کارشناس مؤسسه استراتژی ملی روسیه معتقد است افراط‌گرایی مذهبی با وهابیت وارد روسیه شده و امروز تهدید تروریسم تا جایی جدی است که با مبارزه تعارفی نمی‌توان به نتیجه رسید.
به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز به نقل از خبرگزاری فارس، «رئیس سلیمان‌اف» کارشناس موسسه استراتژی ملی روسیه و سردبیر مجله علمی «جهان اسلام» تهدید افراط‌گرایی مذهبی برای روسیه و کشورهای شوروی سابق با محوریت برخی از کشورهای خارجی را جدی دانست.
سلیمان‌اف یادآور شد: مسلمانان شوروی سابق تا زمان فروپاشی و ورود فرقه و جریان‌های به ظاهر اسلامی خارجی مشکلی به نام افراط‌گرایی مذهبی نداشتند، اما امروز پدیده افراط‌گرایی مذهبی یکی از واقعیات این فضا بوده و برای ثبات و امنیت کشورها و تحقق برنامه‌های متعدد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن‌ها تهدید ایجاد کرده است.
تعریف افراط‌گرایی و تروریسم از نظر قوانین روسیه
وی ضمن پاسخ به این پرسش که در روسیه چه تعریفی در رابطه با مفهوم افراط‌گرایی وجود دارد؟ گفت: براساس قوانین روسیه هر نوع فعالیت سازمان‌های اجتماعی، سیاسی، مذهبی و یا افراد جداگانه در رابطه با برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی و اجرای اعمالی که هدف تغییر مبانی نظام قانونی و تمامیت ارضی روسیه با استفاده از زور، برهم زدن ثبات و امنیت کشور، تصاحب قدرت، ایجاد گروه‌های مسلح غیر قانونی، انجام فعالیت‌های تروریستی، تحریک اختلاف نژادی، ملی و مذهبی و… را دنبال می‌کند، افراط‌گرایی دانسته می‌شود اما ناگفته نماند که این قوانین بین مفهوم «تروریسم» و «افراط‌گرایی» تمایز قائل می‌شوند به عبارت دیگر تروریسم نهایت افراط‌گرایی است ولی همزمان نه هر نوع افراط‌گرایی را می‌توان تروریسم دانست.
این محقق مسائل اسلام معاصر در روسیه، ادامه داد: به عنوان مثال در حال حاضر در روسیه 21 سازمان تروریستی (القاعده، طالبان، حزب التحریر الاسلامی، جبهه النصره، اخوان المسلمین، داعش، حزب اسلامی ترکستان و…) و 37 سازمان نیز افراطی شناخته شده‌اند. برخی از آن‌ها از نظر منشاء پیدایش خود خارجی بوده (به عنوان مثال سازمان «نورچولر» از ترکیه و جماعه تبلیغ از پاکستان وارد روسیه شده است) و عده‌ای نیز در داخل روسیه ایجاد شده‌اند (مانند «اتحاد اسلاو»، «جمعیت ملی سوسیالیستی» و…). آن عده از سازمان‌های افراطی که مبداء روسی دارند، پایبند به ایدئولوژی فاشیسم (نازیسم) می‌باشند. حمایت خارجی غالبا در رابطه با سازمان‌های افراطی اسلامی وجود دارد. این سازمان‌ها معمولا بین‌المللی بوده و در کشورهای خارجی ایجاد شده‌اند و از طریق ورود برخی از مسلمان روسی به صفوف آن‌ها به روسیه راه یافته‌اند.
نقش سعودی و ترکیه در رشد افراط‌گرایی
کارشناس موسسه استراتژی ملی روسیه ضمن پرداختن به دلایل رشد افراط‌گرایی مذهبی در روسیه، تصریح کرد: پدیده افراط‌گرایی مذهبی در میان مسلمانان روسیه پس از فروپاشی شوروی به میان آمد. با استفاده از روند احیای زندگی دینی در روسیه برخی از کشورهای اسلامی و قبل از همه عربستان سعودی و ترکیه بلافاصله اقدام به اعزام مبلغان خود به مناطقی نظیر «پوولژه» و قفقاز شمالی کردند. آن‌ها به عنوان معلمان مدارس و ائمه مساجد تلاش به معرفی اسلام رادیکال کردند البته اسلام دارای مکاتب فقهی مختلفی است که مسلمانان روسیه از مذهب حنفی و شافعی پیروی می‌کنند. اما عده‌ای از کشورهای اسلامی برنامه انتقال جریان‌های غیر بومی و افراطی مذهبی به قلمرو روسیه را به دست گرفتند و در این راستا اقدامات متعددی را دنبال کردند.
وی ادامه داد: با همکاری مبلغان کشورهای خارجی عرب‌ها و ترک‌ها شروع به ساخت مدارس، مساجد و آموزش کودکان و نوجوانان روسیه بر اساس کتاب‌های درسی خود کردند. همچنین تعداد قابل توجهی از جوانان مسلمان روسیه را جهت تحصیل به کشورهای خود اعزام کردند.
