«مرکز تحقيقات ايران» در ترکيه در تحليلي درباره سفر اخير وزير دفاع ايران به باکو نوشت : « با توجه به روابط باثبات جمهوري آذربايجان با روسيه و ترکيه و اسراييل در زمينه تامين تجهيزات و نيازهاي نيروهاي مسلح جمهوري آذربايجان و وجود صنايع نظامي داخلي اين کشور که در حال گسترش است، در ميان مدت ، (فقط) برقراري روابط ايران و جمهوري آذربايجان در زمينه آموزش نظامي، پزشکي و تبادل اطلاعات نظامي تاکتيکي امکان پذير است.»
به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز،پايگاه اينترنتي «ايرام» ، «مرکز تحقيقات ايران» نوشت : « در طولاني مدت نيز در صورت محقق نشدن سرمايه گذاري هاي خارجي در ايران و برقرار نشدن ثبات منطقه اي، توليد مشترک فناوري هاي نظامي ميان دو کشور مي تواند در دستور کار قرار گيرد.»
پايگاه اينترنتي «ايرام» ، «مرکز تحقيقات ايران» نوشت : « روابط در حال گسترش جمهوري آذربايجان با ترکيه و روسيه و اسراييل و عربستان سعودي در حوزه هاي نظامي و تماس هاي سطح بالاي ايران با ارمنستان ، عامل هاي خارجي خواهند بود که محدوده همکاري نظامي ايران و جمهوري آذربايجان را مشخص خواهند کرد.»
«ايرام» نوشت : « سفر حاتمي، وزير دفاع ايران به جمهوري آذربايجان، همانند هر دو کشور ، در ساير کشورهاي منطقه نيز با دقت پيگيري شد. علت توجه زياد به اين سفر ، انجام آن در شرايطي بحراني است که تهديدات آمريکا و اسراييل ضد ايران در حال افزايش است . انجام نخستين سفر خارجي حاتمي به جمهوري آذربايجان پس از انتصاب وي به وزارت دفاع ايران در 20 آگوست 2017 ، نشانه آشکار اهميت راهبردي جمهوري آذربايجان براي ايران است.به تعبير ديگر، از نظر هر دو کشور ، اين سفر اهميتي فراتر از تماس هاي معمولي ديپلماتيک دارد. توجه به چهار عامل انرژي ، مسايل راهبردي ، امور نظامي و دفاعي و امور امنيتي ، اهميت اين سفر را بطور آشکار نشان خواهد داد. در وهله نخست ، ضرورت تامين امنيت خط مرزي 765 کيلومتري ميان دو کشور ، براي ايران اهميت راهبردي دارد. بخش مهمي از اين خط مرزي ، از منطقه قره باغ عبور مي کند که صحنه جنگ ميان ارمنستان و جمهوري آذربايجان بوده است و اکنون منطقه مورد مناقشه راکد (frozen conflict zone) است. در چهار روز نخست آوريل 2016 ، يخ هاي اين اختلاف راکد، شروع به آب شدن کرد و صداي سلاح ها بار ديگر در منطقه طنين انداخت و ايران با نگراني از اين وضعيت ، طرفين را به خويشتنداري فراخواند و تماس هاي سطح بالا با هر دو طرف برقرار کرد. تاکيد بر حمايت ايران از حل مساله قره باغ کوهستاني در چارچوب تماميت ارضي جمهوري آذربايجان، در سفر حاتمي به باکو داراي اهميت است. اما، تداوم روابط ايران – ارمنستان در هر برهه اي ، موجب بي اعتمادي جمهوري آذربايجان به ايران بخاطر تفاوت ميان حرف و عمل ايران است. بي اعتمادي مشابهي نيز از طرف ايران به جمهوري آذربايجان بخاطر روابط اسراييل – آذربايجان و روابط عربستان سعودي – آذربايجان وجود دارد. »
ايرام افزوده است : « دومين عاملي که بايد مورد توجه قرار گيرد ، سخنان حاتمي در سفر به باکو مبني بر اهميت دادن ايران به افزايش ظرفيت دفاعي جمهوري آذربايجان به عنوان کشوري مسلمان است که در اين باره حاتمي گفت : « براي هر نوع کمک در اين زمينه آمادگي داريم.» اين اظهارات ، نشانه اي از همکاري ميان دو کشور در زمينه امور فني ، پزشکي و آموزشي نظامي است. مطرح شدن موضوع آموزش مشترک در صنايع دفاعي در ديدارهاي متقابل نيز اين نشانه ها را تقويت مي کند. نيروهاي مسلح جمهوري آذربايجان از نظر تامين تجهيزات نظامي و سخت افزار با روسيه، از نظر آموزش نظامي با ترکيه، از نظر تامين برخي تجهيزات پيشرفته و حل مسايل نظامي با اسراييل همکاري دارند. درپي ديدار با بنيامين نتانياهو در باکو در 13 دسامبر 2016، الهام علي اف، رييس جمهوري آذربايجان اعلام کرد که قراردادهاي شرکت هاي دو کشور در زمينه صنايع نظامي تقريبا 5 ميليارد دلار است. در سپتامبر 2017 ، ذاکر حسن اف، وزير دفاع جمهوري آذربايجان به دعوت همتاي اسراييلي خود براي نخستين بار به اسراييل سفر کرد که بازديد وي از پيشرفته ترين صنايع نظامي اسراييل در جريان اين سفر قابل توجه است. »
