ارزیابی موضع روسیه در قبال تصمیم ایران برای اجرای قانون اقدام راهبردی/ تحلیل

میزان حمایت روسیه از روند کاهش همکاری های ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی – اقدامات و تلاش های احتمالی روسیه برای حفظ توافق هسته ای

پایگاه خبری حقایق قفقاز/ موضع و ملاحظه روس ها در قبال اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها: جمهوری اسلامی ایران در راستای اجرای مصوبه مجلس، روز پنجم اسفند، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف خواهد کرد. حال این سوال وجود دارد که موضع و ملاحظه روسیه بعنوان یکی از طرف های برجام و شریک راهبردی ایران در قبال اجرای این قانون چیست؟ به طور کلی موضع روسیه حمایت از مواضع و اقدامات ایران در زمینه کاهش تعهدات برجامی است. مسکو بر این نظر است که واکنش های ایران در واقع عکس العملی به کنش های خصمانه غرب بویژه آمریکاست. این واکنش ها از حدود دوسال قبل آغاز شده و مرحله کنونی آن تعلیق اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی است. البته روسها بارها خواهان این شده اند که آمریکا بدون پیش شرط به برجام بازگشته و ایران نیز بار دیگر تعهدات برجامی خود را از سر بگیرد.

«کنستانتین کاساچوف» رئیس کمیته امور بینالملل شورای فدراسیون (سنای) روسیه در این زمینه گفته است: «باید به یاد داشت که طرف آمریکایی بطور یکجانبه از برنامه جامع اقدام مشترک خارج شد و نه ایران. و اکنون نیز برای احیای توافق هستهای با ایران، آمریکا باید بطور یکجانبه به برجام بازگشته و تضمین بدهد به تعهدات خود در قبال این توافقنامه بطور کامل عمل خواهد کرد.»

براساس سیاست های اعلامی و اعمالی، روس ها در سال های گذشته تلاش داشته اند در راستای اعمال و مدیریت جهانی کنوانسیون خلع سلاح هم راستا و همسو با سایر قدرت ها هماهنگ عمل کنند. روسیه بعنوان یکی از اعضای اصلی شورای امنیت سازمان ملل و عضو برجام و عضو حکام آژانس انرژی اتمی است، لذا تلاش خواهد کرد بر اساس مقررات و مصوبات بین المللی موضوعات را پیگیری و اقدام کند. در عین حال این کشور بعنوان یکی از کشور های همسایه غیر همجوار ایران تلقی می شود. لذا کنترل و نظارت بر فعالیت های هسته ای ایران در کنار حفظ ساز و کارهای بین المللی وجهه مثبت و بهتری برای مسکو به همراه خواهد داشت.

با این حال روسیه حاضر به پرداخت هزینه سنگینی برای پیشبرد اهداف جمهوری اسلامی ایران در ازای اجرای قانون مصوب مجلس شورای اسلامی نخواهد بود. همانطور که تجربه قطعنامه های سازمان ملل در گذشته نشان داده است، روسیه حاضر به هزینه زیاد بخاطر ایران و درگیر کردن خود با غرب به این دلیل نیست. زیرا روسیه به اندازه کافی خودش درگیر مسائل متعدد با آمریکا و اروپاست و نمی خواهد موارد دیگری نیز بر این شرایط سنگینی کند. روس ها همواره از ضرورت حفظ برجام سخن می گویند و بر همین اساس اقدام آمریکا و اروپا در تضعیف برجام را تقبیح کرده و می کنند. ولی روسیه حاضر نیست منافع خود را بیش از اندازه به خطر بیندازد. در داخل روسیه و در بین جمعی از سیاست مداران این کشور از جمله «مدودوف» و حامیان وی این دیدگاه حاکم است که ایران با استفاده از روسیه امتیازات زیادی بدست آورده و این مسئله موقعیت روسیه را در نظام بین الملل با چالش هایی مواجه کرده است.

روس ها معتقدند ایران تحت هر شرایطی هر کاری می تواند انجام دهد، اما نباید رسما و راسا از برجام خارج شود، چراکه این اقدام بهانه مهمی به طرف های غربی میدهد. در چنین شرایطی مسکو انتظار دارد ایران در اتخاذ تصمیمات خود در حوزه هسته ای هماهنگی و رایزنی لازم را با روسیه به عمل آورد تا از همراهی و حمایت کرملین برخوردار شود.

مسکو تاکنون هماهنگ با تهران خواستار برداشته شدن تحریم های آمریکا جهت بازگشت ایران به تعهدات برجامی بوده است. اما پس از انتشار بخش هایی از گزارش محرمانه آژانس انرژی اتمی روسیه خواستار خویشتنداری تهران درخصوص اقدامات بیشتر شد. به هر حال باید توجه داشت روس ها از زمان خروج ایالات متحده از برجام تا این مرحله همواره از ایران حمایت کرده اند و خط قرمز آنها خروج قطعی ایران از برجام است و نه کاهش تعهدات. بنابراین اگر قانون اخیر مجلس منجر به فروپاشی توافق هسته ای شود روسها به طور جدی با آن مخالفت خواهند کرد.

