علل جری تر شدن باکو و شخص علی اف در موضع گیری ها و فعالیت های ضدایرانی/ تحلیل

پایگاه خبری حقایق قفقاز/ پس از شروع جنگ دوم قره باغ در 27 سپتامبر 2020 که به مدت 44 روز ادامه یافت و با غلبه نظامی جمهوری آذربایجان بر ارمنستان در نواحی اطراف قره باغ خاتمه یافت، باکو در اتخاذ مواضع ضدایرانی بیش از گذشته جسارت به خرج می دهد. حتی الهام علی اف، رییس جمهور آذربایجان شخصا در وارد کردن اتهامات بی اساس و زهرآگین به ایران وارد عمل شد.

در این راستا الهام علی اف از وارد کردن اتهامات واهی نظیر قاچاق مواد مخدر توسط ایران از طریق قره باغ به اروپا که در یکی از نشست های رسمی سران جامعه مشترک المنافع مطرح کرد گرفته تا در آغوش گرفتن و بوسیدن پهپاد صهیونیستی در منطقه فضولی در نزدیکی مرز ایران برای تهدید ضمنی ایران و نیز اخیرا تا توجیه و عادی جلوه دادن دعوت از عناصر تجزیه طلب ضدایرانی به نشستی حکومتی در شهر شوشا تحت عنوان «پنجمین گردهمایی سراسری آذری های جهان» پیش رفته است.

مجموعه موضع گیری های منفی الهام علی اف در ارتباط با ایران طی این مدت گرچه بعضا تلاش شده است با برخی دیدارهای رسمی و برخی جملات مثبت وی درباره روابط و همکاری ها با ایران، متوازن شود، اما در کل نشان دهنده جری تر شدن باکو و شخص الهام علی اف در خصومت ورزی با ایران بوده است. زیرا، در دوره قبل از این برهه، الهام علی اف فقط در نشست های محرمانه با مقامات آمریکایی نظیر نیکلاس برنز و جان بولتون و آنگلا مرکل، صدراعظم پیشین آلمان به خود جسارت داده بود که سخنانی مخفی در ضدیت با ایران بر زبان براند که البته، بعدها بطور ناخواسته ای در سایت ویکی لیکس فاش شدند. اما، در هر حال شخص الهام علی اف در دوره قبل از جنگ دوم قره باغ جرات و جسارت بیان علنی اتهامات ضدایران را نداشت. حتی برخی موارد منفی و فعالیت هایی که در دوره کنونی الهام علی اف به آنها استناد می کند، از جمله ارائه فهرست 20 نفره ای از دینداران جمهوری آذربایجان به دکتر حسن روحانی، رییس جمهور پیشین ایران و درخواست تحویل آنها به باکو به اتهام درگیری با پلیس شهر گنجه، هیچ گاه قبل از این حتی در گزارش های غیررسمی رسانه ای باکو نیز مطرح و علنی نشده بود. یعنی در آن دوره، الهام علی اف و باکو حتی جرات و جسارت علنی و رسانه ای کردن این نوع اقدامات و درخواست های رسمی خود از ایران را نیز نداشتند.
بنابراین این سوال مطرح می شود که طی دو سال اخیر چه عاملی موجب جری تر و گستاخ تر شدن باکو و شخص الهام علی اف در قبال ایران شده است؟ آیا واقعا الهام علی اف و باکو مدارک و اسنادی در متهم کردن ایران یافته اند که برخلاف گذشته، قابل استناد و محکمه پسند است؟ آیا مولفه های قدرت باکو و شخص الهام علی اف تقویت شده است که توان این گستاخی ها در قبال ایران را در خود یافته اند؟ آیا مولفه های قدرت ایران تضعیف شده است که امکان گستاخی باکو و شخص الهام علی اف ضد ایران را فراهم کرده است؟
با توجه به تحولات جمهوری آذربایجان و منطقه طی دو سال اخیر به نظر می رسد علت اصلی جری تر شدن الهام علی اف و باکو در قبال ایران، سوء برداشت باکو و علی اف از جنگ دوم قره باغ است که خود را پیروز این جنگ و “قهرمان ملی” و نیروی تعیین کننده اصلی در منطقه پس از این جنگ تلقی می کند و بارها نیز این نوع ادعاها را بر زبان رانده است. زیرا، پس از جنگ دوم قره باغ، باکو خود را پشتگرم به حضور جدی نظامی – امنیتی ترکیه و رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان احساس می کند که در برهه جنگ 44 روزه 27 سپتامبر تا 10 نوامبر 2020 به اوج رسید و علنی شد.

