عفیفه عابدی: عمده اختلاف اخیر ایران و جمهوری آذربایجان به مقاومت ایران در برابر تغییر ژئوپلتیک منطقه بازمی‌گرد

به گزارش پایگاه خبری حقایق قفقاز، عفیفه عابدی تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که با توجه به تحولات رخ داده میان آذربایجان و ایران، آخرین وضعیت بین دو کشور به چه شکلی دنبال می‌شود و این وضعیت اکنون در چه شرایطی است، گفت: آنچه از فضای رسانه‌ای می‌توان استنباط کرد، تا حدی از شدت اظهارات تند و منازعه لفظی در فضای عمومی کاسته شده است و احتمالا گفت‌وگو درباره موضوعات چالش برانگیز و تنش‌زا به پشت درهای بسته منتقل شده است. با این حال سوابق موجود به ویژه در ماه‌های اخیر و تلاش و نقش عوامل فرادولتی موجب می‌شود به آرام شدن فضا خیلی امیدوار نباشیم.

عابدی در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه در طول روزهای گذشته تماس‌های دیپلماتیک میان دو کشور انجام شده آیا در آینده نزدیک شاهد توافق میان دو کشور و به نوعی کاهش تنش‌ها خواهیم بود، گفت: نظر به روابط پر فراز و فرود ایران و جمهوری آذربایجان، درباره نتیجه احتمالی تماس‌های دیپلماتیک میان تهران و باکو باید با احتیاط نظر داد. این رابطه تحت تاثیر عوامل متعدد رسمی و غیررسمی، آشکار و نهان است. در یک سال گذشته به ویژه از سوی باکو، نقش عوامل غیررسمی بسیار افزایش یافته است. گروه‌هایی در باکو نه تنها علاقه‌ای به بهبود مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان ندارند بلکه تمایل دارند از هر فرصتی برای تخریب بیشتر این رابطه استفاده کنند.

وی افزود:‌ وجود گروه‌های مشابه در ایران را هم نمی‌توان انکار کرد. مضاف بر اینها عوامل منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای هم هستند که علاقه‌ای به بهبود روابط ایران و جمهوری آذربایجان ندارند. اما اگر رابطه تهران و باکو بیشتر تحت کنترل دولت‌ها قرار گیرد، با توجه به لحاظ جمیع ملاحظات سیاسی و منافع دو طرف، می‌توان به بهبود مناسبات و حتی پیشرفت روابط خوش‌بین بود. نتیجه این الگو برای تنش‌زدایی را اکنون در رابطه ایران و عربستان نیز شاهد هستیم.

عابدی در پاسخ به این سوال که ضمن آنکه اسرائیل در آذربایجان نفوذ امنیتی و سیاسی دارد به چه شکل می‌توان راه نفوذ اسرائیل به آذربایجان را کنترل کرد، گفت:‌ اسراییل به دلایل گوناگونی امکان نفوذ و اعمال اثر در روابط ایران و جمهوری آذربایجان را یافته است. بخشی از دلایل ساختاری و هویتی هستند و ریشه‌های تاریخی دارند و در کوتاه‌مدت قابل حل و فصل نیستند. اما دلایل دیگر را می‌توان با توافق‌های دوجانبه در کوتاه‌مدت کنترل و از بین برد. این توافقنامه‌ها می‌توانند سیاسی، اقتصادی و امنیتی باشند. اما مهمترین نکته این است که این توافق‌ها مستلزم اراده قوی از سوی دو طرف، به ویژه از سوی باکو است.