میزان حمایت روسیه از روند کاهش همکاریهای ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی: روس ها تا زمانی که رفتار ایران مخالف و ناقض مقررات شورای حکام و گزارشات دبیرکل آژانس اتمی و همچنین مفاد برجام نباشد همراهی خود را با ایران ادامه خواهند داد. روسیه برای اولین بار به صورت مستقیم و بی سابقه درماه های پایانی سال 2010 از زبان «مدودوف» در مصاحبه مطبوعاتی خود از ایران انتقاد و اعلام کرد ایران درحال دستیابی به بمب اتم است. لذا دو کشور آمریکا و روسیه در واقع در مورد عدم دستیابی ایران به سلاح هسته ای توافق داشته و دارند و هر حرکتی از سوی ایران که نشانه ای از این موضوع را داشته باشد با مخالفت شدید روس ها روبرو خواهد شد.

روسیه نیز در روابط نظامی و هسته ای خود با ایران این ملاحظات را مد نظر دارد چرا که مسکو همانند آمریکا و بلکه بیش از آمریکا ظهور کشوری با توان هسته ای و نظامی را آن هم در کنار مرزهایش تهدیدی جدی برای منافع ملی خود می داند. با این حال تا جایی که دیپلماسی خوب و تنگاتنگی را با روسها داشته باشیم می توانیم روی حمایت آنها حساب کنیم. ولی بدون دیپلماسی نزدیک و فعال نمی توان انتظار بسیار بالایی از آنها داشت. در مرحله کنونی به نظر می رسد روسیه همچنان حامی ایران باقی خواهد ماند. البته تا جایی که ایران خط قرمز های مد نظر مسکو از جمله موضوع عدم غنی سازی در مقیاس بالا را مد نظر قرار دهد. همچنین اگر ایران بخواهد اقدامات مهمی مانند اخراج بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی را در دستور کار قرار دهد یا از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته ای (ان پی تی) خارج شود، در اینصورت روسیه نیز در جبهه واحدی همراه غرب در مقابل ایران خواهد ایستاد.

اقدامات و تلاش های احتمالی روسیه برای حفظ توافق هسته ای: با روی کار آمدن بایدن و حزب دموکرات و پیش بینی بازگشت مجدد آمریکا به برجام در قالب اقدامات جدید و نقش آفرینی مجدد اروپا در قالب ماموریت جدید آمریکا به این کشورها، فرصت و قدرت چانه زنی ایران ارتقا یافته است و این امر برای مسکو روشن است. بنابراین تلاش روس ها قطعا برای ایفای نقش موثر و تاثیرگذار افزایش خواهد یافت و این فرصت خوبی برای ایران خواهد بود. روس ها در کنار همکاری در قالب برجام تلاش خواهند کرد با جمهوری اسلامی ایران وارد موضوعات جدید برای همکاری شوند. در این راستا روس ها تلاش خواهند کرد برای پیشبرد سیاست راهبردی خود پیگیری مسئله را با عضو دیگر برجام یعنی چین نیز هماهنگ کنند. در این مرحله روس ها تمام توان خود را معطوف به بازگشت آمریکایی ها به برجام و تعهدات برجامی خود کرده اند. رصد و ردیابی رفتار و گفتار مقامات روسی، نشان از پیگیری همین سیاست دارد.

فعال کردن دیپلماسی و تحت فشار قراردادن سایر اعضای برجام جهت ایفای نقشی جدی تر در بازگرداندن امریکا به برجام، در کنار حمایت از ایران، سیاست فعلی روسیه خواهد بود. روسیه تلاش می کند از طریق دیپلماسی و تشویق آمریکا برای پیوستن دوباره به برجام و نیز با استفاده از تعاملات گسترده با اعضای اروپایی گروه 1+4 زمینه حفظ برجام را فراهم آورد. در عین حال مسکو همواره به ایران توصیه کرده زمینه را برای مصالحه با آمریکا در زمینه هسته ای فراهم آورد. از جمله مسکو از دیدگاه اجرای هم زمان تعهدات برجامی توسط ایران و آمریکا حمایت کرده است. یعنی ایران به اجرای تعهدات برجامی پرداخته و در مقابل آمریکا نیز شروع به کاهش تحریم ها و بازگشت به توافق هسته ای برجام کند.

به عقیده «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه، آمادگی آمریکا برای شرکت در نشست بررسی برجام با شرکت اعضای گروه 1+4 نخستین گام در جهت احیای توافق هسته ای است. «دیمتری پسکوف» سخنگوی کرملین نیز تأکید کرده است تصمیم واشنگتن برای لغو درخواست ازسرگیری تحریمهای ضدایرانی مثبت است، ولی بازگشت به تعهداتش در قبال برجام مهم است. «میخائیل اولیانوف» نماینده دائم روسیه در سازمان های بین المللی در وین، از جمله آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز تاکید کرده است لغو درخواست دولت آمریکا از شورای امنیت سازمان ملل برای از سر گیری تحریم ها علیه ایران، علامت خوبی بوده و گویای آن است که ایالات متحده علاقه مند به احیای کامل توافق هسته ای است. از این رو مسکو تمام توان دیپلماتیک خود را برای حفظ و احیای برجام بکار خواهد گرفت.