اهمیت کریدور شمال-جنوب / تحلیل

حقایق خبری قفقاز/ اولین قطار کانتینری از طریق کریدور ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه در روزهای اخیر هلسینکی، پایتخت فنلاند را به مقصد « ناوا شوا» بزرگترین بندر هند ترک کرد. به عبارت دیگر این قطار عملا کریدور شمال و جنوب را به بهره برداری رساند.

به گزارش روز دوشنبه ایرنا از پایگاه خبری کاسپین نیوز، کریدور شمال- جنوب یک شبکه چند حالته دریایی، ریلی و جاده ای به طول ۷۲۰۰ کیلومتر است و می تواند بار را از بمبئی در هند تا هلسینکی در فنلاند حمل کند.

بر اساس گزارش های خبری این مسیر در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاهتر است و می تواند سبب کاهش ۳۰ درصدی هزینه شود.

از دیگر سو استفاده از این مسیر این امکان را برای هند فراهم می‌ آورد تا با هزینه کمتر کانتینرهای باری را به کشورهای مشترک المنافع در آسیای مرکزی ارسال کند و سبب صرفه جویی در هزینه‌ های حمل و نقل می‌شود.

نگاهی به جدیدترین تحولات صورت گرفته در صنعت حمل و نقل کالا نشان می دهد با شروع قرن ۲۱ اهمیت ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک پروژه های ارتباطی اقتصادی و حمل و نقل منطقه ای در سیستم روابط بین الملل با رونق روبه رو شده است و کریدور حمل و نقل شمال- جنوب می‌تواند به عنوان نقطه اتصال مبادلات تجاری میان آسیا و اروپا عمل کند.

موافقتنامه کریدور حمل ونقل بین‌المللی شمال – جنوب که در شهریور ماه ۱۳۷۹ در سن پترزبورگ به امضای وزرای حمل و نقل سه کشور ایران، هند و روسیه رسید، یکی از مسیرهای مهم ترانزیتی در آسیای میانه است و کشورهای در مسیر این راه‌ گذر هر یک با تشکیل اتحادیه و انعقاد قراردادهای همکاری در رقابتی همه‌جانبه به توسعه و تجهیز بنادر، جاده‌ها، ترمینال و مسیرهای ریلی خود می‌ پردازند.

از دیگر سو این کریدور می تواند زمینه را برای همگرایی کشورهای اروپایی، آسیای غربی و آسیای میانه فراهم آورد و به عنوان یکی از مهمترین مسیرهای ارتباطی اوراسیا به شمار آید.

جایگزینی مناسب برای کانال سوئز

به باور کارشناسان، پس از وقوع حادثه اخیر در کانال سوئز، بر اهمیت کریدور شمال و جنوب افزوده شده است و کشورهای منطقه و حتی کشورهای پیشرفته نیز به این مسیر به عنوان کریدور اصلی حمل و نقل جایگزین می نگرند.

به عبارت دیگر به دنبال حادثه به گل نشستن کشتی کانتینربر بزرگ اور گیون در کانال سوئز در تاریخ ۲۳ مارس ماه گذشته میلادی، اهمیت گشودن مسیرهای حمل و نقل بین المللی دیگر در سطح جهانی و متنوع سازی مسیرها را نشان داد، چرا که کوتاه بودن مسیر کریدور شمال به جنوب سبب می شود در زمان حمل و نقل و نیز هزینه سوخت صرفه جویی ‌شود و همچنین تاثیرات زیست محیطی کمتری را به دنبال خواهد داشت.

به عبارت دیگر، موقعیت استراتژیک این کریدور سبب شده است روز به روز به کارایی بر اقتصادی این مسیر افزوده شود.

این کانال که دریاهای سرخ و مدیترانه را به یکدیگر متصل می کند، به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد، دروازه اصلی حرکت تجارت جهانی و مسیر اصلی حمل و نقل در پیوند آسیا و اروپا به شمار می آید.

به باور کارشناسان، عدم ثبات و امنیت در منطقه خاورمیانه و ناامن شدن مسیرهای دریایی پتانسیل جایگزینی کریدور شمال- جنوب را به جای کانال سوئز افزایش داده است.

گفتنی است کاظم جلالی سفیر جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه در فروردین سال جاری در مصاحبه ای با روزنامه روسی«ودموستی» گفت: «ایجاد کریدور شمال-جنوب می تواند به شکل ارزان تر و قابل اطمینان تری جایگزین کانال سوئز شده و تبادل بدون خلل کالا بین اروپا و شرق دور را تامین نماید.»