پیش از آن، الهام علی اف روابط باکو با رژیم صهیونیستی را به کوه یخی تشبیه می کرد که فقط یک دهم آن دیده می شود و نه دهم آن از دیده ها پنهان است. اما، پس از این جنگ با برافراشتن پرچم های ترکیه و رژیم صهیونیستی در نقاط مختلف جمهوری آذربایجان، حکومت علی اف تلاش کرد برخی از وجوه حضور و نفوذ رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان را نمایان سازد. در حوزه امنیتی و نظامی، دقیقا با پشتگرمی به تسلیحات اسراییلی و حضور مستشاران نظامی و امنیتی رژیم صهیونیستی و ترکیه در جمهوری آذربایجان رجزخوانی های باکو و شخص الهام علی اف ضد ایران رواج علنی و تداوم یافته است.
طی این دوره، باکو صرفا به علنی کردن موضع گیری های ضدایرانی خود کفایت نکرده و اقدامات علنی جدی نیز علیه ایران مرتکب شده است. به گونه ای که حتی اقدامات ضدایرانی باکو طی این مدت طیف گسترده ای، از حضور و سخنرانی صابر رستمخانلی، رییس گروهک ضدایرانی داک و عضو کمیته های “روابط خارجی و بین پارلمانی” و “امور فرهنگی” مجلس جمهوری آذربایجان در گردهمایی سراسری گروهک منافقین گرفته تا دعوت از عناصر گروهکی تجزیه طلب ضدایرانی به نشست به اصطلاح “پنجمین گردهمایی آذری های جهان ” و توجیه این اقدام خصمانه توسط شخص الهام علی اف در جواب به کارشناس ایرانی دعوت شده به همایشی در “آکادمی دیپلماسی آذربایجان” در باکو را شامل شده است. ضمن اینکه طی این مدت، باکو برغم دیدارها و تماس های سطح بالای دولتی میان دو کشور، کوچکترین روزنه ای برای همکاری ایران در طرح های بازسازی و حتی مین روبی و پاکسازی اراضی جنگی باز نکرده است و حتی بعضا در امور تجاری و ترانزیتی در مقابل صادارات کالاهای ایرانی به روسیه با عبور از جاده های جمهوری آذربایجان کارشکنی هایی نیز کرده است.
همچنین در داخل جمهوری آذربایجان، آزار و اذیت دینداران این کشور و بخصوص روحانیون مبارزی که مقامات امنیتی و دولتی و رسانه های باکو آنها را “ستون پنجم ایران” در جمهوری آذربایجان و پایگاه اجتماعی تهران در آن کشور تلقی می کنند، طی دو سال اخیر به علت احساس پیروزی و قدرت الهام علی اف پس از جنگ دوم قراباغ ، چندین برابر شده است. چنانکه چهره خوشنامی همچون حجت الاسلام «حاج سردار حاجی حسنلی» که به عنوان معلم اخلاق و بخاطر تعلق خاطرش به امام خامنه ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی شهرت نیکو در میان مردم جمهوری آذربایجان داشت، بازداشت و زندانی شده است و بخصوص اتهامات سخیفی نیز در رسانه های باکو علیه او منتشر شده است.

بعضا ادعا می شود که حکومت باکو این روحانی را به علت حمایت نکردن از دولت جمهوری آذربایجان در جنگ دوم قره باغ، مورد غضب قرار داد، اما آگاهان امور جمهوری آذربایجان بر این واقعیت واقفند که هدف اصلی خشم و غضب باکو بر قشر دیندار و شخصیتی همچون حاج سردار حاجی حسنلی، ارسال پیام به ایران بوده است. زیرا، در برهه جنگ دوم قره باغ، بخش دیگری از دینداران جمهوری آذربایجان از جمله فعالان و اعضای جنبش اتحاد مسلمانان به رهبری حاج طالع باقرزاده که در زندان به سر می برد، ضمن اعلام حمایت از عملیات ارتش جمهوری آذربایجان در قره باغ، بطور گسترده ای در این جنگ حضور یافتند و در راه اهداف وطن پرستانه خود جان خود را نیز فدا کردند و حتی حاج طالع باقرزاده اعلام کرد که در برهه جنگ عنوان “زندان سیاسی” را برای خود بکار نمی گیرد و حاضر است در جنگ قره باغ حضور یابد و بخاطر قره باغ بجنگد. اما، حکومت جمهوری آذربایجان سرکوب همین جنبش را نیز در دوره جنگ و پس از جنگ تشدید کرد. حتی روحانیون بسیار ملایم و فرهنگی دیگری که بطور بارزی در جنگ دوم قره باغ از حکومت علی اف حمایت کردند و اکنون به علت خفقان امنیتی حاکم بر جمهوری آذربایجان تمایل ندارند نامشان در گزارش ها و تحلیل های اوضاع جمهوری آذربایجان برده شود، احضار و هدف آزار و اذیت و سرکوب و خفقان دولتی قرار گرفتند تا به اصطلاح باکو به ایران ضرب شست نشان دهد و این روند همچنان ادامه دارد. بخصوص که از جانب تهران نیز انفعالی عجیب و بی سابقه در قبال این بدرفتاری های باکو مشاهده می شود و به نظر می رسد که یکی از دلایل این انفعال عجیب و غریب تهران در قبال جسارت ها و خصومت های باکو، تاثیر لابی “مذهبی – حوزوی – ظاهرا انقلابی” آذربایجانی بر طیفی از تصمیم گیران و تصمیم سازان سیاست ایران در قبال جمهوری آذربایجان است.

