روشن است که در این خصوص آمریکا با ایران و روسیه همسو است و هیچ یک تغییر ژئوپلوتیک در قفقاز را برنمی‌تابند، چرا که قرار است آمریکا با ارمنستان مانور نظامی مشترک تحت عنوان شریک عقاب ۲۰۲۳ داشته باشند. همچنین رئیس کمیته اروپایی گسترش ناتو وعده عضویت ارمنستان در ناتو را داده و از بایدن خواسته تا ایروان را مورد حمایت قرار دهد.

از سوی دیگر ایران نیز بارها و بارها اعلام کرده تغییرات ژئوپلیتیکی خط قرمز ماست و روسیه از اوضاع حاکم در قفقاز ابراز نگرانی کرده است.

در این میان با اینکه بسیاری از جنگ قریب‌ الوقوع صحبت می‌کنند، مهدی خورسند، تحلیلگر مسائل اوراسیا معتقد است هنوز مولفه‌های لازم برای جنگ وجود ندارد.

خورسند در خصوص لشکرکشی ارمنستان و جمهوری آذربایجان به مرزهای مشترک خود، اظهار کرد: برای تحلیل وضعیت مرزهای آذربایجان و ارمنستان، نیات طرفین و بازیگران موثر را باید رصد کرد. در روزهای آینده ارمنستان و آمریکا رزمایش مشترک خواهند داشت و این برگزاری رزمایش موجب تحریک جمهوری آذربایجان شده تا سطح هوشیاری و آمادگی خود را در نزدیکی مرزهای مشترک با ارمنستان افزایش دهد.

وی اضافه کرد: از سوی دیگر روسیه به عنوان تنها بازیگر تعیین‌کننده معادلات قفقاز جنوبی، در ایام اخیر تذکر جدی به ارمنستان داده است، زیرا ارمنستانی‌ها صراحتا از غرب‌گرایی خود صحبت می‌کنند، اعلام می‌کنند که اشتباه کردند امنیت خود را به روسیه گره زدند و باید ارتباطاتشان را با غرب توسعه می‌دادند.

این تحلیلگر مسائل اوراسیا با اشاره به هشدارهای جدی روسیه به ارمنستان، ادامه داد: هشدارهای روسیه ما را به یاد ایام پیش از جنگ قره‌باغ ۲۰۲۰ می‌اندازد. جایی که شاهد بودیم با چراغ سبز روسیه جنگ جمهوری آذربایجان علیه ارمنستان آغاز شد. به ویژه که نیات طرفین، در ایام منتهی به رزمایش آمریکا و ارمنستان سطح تنش را بالا نگه داشته است. در این بین سفر وزیر امور خارجه ترکیه به تهران در نوع خود جالب بود، اما سیاست جمهوری اسلامی ایران غیر قابل تغییر است و ایران هیچ گونه تغییر در مرزهای ژئوپلیتیک را برنمی‌تابد.

خورسند افزود: با این حال با چشم بازتری باید شرایط را دید. معتقدم تحولاتی که در قفقاز جنوبی در حال رخ دادن است، سطح تنش را آنقدر بالا نبرده که ما شاهد جنگ دیگری باشیم. دست کم مولفه‌های کنونی نشان نمی‌دهد در قفقاز فضای جنگ برقرار باشد. البته شاید اتفاق یا کنش جدید در ساعات و روزهای آینده منجر به ایجاد جرقه‌ای برای جنگ پرتنش در منطقه قفقاز جنوبی شود.

وی با اشاره به منافع مشترک ایران، روسیه و آمریکا در عدم تغییر ژئوپلیتیک قفقاز عنوان کرد: جمهوری اسلامی ایران برای عدم تغییر ژئوپلیتیک جهت حفظ منافع راهبردی خود اظهاراتی داشته است. روسیه نیز در راستای حفظ عمق استراتژیک خود در سه منطقه قفقاز جنوبی که جزو جمهوری‌های استقلال‌یافته از اتحاد جماهیر شوروی هستند، هیچ گونه تغییر ژئوپلیتیکی و برتری‌طلبی آذربایجان نسبت به ارمنستان را برنمی‌تابد.

این تحلیلگر مسائل اوراسیا با بیان اینکه هر کدام از کشورهای روسیه، ایران و آمریکا بنا بر نیات خاص خودشان تغییرات در مرزهای قفقاز را برنمی‌تابند، افزود: به نظر می‌رسد آمریکا نیز برای جلوگیری از بازیگری فعال ترکیه به حمایت از ارمنستان برآمده است. به دلیل اختلافات بزرگی که آمریکا و ترکیه در مناسبات منطقه‌ای پیدا کرده‌اند، هدف آمریکا جلوگیری از قدرت‌گیری ترکیه و انحصاری شدن ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی برای این کشور است. لذا نیت کشورها مختلف است اما نتیجه تصمیم واحدی به عنوان عدم هرگونه تغییر در مرزهای قفقاز جنوبی است.

