به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز،برخلاف ایران که جشن چهارشنبه سوری تنها در آخرین چهارشنبه سال شمسی برگزار می شود جشن های چهارگانه چهارشنبه در جمهوری آذربایجان از یک ماه قبل از عید نوروز آغاز می شود به عبارتی در جمهوری آذربایجان چهارشنبه های چهارگانه آخرین ماه سال شمسی پیش درآمدی برای آغاز سال جدید شمسی و جشن نوروز است. جشن چهارشنبه های آخر سال و نیز نوروز قبل از فروپاشی شوروی، همچون اعیاد و سنت های دیگر، دوره های مختلفی را گذرانده است. در اوایل و بخصوص در دوره استالین برگزاری آن به کلی ممنوع بود؛ در دوره بعد به صورت مشروط آزاد شد تا اینکه در دهه هشتاد میلادی به کلی آزاد و جشن ملی اعلام شد. اما مردم آن را در گذشته چگونه برگزار می کردند و امروز چگونه برگزار می کنند؟
در دوره شوروی این جشن ها تنها در محیط خانواده برگزار می شد، ولی این مراسم هیچگاه با شکوه نبود، با این همه در آن زمان به خاطر وضع اقتصادی بهتر، همه مردم توان جشن گرفتن داشتند. در زمان حاضر این عید از طرف دولت پذیرفته شده و یک جشن رسمی است و بدین جهت در محیط عمومی و با موسیقی و رقص زیاد برگزار می شود.
امروزه نوروز در جمهوری آذربایجان بسیار با شکوه برگزار می شود و شباهت و نزدیکی سنت ها و آیین ها و فرهنگ آنان در هفته پیش از نوروز در شهر باکو که با جنب و جوش زیادی انجام می گیرد به آداب و رسوم ما بسیار نزدیک است. نرده ها و تیرهای چراغ برق را رنگ می کنند، میدان های شهر گلکاری می شوند، همه جا رنگ نو به خود می گیرد و بسیاری از مغازه ها در ویترین های خود یک سینی سبزه می گذارند شور و حال خرید دم عید در باکو و سایر شهرهای آذربایجان تفاوت چندانی با بازارهای ایران در نزدیک نوروز ندارند.
بایرام آیی و آخیر چرشنبه لر(اسفند ماه و چهارشنبه های چهارگانه)
جشنهای نوروز در جمهوری آذربایجان تقریبا از یک ماه مانده به نوروز آغاز میشود چهار چهارشنبه اسفند ماه به ترتیب سو چرشنبه سی (چهارشنبه آب)، یئل چرشنبه سی ( چهارشنبه باد) اود چرشنبه سی (چهارشنبه آتش)،و آخیر چرشنبه یا توپراق چرشنبه سی (چهارشنبه خاک) نامیده میشود. این سنت به رسم یاد آوری 4 عنصر تشکیل دهنده زمین، آب، باد، آتش و خاک نام گذاری شده است. البته جشنهای این روزها در شب سه شنبه قبلی صورت می‌گیرد. در چهارشنبه آخر سال جشنهایی از قبیل پریدن از روی آتش، فال گوش ایستادن و… مخصوصا در شهرهای مرزی و نزدیک ایران انجام می‌گیرد.
امروزه دیگر روال چهارشنبه سوری در باکو وشهرهای دیگر جمهوری آذربایجان با تفاوت هایی نسبت به سابق برگزار می شود و عمده مراسمات به نورافشانی های “ایچری شهر”،”بایراق میدانی” و چند جای دیگر محدود شده است اما هنوز هم جوانان عادت به روشن کردن آتش دارند و تقریبا در اکثر محلات آتش روشن می کنند.
هم زمان با فرا رسیدن آخرین چهارشنبه سال (چهارشنبه خاک)، مراسم شب چهارشنبه سوری در آذربایجان برگزار میشود.برنامه ها و آیینهای آخرین چهارشنبه سال در آذربایجان از صبح آغاز میشود. در این روز همه سعی میکنند که مشغول کشت و کار در زمین و خاک شوند.همچنین کمک به نیازمندان، صله رحم و بازدید از خویشاوندان و دوستان از عادات مورد پسند در این روزها است.
با وجود این امروزه از بین این چهار چهارشنبه تنها آخرین چهارشنبه (چهارشنبه خاک) است که با شکوه زیاد برگزار می شود. در آخرین ساعات این ش در کوچه های باکو بخصوص در محله ایچری شهر بوته های بزرگ آتش افروخته می شود و جوانان از روی آن می پرند. این مراسم با آنکه در دوره هایی از حکومت شوروی ممنوع بوده، ولی تا امروز به خوبی حفظ شده است. باور به آتش به عنوان عنصری پاک کننده و برای دور کردن شر، از گذشته در فرهنگ های مختلف وجود داشته است.
در آخرین چهارشنبه سال مردم در منازل خود و همچنین بطور دسته جمعی در محافل اجتماعی، کوچه و خیابانها مشغول نظافت عمومی می شوند.یکی دیگر از آیینهای چهارشنبه سوری روشن کردن آتش در مقابل منازل و در کوچه ها و میادین است. در این شب سپس همه اعضای خانواده بر سر سفره شب آخرین چهارشنبه سال گرد هم می آیند.
چهارشنبه های آخر سال به روایتی در منطقه قفقاز و آذربایجان و با توجه به باور مردمان این دیار بدینگونه عنوان می شود که، در چهارشنبه اول آتش افروخته می شود و باد آن را به قله کوه ها برده برف ها را آب می کند و این آب به دامنه کوه ها و مراتع جاری شده خاک را جانی دوباره می بخشد و از دل این خاک رویش سبز حیات آغاز می شود.
مراسم این چهارشنبه ها میراث روزگاران بسیار کهن بوده و جنبه ای فلسفی دارد. این عید ملی به آفرینش انسان مربوط است. درک انسان از هستی با چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش پیوند می خورد. از یک ماه مانده به عید نوروز در چهارشنبه های آخر سال جشن ها و مراسم مختلفی برگزار می شد که تا به امروز باقی مانده و به ما هم رسیده است.
انتهای پیام/
