به گزارش از مرکز فرهنگی قفقاز- اشپیگل در گزارشی مفصل درباره اردوغان نوشت: تک تیراندازها بر روی بام ها نگهبانی می دهند و هلی کوپترها بر فراز میدانی که انبوه پرچم های سرخ منقش به هلال ماه در آن به اهتزاز درآمده اند می چرخند. هزاران نفر خود را از استانبول، آنکارا و دریای سیاه به این جا یعنی به شهر کوچک یوزقات واقع در آناتولی مرکزی رسانده اند و از ساعت ها پیش و در گرمای سوزان انتظار می کشند تا از آن مرد تجلیل کنند. آنها نام او را فریاد می زنند و از بلندگوهای میدان سرود انتخاباتی آن مرد پخش می شود:” مرد ملت، رجب طیب اردوغان“.
هنگامی که نخست وزیر ترکیه روی صحنه می آید، زنان با روسری های خود اشک هایشان را پاک می کنند و مردان ریشو به زانو می افتند. اردوغان دست ها را بالا می برد و نعره می کشد: “آیا ما همه خواهر و برادر هستیم؟ آیا ما همه ترک هستیم؟” و جمعیت پاسخ می دهد: “طیب، ما تا دم مرگ در کنار تو هستیم”. اگرچه که در سراسر ترکیه رقابت های انتخاباتی برگزار می شود اما آن چه در این میدان می گذرد متفاوت است و به همین خاطر اردوغان رقابت و مبارزه انتخاباتی خود را یک جنگ رهایی بخش می داند. رای دهندگان او یگان ها و نیروهایش به شمار می آیند، همان نیروهایی که می خواهند او را به ریاست جمهوری برسانند.
مصطفی کمال یا همان آتاتورک نیز 95 سال پیش از لشگرکشی خود علیه متفقین غربی به عنوان “جنگ رهایی بخش” یاد می کرد و پس از آن بود که جمهوری ترکیه را بنیاد گذاشت. و حال اردوغان مبارزات انتخاباتی خود را از همان مناطقی آغاز می کند که نقطه شروع آن جنگ بود. او مانند یک آتاتورک مدرن پشت میکروفون می غرد و می گوید: “هرگز اجازه نخواهیم داد که نیروهای بیگانه به ترکیه آسیبی برسانند”. البته منظور اردوغان از نیروهای بیگانه دانشجویانی است که زمانی قزی پارک را اشغال کرده بودند و اپوزیسیون سکولار ترکیه و کشورهای اروپایی.اردوغان شصت ساله از یازده سال پیش بر ترکیه حکومت می کند و از آن جایی که بیش از سه بار نمی تواند نخست وزیر شود قصد دارد در انتخابات 10 آگوست به عنوان رییس جمهور ترکیه انتخاب شود. البته اردوغان ترجیح می دهد که حاکمی مادام العمر باشد یا حداقل تا سال 2023 که مصادف با یکصدمین سالروز تاسیس جمهوری ترکیه است در قدرت بماند. او غالبا از این تاریخ می گوید و بر روی پلاکاردهای انتخاباتی وی نیز رقم 2023 به چشم می خورد.
ترکیه در دوران نخست وزیری اردوغان تغییر و تحولاتی شگرف را شاهد بود و از کشوری بحران زده به قدرتی منطقه ای بدل شد. و البته اردوغان نیز در آغاز از یک بنیادگرای مذهبی به اصلاح طلبی دموکراتیک تغییر چهره داد و توانست آن الیت کهنه را از قدرت کنار زده و شکوفایی و رشد اقتصادی را برای کشورش به ارمغان آورد و آن اکثریت متدین و محافظه کار کشورش را از فقر و محرومیت های سیاسی آزاد کند.