جلالی افزود: «اصولا کریدورهای حمل و نقلی در جهان بر اساس معیارها و ملاک هایی انتخاب شده و مورد استفاده قرار می گیرند. اما با توجه به ضرورت تسهیل و تسریع در حمل و نقل و انتقال کالا میان کشورها و مناطق مختلف جهان ایجاد مسیرهای ارزانتر و مقرون به صرفه تر از نظر اقتصادی، امنیتی و حتی سیاسی همواره مورد توجه شرکتها و کشورها قرار داشته است.»

وی تصریح کرد: «با توجه به ظرفیت های بالفعل و بالقوه تجارت و مبادلات در مسیر جدید، جذابیت­ های آن برای حضور فعال شرکت­های لجستیک و حتی ایجاد فضای رقابتی بین آن ها قابل انتظار است بویژه نسل جدید شرکت های لجستیک طرف سوم، چهارم و پنجم که خدمات مربوط به مدیریت زنجیره تأمین را بر پایه کسب و کارهای عموماً الکترونیکی ارائه می دهند.»

چابهار، بندری استراتژیک

شایان ذکر است کریدور شمال-جنوب از مسیرهای مهم ترانزیتی در آسیای میانه است و ارتباط ترانزیتی کشورهای شمال اروپا و روسیه را از ایران و دریای خزر به کشورهای حوزه اقیانوس هند، خلیج فارس و جنوب آسیا برقرار می‌سازد و چابهار، بندری است که در این جایگاه ارتباطی نقش مهمی را ایفا می‌کند.

به عبارت دیگر منطقه آزاد چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است که به عنوان یک منطقه مهم برای صادرات هند به افغانستان و آسیای مرکزی شناخته می‌شود. این بندر همچنین سبب دستیابی به بازارهای خاورمیانه و آسیای مرکزی می شود.

این بندر در مسیر چندین شاهراه بین‌ المللی قرار دارد و لقب دروازه بزرگ یا چهار راه تجارت و اقتصاد را به خود اختصاص داده است. این بندر مستعد اتصال مراکز تجاری در جنوب آسیا (هند)، خلیج فارس (دوبی) و آسیای میانه و افغانستان است و ۹۵۰ کیلومتر با مرز افغانستان و ۱۸۲۷ کیلومتر با سرخس در مرز ترکمنستان فاصله دارد.

ایران به دلیل قرار گرفتن در جغرافیای استراتژیک و با فراهم آوردن زیرساخت های لازم در دسترسی ریلی، جاده‌ ای و دریایی سواحل خلیج فارس، دریای عمان، دریای مکران، سواحل دریای خزر در سال های اخیر مورد توجه اقتصاد جهان قرار گرفته است که در حال حاضر با تکمیل مسیرهای ریلی، جاده‌ ای و دریایی شرایط را برای عبور و ترانزیت کالا فراهم می کند.

در پایان می توان گفت سه کشور ایران هند و روسیه به خوبی به اهمیت استراتژیک کریدور شمال- جنوب واقف هستند زیرا این راهرو قاره ای سبب افزایش همگرایی در منطقه ای وسیع از هند تا اروپا می شود و می تواند زمینه تغییرات وسیع در ژئوپلیتیک اوراسیا شود.

در این کریدور منطقه آزاد چابهار نقشی کلیدی در ایجاد فرصت های اقتصادی در اوراسیا می تواند ایفا کند و منابعی سرشار را نصیب بنیان گذاران اصلی طرح کریدور شمال- جنوب یعنی هند، روسیه و ایران کند.

دهلی نو که از روابط بسیار نزدیک و دوستانه ای با تهران برخوردار است، به خوبی می داند که ایران نقش مهی را در زمینه اتصال این کشور به آسیای مرکزی ایفا می کند و می تواند راه را برای توسعه نفوذ هند به مناطق شمالی و غربی اوراسیا در جهت تبدیل شدن به یک قدرت جهانی در حال ظهور هموار کند.

برای روسیه نیز کریدور حمل و نقل بین المللی شمال و جنوب بسیار مهم و استراتژیک است و می تواند این کشور را از به آبهای خلیج فارس و اقیانوس هند وصل کند و سبب تقویت مبادلات تجاری در منطقه اورسیا شود.

ایران نیز به عنوان پل ارتباطی بین شمال و جنوب با بهره مندی از موقعیت ژئوپلیتیکی منطقه آزاد چابهار می تواند به عنوان یک بازیگر اصلی در کنار هند و روسیه ظاهر شود و موجبات رونق اقتصادی خود را فراهم آورد.

مریم آزیش

منبع: ایرنا