وی افزود: جمهوری آذربایجان باید به این درک برسد که در رابطه با اسرائیل چیزی بیشتر از رابطه با ایران دریافت نمی‌کند. اسراییل شاید برخی تسلیحات نظامی که اتفاقا خیلی راهبردی نیستند به جمهوری آذربایجان ارائه کند، اما افزایش نفوذ تل‌اویو در باکو آثار و پیامدهای منفی امنیتی برای جمهوری آذربایجان دارد که در صورت ادامه این روند شاهد ظهور و بروز آنها خواهیم بود. در حالیکه که رابطه مسالمت‌آمیز باکو با تهران آثار و پیامدهای مثبت راهبردی برای جمهوری آذربایجان خواهد داشت. در کل چنانچه اشاره کردم شرط اول برای کاهش اثر عوامل ثانویه در رابطه تهران و باکو این است که روابط دو کشور در کنترل دولت‌ها قرار بگیرد و باید نقش عوامل مخرب جانبی از سوی دو طرف به شدت کاهش یابد.

عابدی در پاسخ به این سوال که نقش ترکیه و روسیه در کاهش تنش میان دو کشور به چه شکل می‌تواند اثرگذار باشد؟ گفت: اگرچه در زمان بحران در روابط تهران و باکو انتظار نقش میانجی از بازیگران دیگر مانند روسیه و ترکیه وجود دارد، اما به نظرم درست‌تر این است که ایران و جمهوری آذربایجان با دست یافتن به درک مشترک از الزامات همسایگی و حسن همجواری به شکل دوجانبه مسایل و چالش‌ها را برطرف نموده و از مزیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در روابط دو کشور برای منافع خود بهره ببرند. مسلما دخالت هر بازیگر دیگر در این رابطه به معنای پیچیده شدن محاسبه ملاحظات و منافع دو کشور با بازیگر مداخله‌گر خواهد بود. به هر حال روسیه و ترکیه نیز ملاحظات و منافع خود را در این رابطه و منطقه دنبال می‌کنند که الزاما همسو با منافع واقعی ایران و جمهوری آذربایجان نیست.

این تحلیلگر مسائل بین الملل در پاسخ به این سوال که با توجه به توافق میان ایران و عربستان با میانجیگری چین، آیا چین به دلیل در پیش داشتن نقشه راه ابریشم نوین می تواند نقشی درباره توافق میان آذربایجان و ایران ایفا کند یا خیر این میانجیگری باید توسط کشور دیگر مانند روسیه انجام شود، گفت: هر چند در ماه‌های اخیر سطح تنش در روابط ایران و جمهوری آذربایجان بالا رفت و تهدیدآمیز شد، اما این رابطه با رابطه ایران و عربستان قابل مقایسه نیست. صرف نظر از بسیاری نکات که در مقایسه این دو رابطه باید در نظر داشت، همانطور که قبلاً بیان کردم ایران و جمهوری آذربایجان بدون دخالت عامل خارجی دیگری قادر به حل و فصل مسائل هستند. همانگونه که اشاره کردید ایران و جمهوری آذربایجان می‌توانند با استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی و ژیواکونومیکی خود منافع بیشتری نصیب همدیگر کنند و شرایط داخلی و منطقه‌ای خود را ارتقا دهند. در واقع تنش و مسدود نمودن این رابطه، نه تنها هزینه‌های سیاسی و امنیتی دارد، بلکه دو کشور را از مزایا و منافع مفید بالقوه محروم می‌کند.

عابدی در پاسخ به این سوال که در مورد آذربایجان کدام کشورهای منطقه می‌توانند نقش میانجیگر را ایفا کنند‌، گفت: عمده اختلاف اخیر ایران و جمهوری آذربایجان به مقاومت ایران در برابر تغییر ژئوپلتیک منطقه بازمی‌گردد. این موضوع یکی از مفاد آخرین پیمان آتش بس میان باکو و ایروان نیز هست. طبیعتا با توجه به نقشی که روسیه در این پیمان داشته، مسکو از ظرفیت بیشتری برای حل و فصل این اختلاف و حفظ ثبات منطقه بدون دخالت عوامل فرامنطقه‌ای برخوردار است. روسیه با همه طرف‌های این مناقشه رابطه نزدیک دارد و به لحاظ سنتی نیز نقش روس‌ها از توجیه بیشتری برخودار است.