اما اردوغان با هر پیروزی انتخاباتی گامی در جهت اقتدارگرایی برداشت و همو بود که دستور سرکوبی تظاهرات های مخالفان و بازداشت منتقدان را صادر کرد و مسیری متفاوت در پیش گرفت. آن مرد اصلاح طلب بدین صورت به یک پدرسالار و از شخصیتی امید بخش به چهره ای خطرساز بدل گشت. اردوغان به هنگام خداحافظی از طرفدارانش در شهر یوزقوت دستانش را به مانند سلام اخوان المسلمین بلند کرد و فریاد زد:” رسالت ما تازه آغاز شده است“.
برای پی بردن به انگیزه های اردوغان و آن هدفی که وی برای کشورش در نظر دارد بهتر این است که نگاهی به گذشته و ترقی و برآمدن این مرد بیاندازیم. این داستانی از یک تغییر و تحول است که در پنج پرده روایت می شود.
صعود: استانبول
درهای خانه های محله بندری کاظم پاشای استانبول ظاهرا از پاشنه درآمده و بی خانمان ها در زیر پل ها در میان زباله ها می گردند. اردوغان در همین محله به دنیا آمد و بزرگ شد. او در دوران جوانی یک “ترک سیاه” محسوب می شد، یک جوان سرکش که پدرش احمد با پولی که از راه جابجایی کالا به دو سوی بسفر به دست می آورد زندگی خود و خانواده اش را اداره می کرد. اما اردوغان جوان خیلی زود راه و چاه کار را یاد گرفت و در خیابان ها به فروش نان های کنجدی مشغول شد و هر کس که مزاحم کسب وی می شد از ضربات مشت های وی در امان نبود. سالخوردگان این محله هنوز هم آن جوانی را به یاد می آورند که آکنده از خشم بود. یکی از آنها می گوید:” طیب از دعوا و کتک کاری ابایی نداشت. روی بام مسجد می رفت و آیه های قرآن را تلاوت می کرد“.
اردوغان در تیم فوتبال محلی اروکسپور نیز در پست مهاجم بازی می کرد و پس از آن که درسش در مدرسه مذهبی امام هاتیپ به پایان رسید در رشته مدیریت اقتصادی در دانشگاه مشغول به تحصیل شد و پس از آن در یک کارخانه کالباس سازی به عنوان حسابدار به کار مشغول گشت. در همان زمان به حزب اسلام گرای رفاه پیوست و در آن جا با همسرش امینه آشنا شد. اردوغان در چهل سالگی ناگهان ترقی کرد و به عنوان شهردار استانبول انتخاب شد و اگرچه که الیت کهنه استانبول همواره اردوغان را تحقیر می کردند اما او به عنوان شهردار بسیار خوش درخشید و اقدامات عمرانی زیادی در رابطه با بهینه سازی حمل و نقل و خیابان ها و تامین آب شرب استانبول انجام داد.
اردوغان از همان آغاز جوانی در اندیشه قدرت بود و آن تحقیرهای الیت سکولار در آغاز شهرداری استانبول نیز با همه تلخی اش بر انگیزه های اردوغان افزود. “تورگوت کازان” حقوقدان ترک که از ده سال پیش روابط دوستانه ای با نخست وزیر ترکیه دارد می گوید:” اردوغان از جاه طلبی و پشتکار لازم برای یک فرد عصیانگر برخوردار و به عنوان یک سیاستمدار همچنان همان جنگجو و مبارز خیابانی باقی مانده است”. ساکنان محله پاشا به مانند اردوغان مردمانی فقیر اما بسیار مغرور هستند. یکی از اهالی محل می گوید:” خودتان ببینید که راه رفتن و حرف زدن اردوغان درست مثل اهالی کاظم پاشا است”. غرور اردوغان البته به این معنی نیز هست که وی هر انتقادی علیه دولت را یک توهین شخصی قلمداد می کند و به شدت پاسخ می دهد. اصولا هر کس اردوغان را ناامید کند به شدت مجازات و مورد پیگرد قرار می گیرد.
