با استقلال جمهوريهاي حوزه بالتيك و بدنبال آن اعلام استقلال ساير جمهوريها، اتحاد جماهير شوروي پس از 70 سال حكومت كمونيستي ، ماهيت خود را از دست داد و15 جمهوري اعلام موجوديت مي كردند. در اين رويداد مهم ،جمهوري آذربايجان نيز اعلام استقلال نمود و تجربه تازه اي در ايجاد كشوري مستقل صورت گرفت.
به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز، چند سال قبل از فروپاشي شوروي، تماسها و ارتباطات سياسي با اين منطقه گسترده تر شده بود و سفر حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني رئيس جمهور وقت ايران به آذربايجان نقطه عطف و خاطره اي فراموش نشدني براي مردم بخصوص اسلام گرايان بوده است.
با اطلاع از حضور رئيس جمهور وقت ايران در مسكو ، تعدادي از مؤمنين آذربايجان راهي مسكو مي شوند ولي بدليل عدم امكان تماس وخبر دار شدن از موضوع عزيمت ايشان به آذربايجان، سريعاً به آذربايجان بازمي گردند ودر عرض يك شبانه روز با تلاش اسلام گرايان همه مؤمنين و بسياري از مردم از جريان حضور قريب الوقوع آقاي هاشمي در آذربايجان آگاه مي شوند و اين آگاهي سريع مردمي، موجب تعجب و حيرت عوامل امنيتي و حكومتي آذربايجان مي شود.
حاج علي اكرام خاطرة آمدن حجه الاسلام هاشمي را چنين توصيف مي كند:
« ما وقتي از آمدن آقاي هاشمي رفسنجاني به شوروي مطمئن شديم، با 8 نفر از حاجيان راهي مسكو گرديديم ولي موفق به ديدار با او نشديم. با كمك معجزه آساي يك نفر از مسلمانان مسكو ،بليط تهيه كرده و به باكو آمديم. مردم را از طريق تلفن آگاه نموديم و در روز موعود كه قرار بود ايشان به آذربايجان بيايند، به استقبال او رفتيم. جمعيت عظيمي جمع شده بودند و عشق عجيبي در مردم نسبت به ديدار ايشان بوجود آمده بود.
حكومت قصد داشت تا با رقاصي دختران آذربايجاني از وي استقبال شود كه يكي از مؤمنين آذربايجان كه حاج نادر نام دارد، با گفتن اينكه آقاي هاشمي نماينده اسلام است و با اين تهديد كه در صورت پراكنده نشدن، تمامي آنها را به خاك و خون خواهد كشيد، برنامه حكومت لغو گرديد. با وجود تغيير مسير اعلام شده حركت آقاي هاشمي، مردم در مسير تغيير يافته سريعاً حضور يافته و به گرمي از ايشان استقبال كردند.مردم مانند ايرانيان با شعارهاي الله اكبر و لااله الاالله و… از ايشان استقبال كردند بطوريكه خود ايشان نيز انتظار اين حركات مردمي را نداشت و در مصاحبه مطبوعاتي نيز فرمودند: آنها (آذربايجانيها) مثل ايرانيان بودند و من احساس مي كنم كه در ايران هستم» *
- شهیدی ارسباران،عبدالحسین(1385).خاطرات علی اکرام علی یف.تهران.انتشارات مرکزاسنادانقلاب اسلامی
