روابط ايران و آذربايجان در دوران ترامپ

متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز، اين ديدار با توجه به فشار رو به افزايش آمريکا، تا حدودي براي تهران مهم‌تر از باکو بود. قابل توجه‌ترين مساله ضميمه تفاهم‌نامه توسعه پروژه راه آهن شمال ـ جنوب است. پروژه‌اي که غرب به آن علاقمند است.

روابط ايران و آذربايجان بعد از يک ماه عسل که يک سالي به طول انجاميد، دوره اي جديد را پشت سر مي گذارد. دونالد ترامپ، رئيس جمهور آمريکا در حال بررسي سياست قدرت نرم عليه ايران مانند سلف خود اوباما است. تهديدي که با محکوم کردن توافق هسته اي آغاز شده است. در اولين اقدام در اين راستا، در تاريخ 3 مارس او دوباره ايران را در فهرست پنج کشور اسلامي قرار دارد که شهروندانش از ورود به آمريکا ممنوع شده اند. اسرائيل متحد شماره يک آمريکا در منطقه، از زبان بنيامين نتانياهو، نخست وزير اين رژيم بلافاصله اعلام کرد که ايران حامي اصلي تروريسم و تهديد اصلي در بي ثباتي خاورميانه است.

بازديد الهام علي اف، رئيس جمهور آذربايجان از تهران در تاريخ 5 مارس، تلاشي براي مانور بين اتحاديه آمريکايي ـ اسرائيلي و پادشاهي هاي عرب از يک سو و ايران از سوي ديگر بود. آذربايجان درک کرده است که ايران در دوره جديد در فشار فزاينده اي قرار خواهد گرفت.

اين ديدار با توجه به فشار رو به افزايش آمريکا، تا حدودي براي تهران مهم تر از باکو بود. قابل توجه ترين مساله ضميمه تفاهم نامه توسعه پروژه راه آهن شمال ـ جنوب است. پروژه اي که غرب به آن علاقمند است اما طرفين تفاهم نامه مورد نظر واشنگتن مبني بر مبارزه براي تامين مالي و پيشگيري از تروريسم را نيز به امضا رسانده اند. اهميت اين سند وقتي مشخص مي شود که تلاش هاي ايران براي براي رهايي از اتهامات حمايت ار تروريسم و تحقق بخشيدن به تعهدات در اين حوزه را درک کنيم.

مساله ايران در اجلاس امنيتي مونيخ در دسامبر 2016 توسط آذربايجان فراموش نشد. الهام علي اف در جلسه با وزير دفاع اسرائيل، رئيس ستاد مشترک ارتش نيروهاي مسلح ايالات متحده و امير قطر آل ثاني در اين باره بحث کرد و امضاي تفاهم نامه متقابل در زمينه مقابله با تامين مالي تروريسم را نشانه اي از حسن نيت ايران دانست.

در طول مذاکرات دوجانبه، رئيس جمهور ايران با اشاره به حمايت از تروريسم توسط رژيم وهابي و سلفي گري گفت: «ايران و آذربايجان داراي ديدگاه هاي بسيار نزديک در مسائل منطقه اي هستند. هر دو کشور تروريسم را به عنوان مساله اي برگرفته از وهابيت و سلفي گري و تهديد جدي براي منطقه مي بينند. ما هر دو بر اين باوريم که ايده ها و افکار تروريستي بايد در منطقه براي هميشه ريشه کن شود.»

در منطقه اي با فراز و نشيب هاي پيچيده، براي علي اف مانند ديگران بازيگران منطقه اي نتايج بازي بسيار مبهم است. او تاکنون موفق شده است که از اين پيچيدگي هاي ديپلماتيک با بي طرفي خارج شود اما به ظاهر چرخشي به سمت ايران را به نمايش درآورده است: «ما بسيار خوشحاليم که امروز ايران، روسيه و ترکيه به يک روش مشترک براي حل و فصل مساله سوريه دست پيدا کرده اند. اين مي تواند مدل بسيار خوبي براي همکاري هاي منطقه اي باشد.»

لازم به ذکر است که ديدار يک روزه علي اف از تهران از نظر زمان و اهميت شبيه به سفر يک سال پيش او است. زماني که طرف هاي مختلف سعي داشتند با استفاده از کاهش تحريم ها عليه ايران، موافقت خود براي اجراي پروژه راه آهن و بهبود سطح روابط تجاري اعلام کنند. در هر دوي اين سفرها گزارش هايي از رشد و توسعه روابط وجود دارد که به صورت علني اعلام نشده است. در طول سفر فعلي، عبور اولين قطار از مرز ايران و آذربايجان امتحان شد و روساي جمهور 70 درصد رشد در معاملات را اعلام کردند.

حالا و در دور تازه اي از تنش هاي ايران و آمريکا، علي اف بايد براي سناريوهاي مختلف از حوادث پيش رو آماده شود تا کمترين آسيب را از درگيري هاي ايران ببيند. در اين معنا، تجربه اين مانور سالانه براي نشان دادن دوستي، آماده شدن براي آينده است.