اردوغان در واقع پوپولیستی مهربان و جذاب است که توانایی جذب توده ها را دارد اما در این مورد که از طریق دیپلماسی به اهداف خود برسد به هیچ عنوان استعدادی ندارد. در جریان مجمع جهانی اقتصاد داووس در سال 2006 آن هنگام که احساس کرد در میانه بحث از سوی شیمون پرز رئیس جمهور اسرائیل به چالش کشیده شده است ناگهان حالت تهاجمی به خود گرفت و کاری کرد که بعدها مشاوران پرز را به عذرخواهی واداشت. و البته رای دهندگان اردوغان نیز چنین حرکاتی را به شدت می پسندند. به عبارت دیگر می توان گفت اردوغان همان کسی است که به مذاق بسیاری از مردم ترکیه خوش می آید یعنی انسانی آکنده از خودباوری و نفوذ و جسارت.
در عین حال اما نخست وزیر ترکیه اهمیت زیادی برای فرمانبرداری و وفاداری قایل است. او همچنان به آرایشگر دوران جوانی خود وفادار مانده و هنوز هم اصلاح موهایش را به پسر همان آرایشگر می سپارد. در سالن آرایشگاه مردانه یاشار آیهان در محله کاظم پاشا تصویر اردوغان را روی دیوار می بینیم. آیهان می گوید:” طیب هرگز محله و زادگاه خود را فراموش نکرده است”. ایهان نیز البته می خواهد در انتخابات ریاست جمهوری به اردوغان رای دهد:” به خاطر طیب است که به کاظم پاشا و کشور و مذهبمان افتخار می کنیم“.
در اوج: کایسری
شهر کایسری تا قبل از روی کار آمدن دولت حزب عدالت و توسعه کمتر از نیم میلیون جمعیت داشت اما امروز جمعیت آن بیش از دوبرابر افزایش یافته است. این شهر در واقع نماد موفقیت اقتصادی ترکیه محسوب می شود و از آن با لقب قلب “ببر آناتولی” یاد می کنند، متروپل همواره در حال رشدی که رفاه سال های اخیر ترکیه در آن آغاز شده است. شهر کایسری در کوهپایه های کوه آتشفشان 3916 متری ارکیس قرار دارد، همان کوهی که قله آن شش ماه از سال پوشیده از برف است و امروزه امکاناتی مانند تله کابین، پیست اسکی و رستوران های بی شمار در آن ایجاد شده است. در داخل شهر کایسری نیز رستوران های فست فود زنجیره ای و شعبه های فروشگاه های زنجیره ای مد اروپا در کنار یکدیگر قرار دارند و در برابر آن خانه های ویلایی حومه شهر خودروهای لیموزین و بی ام و و بنز و آئودی دیده می شود.
در شهر کایسری صدها شرکت جدید و کارخانه های نساجی و ماشین سازی تاسیس شده و یکی از بانک های مهم ترکیه و کارخانه کابل سازی و کنسرسیوم های بین المللی مانند بویداق هولدینگ و بزرگترین کارخانه مبل سازی ترکیه یعنی استقبال نیز در کایسری قرار دارد. تقریبا همه کاناپه ها و کمدهای دیواری و آشپزخانه های پیش ساخته این کشور نیز در کایسری ساخته می شود و شرکت های اروپایی نیز در این شهر شعبه دارند.
خانم شفق چیویسی می گوید:” کایسری شباهت زیادی به ایالت شوآب آلمان دارد. در این جا نیز مردم محافظه کار و در عین حال کوشا و مصمم هستند”. این خانم 50 ساله که در واقع در اشتوتگارت آلمان بزرگ شده و سپس در دهه نود به زادگاه و وطن پدر و مادرش بازگشته است در سال 1997 همراه با همسرش یک کارخانه چوب بری در کایسری تاسیس کرد و امروز صندلی های ساخته شده در کارخانه وی به سراسر اروپا صادر می شود. چیویسی می گوید:” این هم یکی از موفقیت های اردوغان به حساب می آید. قبل از روی کار آمدن او نرخ تورم در ترکیه بالای چهل درصد بود . دولت های قبل از او همگی فاسد و آشفته بوده و همواره در درون ائتلاف ها نیز اختلاف وجود داشت و هیچ اعتماد و اطمینانی وجود نداشت”. به گفته خانم چیویسی بسیاری از دوستان وی در آن زمان در اعتراض به وضعیت موجود به حزب عدالت و توسعه رای دادند:” از زمان روی کار آمدن اردوغان لیر ترکیه ثبات نسبی پیدا کرد و حتی بر ارزش آن افزوده شد“.