این لابی که از ابتدای شکل گیری جمهوری آذربایجان تحت عنوان نیروهای انقلابی و متمایل به تحصیلات حوزوی و علاقمند به انقلاب اسلامی و امام خمینی و امام خامنه ای و به تعبیر رایج در جمهوری آذربایجان به عنوان “خمینی چی” به ایران آمده اند، اکنون پس از گذشت سه دهه چهره دیگری از خود نشان می دهند! و تمایلات ملی گرایانه افراطی و آذربایجان گرایی و ترک گرایی افراطی تراوش کرده از باکو و ترکیه را اخذ کرده اند و به بسیاری از مقامات و دست اندرکاران ایرانی نیز اینطور القاء کرده اند که “اگر ایران در جنگ قره باغ از جمهوری آذربایجان حمایت نکند و بر حضور رژیم صهیونیستی و ترکیه در این جنگ در کنار جمهوری آذربایجان اغماض نکند، تمامی رشته های ایران در جمهوری آذربایجان پنبه خواهد شد و مردم جمهوری آذربایجان حتی حاضر نخواهند شد یک کلمه حق از ایران بنشوند!”

اعضای لابی ظاهرا مذهبی و انقلابی – حوزوی باکو در ایران که بعضا خود را شریک تجاری و همکار طیف مهربان علی اوا ، همسر و معاون اول رییس جمهوری آذربایجان نیز معرفی می کنند و به ایرانی های موثر در تصمیم گیری ها این امید واهی را می دهند که اگر مهربان علی اوا در باکو به ریاست جمهوری آذربایجان برسد، تمامی مشکلات ایران در آن جمهوری حل خواهد شد، توانسته است انفعال ایرانی ها در قبال بدرفتاری ها و خصومت ورزی های باکو را نیز بسترسازی کند. حال آنکه، طیف مهربان علی اوا در حاکمیت جمهوری آذربایجان تضاد و خصومتی شدیدتر از طیف سنتی این حاکمیت با ایران و اسلام و تشیع دارد و مشخصا طی سال های اخیر نفرت پراکنی علیه ایران در جمهوری آذربایجان به رسانه های این طیف حواله شده است و همین طیف با ایجاد “مدل آذربایجانی اسلام” بسیاری از رشته های ایران در حوزه مذهب در جمهوری آذربایجان را واقعا پنبه کرده است.

در این میان، صفحات فیسبوکی نظیر “شِدِور” که از جانب حکمت حاجی یف، دستیار ارشد رییس جمهور آذربایجان هدایت و پشتیبانی و نیز کانال یوتیوبی “بِلَه بِلَه ایشلر” ( کارهای این چنینی) که مشخصا از دفتر مهربان علی اف هدایت و حمایت می شوند، در لجن پراکنی ضدایران در شبکه های اجتماعی از پیشروها هستند و رسانه های رسمی و غیررسمی نیز از آنها خط می گیرند و تبلیغات ضدایرانی آنها را تداوم می بخشند و مشخصا شبکه تلویزیون دولتی جمهوری آذربایجان زمان مهمی را برای بازپخش ویدئوهای تولید شده برای صفحه فیسبوکی و کانال یوتیوبی تحت حمایت مهربان علی اوا اختصاص می دهد!! در این فضای در هم و بر هم و بسیار پیچیده ای که طیف جدید و به اصطلاح “طیف مهربان” حاکمیت باکو برای تبلیغات ضدایرانی فراهم کرده است، شبکه رسانه نوین “آزاد ایران” نیز تقریبا در تمامی بسترهای رسانه نو از جمله تلگرام و اینستاگرام و یوتیوب و فیسبوک فعالیت دارد و همچنین سایر صفحات و کاربرهای رنگارنگی که در آدناکلاسنیک و تیک تاک و… ایجاد کرده اند، برای نفرت پراکنی ضد ایران در جامعه جمهوری آذربایجان بی وقفه در تلاشند. به موازات آن، با اطمینان خاطر از جانب بسترسازی که لابی “مذهبی – حوزوی” باکو در ایران کرده است، عناصر گروهکی ضدایرانی نظیر جهاندار بای اوغلو، رییس گروهک “حزب توران” در کانال های یوتیوبی باکو مدعی می شوند که چنان شبکه فکری وابسته به باکو و ترکیه در تمامی ساختارهای ایران ایجاد شده است که طیف های گسترده ای از روحانیون تا نظامیان و دانشگاهیان و دولتیان را دربر می گیرد! و صد البته، متاسفانه وجود مشابه همین تصور القائی در افراد موثر در برخی مراکز تصمیم گیری و رسانه ای در ایران نیز سبب می شود ایران روز به روز در مقابله با تعدی ها و تجاسرهای باکو بیش از پیش سکوت اختیار کند و همین رویه سکوت و انفعال نیز به نوبه خود موجب جری تر باکو و الهام علی اف در قبال ایران شده است و خواهد شد!
برهان حشمتی