خورسند در خصوص بی‌توجهی‌های اخیر جمهوری آذربایجان به منطقه سیونیک، اظهار کرد: در این رابطه بحث بی‌خیال شدن جمهوری آذربایجان از سیونیک مطرح نیست‌. بحث ایستادگی جدی جمهوری اسلامی ایران بر مواضع خودش است. حتی اخیرا نوع تقسیم و گسیل نیروهای آذربایجان به سمت مرز ارمنستان نشان داده تمرکز بیشتر این کشور بر نیمه شمالی مرزهای مشترک خودش با ارمنستان است.

وی ادامه داد: به نظر می‌رسد چه کریدور زنگزور و چه اشغال سیونیک در اولویت‌های بعدی آذربایجان قرار دارد، زیرا ایستادگی و تذکر جدی جمهوری اسلامی ایران به باکو داده شده، چه در سفر وزیر امور خارجه ترکیه به تهران و چه در سفری که مقامات نظامی ما به باکو داشتند. صحبت‌ها میان مقامات انجام شده، اما این فشارهای رسانه‌ای و کذابی‌های رسانه‌های آذربایجان است که به مسائل دامن می‌زند و نباید به آن‌ها چندان اعتنایی داشت.

این تحلیلگر مسائل اوراسیا با اشاره به اهمیت کریدور زنگزور برای باکو، عنوان کرد: زنگزور کریدوری در استان سیونیک است که طبق بند نهم توافق آتش‌بس بین ارمنستان، روسیه و آذربایجان، کشور ارمنستان پذیرفته برای ارتباط مستقیم بین باکو به سمت نخجوان مسیری را در اختیار آذربایجان قرار بدهد. درست است که این موضوع توسط ارمنستان پذیرفته شده، ولی الان بحث بر سر مالکیت آن است.

خورسند اضافه کرد: جمهوری آذربایجان اعلام کرده خواهان مالکیت این کریدور که خودش زنگزور نامیده، است ولی ارمنستان نمی‌پذیرد و گفته باکو می‌تواند از مسیرهای موجود یا حتی ایجاد مسیرهای جدید استفاده کند، اما کریدور تحت مالکیت محور آذری نخواهد بود. اکنون ایران هم با همین موضوع مشکل دارد، کما اینکه اصل ایجاد کریدور توسط ارمنستان پذیرفته شده ولی بحث مشترک ایران و ارمنستان، ندادن مالکیت کریدور به آذربایجان است.

اهداف آمریکا از برگزاری مانور مشترک با ارمنستان 

وی در خصوص اهداف آمریکا از مانور نظامی مشترک با ارمنستان و وعده عضویت ناتو به این کشور، اظهار کرد: آمریکا از گسترش ناتو به شرق به دنبال ایجاد تنش ژئوپلیتیکی در محیط پیرامونی قدرت‌های نوظهوری مانند ایران، روسیه، چین یا کشورهایی که مقابل خواست آمریکا در نظام بین‌الملل ایستاده‌ اند، است. قاعدتا آمریکایی‌ها از هر فضای پرتنشی که قرابت جغرافیایی با قدرت‌های نوظهور عالم دارد، نهایت استفاده را می‌برند.

این تحلیلگر مسائل اوراسیا عنوان کرد: موضوع پیوستن ارمنستان به ناتو به دلیل نفوذ روسیه در این منطقه غیرممکن است. جغرافیای ارمنستان با اهمیت‌تر از جغرافیای اوکراین نیست، کما اینکه الان اعضای ناتو عضویت اوکراین را نپذیرفته‌اند. اما همین‌ که موضوع ارمنستان در ناتو مطرح می‌شود برای ایران و روسیه دغدغه امنیتی بزرگ ایجاد می‌کند. آمریکایی‌ها با این اقدام به دنبال ایجاد دغدغه امنیتی برای این دو کشور هستند.

خورسند با بیان اینکه البته هدف موقتی آمریکا از انجام چنین اقداماتی در قفقاز حمایت از ارمنستان در مقابل آذربایجان است، ادامه داد: همین اقدامات آمریکا باعث دلهره علی اف شده است اما باید یادآور شد که احتمال عضویت اوکراین جنگ‌زده در ناتو بسیار بیشتر از احتمال عضویت ارمنستان در این سازمان است.