به باور خانم چیویسی اقتصاد ترکیه پیش از اردوغان در کنترل کامل الیت کمالیست بود اما اردوغان بازارها را به روی شرکت های آناتولی گشود و شرکت های بزرگ دولتی مانند تله کام و صنایع نفت و گاز و بنادر و فرودگاه ها را به بخش خصوصی واگذار کرد. افزون بر آن اردوغان بازار کار را آزاد و اصلاحات زیادی در شاخه بانک و اعتبارات ایجاد کرد و این همه نیاز اقتصاد ترکیه بود. اقتصاد ترکیه از زمان آغاز دوران حزب عدالت و توسعه هر سال تا نه درصد رشد را شاهد بوده و سرمایه گذاران خارجی بین سال های 2003 تا 2012 بیش از چهارصد میلیارد دلار در این کشور سرمایه گذاری کردند. این در حالی است که طی بیست سال پیش از آن تنها 35 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی در ترکیه صورت گرفته بود. بدین ترتیب بود که شهرها و مناطق بی اهمیت آناتولی مرکزی به شهرهای صنعتی بدل شد و به موازات آن یک طبقه متوسط تازه شکل گرفت، طبقه ای که اعضای آن همان شهروندان اسلام گرا و محافظه کاری بودند که رفاه و دینداری همزمان را می خواستند. و البته همزمان در سراسر کشور مناطق مسکونی جدیدی ساخته شد و غالبا در اختیار جمعیت فقیر روستایی قرار گرفت.
کایسری الگویی است که اردوغان برای سراسر ترکیه در نظر دارد. در این شهر هیچ رستورانی مشروبات الکلی نمی فروشد و بسیاری از زنان محجبه هستند و تقریبا هر شرکت و کارخانه ای یک نمازخانه دارد. به عقیده مردم کایسری ثروت و دیانت مکمل یکدیگر محسوب می شوند. جامعه شناسان از مردم کایسری با عنوان “کالوینیست های اسلام گرا” یاد می کنند. حزب عدالت و توسعه به طور معمول در این شهر تا هفتاد درصد رای داشته و در کایسری کمتر کسی مخالف اردوغان است. به عبارت بهتر حداقل تا این زمان به این صورت است. زیرا از قرار معلوم وضعیت در کایسری نیز آرام و به تدریج تغییر می کند و به گفته خانم چیویسی ، اردوغان دیگر آن چهره محبوب گذشته نیست:” رفتار خشن او علیه معترضان قزی پارک و روزنامه نگاران منتقد و همین طور دور شدن او از خط مشی اصلاح طلبانه و اتحادیه اروپا برای بسیاری از این مردم قابل قبول نیست”. افزون بر آن مهم ترین دستاورد اردوغان یعنی نرخ رشد اقتصادی نیز کمرنگ شده است و ترکیه در سال 2013 تنها سه درصد رشد اقتصادی داشت. در همین حال صندوق بین المللی هشدار داده است که ترکیه از جمله شکننده ترین بازارهای توسعه در جهان محسوب می شود.