ايرام افزوده است : « عامل ديگري که ايران را تحريک مي کند، همکاري نظامي در حال توسعه و ثبات بخش جمهوري آذربايجان با عربستان سعودي است. عربستان سعودي به همراه ترکيه و پاکستان ، با حمايت از جمهوري آذربايجان در حل مساله قره باغ کوهستاني ، با ارمنستان روابط ديپلماتيک برقرار نکرده اند. ذاکر حسن اف، وزير دفاع جمهوري آذربايجان در چهارم و پنجم آوريل، همزمان با سالروز از سرگيري جنگ قره باغ در آوريل 2016، به عربستان سعودي سفر کرد. ذاکر حسن اف در چارچوب ديدارهاي رسمي ، با سلمان بن عبدالعزيز ، شاه عربستان سعودي و همچنين شاهزاده محمد بن سلمان، وليعهد و وزير دفاع اين کشور ديدار کرد . وزير دفاع جمهوري آذربايجان همچنين از مقر « اتحاد اسلامي عليه ترور» ديدن کرد. تحقق بالاترين سطح تماس دو کشور در حوزه نظامي در شش فوريه 2018 ، اندکي قبل از سفر وزير دفاع ايران به باکو ، جلب توجه مي کند. در اين تماس سطح بالا ، هيات نظامي عربستان سعودي ، با وزير دفاع جمهوري آذربايجان ديدار و از واحد هاي نظامي اين کشور ديدن کرد.»
ايرام افزوده است : « سومين عامل مهم در روابط نظامي ايران – جمهوري آذربايجان ، تاکيد حاتمي بر موضوع امنيت در درياي خزر بود که در سفر به باکو بر آن تاکيد کرد. فعاليت هاي حفاري شرکت هاي نفت و گاز غربي در درياي خزر که توافق نامه رژيم حقوقي آن امسال در ديدار سران کشورهاي ساحلي خزر امضاء خواهد شد، موجب ناراحتي ايران است. آشکارا، در سال 2001 کشتي هاي نظامي ايران با نقض حريم آب هاي ساحلي آذربايجان و همچنين نقض حريم هوايي اين کشور توسط ايران، موجب توقف برخي فعاليت هاي مربوط به نفت و گاز در خزر شدند. اما، در ديدارهاي اخير در باکو، وزير دفاع ايران با تاکيد بر حفظ امنيت خزر توسط دولت هاي ساحلي گفت سهل انگاري در اين زمينه ، موجب دخالت ساير دولت ها و تضعيف امنيت منطقه مي شود. پيام اين سخنان اين است که در تامين امنيت خزر در وضعيت ژئوپلتيک جديد پس از معين شدن رژيم حقوقي خزر و در فعاليت هاي بازيگران خارجي در منطقه ، نبايد منافع ايران ناديده گرفته شوند. »
ايرام افزوده است : « بازديد حاتمي از آکادمي نظامي نيروهاي مسلح جمهوري آذربايجان و بيان اينکه « براي تبادل تجارب نظامي با جمهوري آذربايجان آمادگي داريم» ، چهارمين نکته در اهميت روابط نظامي دو طرف است. حيدر پيري اف، رييس اين آکادمي نيز خواستار برقراري روابط نزديک ميان دانشگاه هاي نظامي دو کشور شد. معلوم است که مقامات دو کشور در ديدارهاي متقابل ، در حال جستجوي زمينه هايي براي تحقق طرح هاي مشترک در حوزه آموزش نظامي هستند. »
ايرام افزوده است : « در رسانه هاي آذري ، گزارش هاي متناقضي درباره کيفيت سلاح و مهماتي که در اوايل دهه 1990 و پس از آن از ايران خريداري شده است، منتشر شده است. بدون اظهار نظر منابع رسمي نظامي ، تاييد اين نوع گزارش ها دشوار است. اما، با توجه به روابط باثبات جمهوري آذربايجان با روسيه و ترکيه و اسراييل در زمينه تامين تجهيزات و نيازهاي نيروهاي مسلح جمهوري آذربايجان و وجود صنايع نظامي داخلي اين کشور که در حال گسترش است، در ميان مدت ، (فقط) برقراري روابط ايران و جمهوري آذربايجان در زمينه آموزش نظامي، پزشکي و تبادل اطلاعات نظامي تاکتيکي امکان پذير است و در طولاني مدت نيز در صورت محقق نشدن سرمايه گذاري هاي خارجي در ايران و برقرار نشدن ثبات منطقه اي، توليد مشترک فناوري هاي نظامي ميان دو کشور مي تواند در دستور کار قرار گيرد. روابط در حال گسترش جمهوري آذربايجان با ترکيه و روسيه و اسراييل و عربستان سعودي در حوزه هاي نظامي و تماس هاي سطح بالاي ايران با ارمنستان ، عامل هاي خارجي خواهند بود که محدوده همکاري نظامي ايران و جمهوري آذربايجان را مشخص خواهند کرد. تامين امنيت مرزهاي مشترک و حفظ ثبات منطقه اي در قفقاز جنوبي در آينده نيز خواسته مشترک هر دو کشور خواهد بود.»
