سال ۲۰۲۰، بعد از شعله‌ور شدن دوباره آتش مناقشه در قره باغ، شرایط به نفع جمهوری آذربایجان تغییر کرد، بازیگری که در طی یک جنگ کوتاه، اما خونین بر سر این منطقه، توانست بر ارمنستان غلبه کند. این رخداد تنش‌های ذاتی، اما پنهان را در میان بازیگران منطقه تشدید کرد و بستری شد برای رویارویی احتمالی منطقه ای در آینده.

کدام بازیگر بر آتش قره باغ بنزین می ریزد؟

۱۶ اوت، شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بررسی وضعیت منطقه قره باغ آذربایجان تشکیل جلسه داد. برگزاری چنین نشستی بخشی از تلاش‌های گسترده ارمنستان برای جلب حمایت بین‌المللی از سیاست‌های خود در قبال روند صلح بالاخص در منطقه قره باغ بود.

اما شورای امنیت هیچ سندی را تصویب نکرد و به این ترتیب این نشست بدون حصول نتیجه‌ای از سوی مبتکران به پایان رسید. نشست شورای امنیت سازمان ملل به وضوح نشان داد که در حال حاضر هیچ راه حل خارجی برای حل اختلافات محلی بین ارمنستان و آذربایجان وجود ندارد.

مانع تراشی ایروان
ناظران بر این باورند که برای ارامنه ساکن باکو و قره باغ ضروری است تا به فرایند رایزنی و گفتگو  متوسل شوند.

تلاش‌های پیشین برای برگزاری چنین نشست‌هایی به دلیل مخالفت ایروان شکست خورد. حال مشخص نیست که چرا نمایندگان ارامنه قره باغ از دیدار با نمایندگان آذربایجان همانطور که قبلا در شهر یولاخ آذربایجان توافق شده بود در آخرین لحظه خودداری کردند. به همین ترتیب، دلایل مخالفت این گروه با ترتیبات مورد حمایت بین المللی جهت افتتاح جاده آغدام – خانکندی و تشدید موانع عبور از جاده لاچین برای بسیاری از ناظران نامشخص است.

از منظر گروهی از تحلیلگران استراتژی ایروان تاکنون نتیجه معکوس داشته و به دلایلی بی اثر خواهد ماند. مهمتر از همه، جنگ ۲۰۲۰، همراه با تحولات چند ماهه در مسیر جاده لاچین، نشان داده که اصل تمامیت ارضی امروز اولویت اصلی تلقی می‌شود. این امر در چارچوب حمله روسیه به اوکراین، در کنار دلایل دیگر، به بهانه حمایت از اقلیت روسی زبان، بیش از هر زمان دیگر برجسته شده است.

باکو به صراحت اعلام کرده که آماده سازش در باب تمامیت ارضی و حاکمیت ملی اش نیست. خروج نیرو‌های مسلح ارمنستان از منطقه قره باغ، انحلال گروه‌های مسلح غیرقانونی جدایی‌طلب، استفاده از جاده آغدام – خانکندی برای حمل کالا به منطقه و بازگرداندن کنترل کامل باکو بر این منطقه، بخشی از مطالبات باکو است.

الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان اخیراً برنامه دولت خود را برای اعطای حقوق شهرداری به جامعه ارمنی قره باغ اعلام کرده، بنابراین، هیچ استقلال یا ارائه حقوق خاصی روی میز نیست. به نوشتهمدرن دیپلماسی، اگرچه ارمنستان تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان، از جمله قره باغ را به عنوان بخشی از این سرزمین پذیرفته، اما با تلاش‌های باکو برای تحکیم حاکمیت خود بر قره باغ مخالف است و مانع از روند ادغام مجدد این منطقه در چارچوب حقوقی و اقتصادی می‌شود. استراتژی‌های متناقضی که توسط دولت ارمنستان دنبال می‌شود منجر به بن بست در مذاکرات صلح شده است.

بازی دو سرباخت جمهوری آذربایجان و ارمنستان
برخی از بازیگران بین المللی در صددند تا این فرایند را پیچیده‌تر کنند از همین رو ایروان را تحریک می‌کنند تا از موضع سازش ناپذیرش عقب نشینی نکند. فرانسه در راس این فهرست قرار دارد. این کشور با حمایت از کمپین‌های تبلیغاتی ارمنستان در باب محاصره منطقه قره باغ، به جای ارائه راه حل، بخشی از مشکل شده است.

نادیده گرفتن این واقعیت که آذربایجان مسیر‌های جایگزینی برای حمل غذا، دارو و سایر کالا‌ها به منطقه قره باغ تعریف می‌کند و آمادگی باکو برای افزایش عبور و مرور در امتداد جاده لاچین، موجب گشته تا فرانسه و بازیگران بین المللی همفکرش تلاش‌ها برای حل و فصل مناقشات کنونی را کناری بگذارند. از این رو، می‌توان فرض کرد که حمایت فرانسه و دیگر بازیگران نقش برجسته‌ای در تصمیم جدایی طلبان برای رد نشست یولاخ و گشایش همزمان دو جاده آغدام و لاچین داشته است.

مذاکرات شورای امنیت نشان داد که امید‌های ارمنستان برای مداخله بین المللی یا توسل این گروه از کشور‌ها به اهرم هایی، چون تحریم یا سایر اشکال فشار علیه باکو بی نتیجه است. سیاست‌های آذربایجان در مورد تمامیت ارضی اش بر اساس هنجار‌ها و اصول حقوق بین الملل تعریف شده در نتیجه، پیگیری راه‌حل‌های خارجی برای اختلافات محلی بین باکو و ایروان نه تنها پیشرفت روند صلح را مختل می‌کند،