در نهایت نتیجه این شد که هر جوان مسلمان روسیه که در عربستان سعودی تحصیل کرده بود، به عنوان یک وهابی به میهن خود برگشت.
عمده این جوانان در مساجد روسیه نقش ائمه را بر دوش گرفته و به صورت فعال به تبلیغ جریان وهابیت مشغول شدند. بنابراین دلایل رشد افراط‌گرایی مذهبی در میان مسلمانان روسیه باید حضور و فعالیت مبلغان، معلمان عربی و ترکی، آموزش مذهبی جوانان در خارج و بیش از همه قرار داشتن کتب و ادبیات وهابیت به صورت آزادانه در میان مردم دانست.
کارشناس موسسه استراتژی ملی روسیه تصریح کرد: البته در ادامه این روند عوامل جدیدی نیز مشاهده شد. یکی اینکه در قفقاز شمالی در سال‌های 2000 «امارت قفقاز» و در منطقه پوولژه در سال‌های 2010 گروه‌های سازمان‌یافته شبه‌نظامی حضور پیدا کردند. آن‌ها اغلب در شهرهای مختلف روسیه اقدامات تروریستی انجام می‌دادند. در مرحله بعدی وهابی‌های روسیه به کشورهای که درگیری وجود داشت، اعزام شدند. همین‌طور در سال‌های 2000 ضمن شرکت در درگیری‌های افغانستان و از سال 2011 در جنگ‌های سوریه تجربه رزمی به دست آوردند.
رشد افراط‌گرایی در میان مهاجران کاری
بنابه گفته این کارشناس سیاسی و اسلامی روسیه، عامل بعدی به آن برمی‌گردد که در ردیف توده بزرگ مهاجران کاری آسیای مرکزی و آذربایجان تعداد قابل توجهی از افراط‌گرایان مذهبی نیز وارد روسیه شدند. بیشتر آن‌ها در کشورهای خود تحت پیگرد قرار دارند و به دلیل وجود قوانین نسبتا غیر سختگیرانه در روسیه به نوعی خود را بیشتر در امان می‌بینند. به صورت طبیعی آن‌ها در میان مهاجران کاری آسیای مرکزی و همچنین مسلمانان روسیه و عمدتا در مساجد تبلیغات مورد نظرشان را صورت می‌دادند.
گسترش افکار افراط‌گرایی مذهبی در میان نمایندگان محیط‌های جنایی نیز یکی از اهداف عمده دانسته می‌شود. موقعی وهابی‌ها زندانی می‌شوند به صورت فعال در میان زندانیان آغاز به تبلیغات می‌کنند که در نتیجه بخش قابل توجهی از آن‌ها به وهابیت گرایش پیدا می‌نمایند و با رسیدن به آزادی به گروه‌های افراطی می‌پیوندند.
سلیمان‌اف ادامه داد: باید گفت که موارد زیادی به ثبت رسیده که مهاجران کاری مقیم روسیه (که طبق آمار رسمی در سال 2014 بیش از 3.7 میلیون آن‌ها در روسیه به‌طور غیر قانونی اقامت داشتند) تحت تاثیر مبلغان جریان‌های انحرافی متمایل به افراط‌گرایی شده و پس از بازگشت به کشورهای خود فعالیت‌های گسترده‌ای را دنبال کرده‌اند. امروز بخشی از مهاجران کاری آسیای مرکزی به صورت جدی خواهان ایجاد خلافت اسلامی می‌باشند و از اقدامات گروه‌های تروریستی در سوریه و عراق تعریف «تلاش در راه تحقق این آرمان مسلمانان» را بیرون می‌کشند.
متاسفانه از زمانی که تروریست‌ها در قسمت‌های از قلمرو سوریه و عراق ایجاد «خلافت اسلامی» را اعلام کردند، میزان توجه آن‌ها به مراتب افزایش پیدا کرده است. آمار و ارقام مربوط به حضور اتباع کشورهای آسیای مرکزی، روسیه و سایر جمهوری‌های شوروی سابق در ترکیب گروه‌های تروریستی فعال در کشورهای خارجی و بخصوص سوریه، عراق، افغانستان و… این امر را تائید می‌کند.
سردبیر مجله علمی «جهان اسلام» در بخش پایانی گفت‌وگوی خود با فارس تاکید کرد: خطر افراط‌گرایی با محوریت نقش کشورهای خارجی و به خصوص کشورهای عرب خلیج فارس بسیار جدی است و تنها تشریک مساعی و اقدامات جدی و هماهنگ (اعم از سخت‌افزاری و نرم‌افزاری) کشورهای در حقیقت علاقه‌مند به مبارزه با این پدیده شوم می‌تواند منجر به نتیجه شود.