این موفقیت اردوغان تا مدت ها بر نارسایی های ساختاری ترکیه سرپوش گذاشته بود و به همین خاطر حزب عدالت و توسعه همواره در پای صندوق های رای با مشکل چندانی روبرو نمی شد. میزان واردات ترکیه از سال ها پیش بیش از صادرات آن است و کسری تراز تجاری این کشور از 16 میلیلارد به 84 میلیارد دلار در سال 2012 افزایش یافته است. افزون بر آن سرمایه گذاران خارجی نیز تنها به سرمایه گذاری های کوتاه مدت رغبت نشان می دهند. خانم چیویسی می گوید:” آنها قبل از آغاز بحران جهانی اقتصاد سرمایه های خود را از ترکیه خارج کردند و به همین خاطر ترکیه از یک توسعه پایدار برخوردار نیست. ما فقط پشت سرهم مرکز تجاری می سازیم و تنها روی صنعت ساختمان تمرکز کرده ایم. در این کشور حتی یک صنعت بی عیب و نقص و یا یک موفقیت بلند مدت در شاخه آی تی وجود ندارد“.
آشتی: دیاربکر
در این بزرگترین شهر کردنشین ترکیه تا همین ده سال پیش وضعیت فوق العاده برقرار بود. اما امروز توریست ها به این شهر واقع در کنار رود دجله می آیند و هتل هیلتون در این جا شعبه دارد و فرودگاه آن یکی از بزرگترین فرودگاه های کشور به شمار می آید. در شهری که تا همین ده سال پیش تنها سربازان ارتش در خیابان های آن گشت می زدند، امروز دستفروش ها تی شرت هایی با تصویر عبداله اوجلان رهبر حزب کردی و منحله پ.ک.ک می فروشند.
تا سال 2004 گفتگو به زبان کردی و خواندن کتاب های کردی و شنیدن موسیقی کردی در این جا ممنوع بود. اما اردوغان اولین نخست وزیری بود که بابت این تحقیرها و تبعیض ها از مردم کرد عذرخواهی کرد. او نه تنها آتش بس میان نیروهای دولتی و نیروهای کرد برقرار کرد بلکه آن ممنوعیت صحبت به زبان کردی را محدود و اقتصاد این منطقه را جانی تازه داد و در سال های اخیر حتی یک کانال تلویزیونی به زبان کردی نیز راه اندازی شده است. البته اردوغان با توجه به منافع شخصی خود رو به سوی کردها آورد و ظاهرا به دنبال رای دهندگان جدید است. دولت اردوغان تازه در پایان همین ماه ژوئن بود که لایحه عفو عمومی اعضا و هواداران پ.ک.ک را تقدیم مجلس ترکیه کرد و این نوعی هدیه انتخاباتی به کردهایی بود که می توانند با رای دادن به اردوغان او را در همان دور نخست انتخابات حایز اکثریت آرا ساخته و وی را راهی کاخ ریاست جمهوری کنند.
البته اردوغان یک رقیب کرد نیز در این انتخابات دارد که برای اولین بار خود را در معرض انتخاب مردم سراسر کشور می گذارد. “صلاح الدین دمیرتاش” در این شهر واقع در جنوب شرقی ترکیه بزرگ شده و در هنگام کودکی شاهد به آتش کشیده شدن روستاهای کردنشین و اعدام اهالی این روستاها به دست سربازان ارتش بوده است، سربازانی که خانه به خانه در جستجوی پیکارجویان حزب تروریستی پ.ک.ک بودند. دمیرتاش که امروز به عنوان کاندیدای نخست حزب کردی HDP وارد این رقابت ها شده است البته طرفداران زیادی در میان ترک های جوان و لیبرال نیز دارد. با این حال نظرسنجی ها نشان می دهد که دمیرتاش تنها ده درصد از آرا را به خود اختصاص خواهد داد اما نفس کاندیداتوری وی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. دمیرتاش اقرار می کند:” اردوغان این کشور را تغییر داد اما بی تردید تحت رهبری او نمی توانیم یک ترکیه دمکراتیک داشته باشیم”. دمیرتاش در نظر دارد که یک اپوزیسیون چپ لیبرال تشکیل داده که کردها و ترک های سکولار نیز در آن فعال باشند:” آرزوی ما یک ترکیه متکثر است، ترکیه ای که تنها به کمالیست ها و سنی های محافظه کار تعلق نداشته باشد“.
منبع: اشپیگل
