برگزاری نشست بازشناسی زیست‌بوم فرهنگی قفقاز و آناتولی در اردبیل
در نشست بازشناسی زیست‌بوم فرهنگی قفقاز و آناتولی، جایگاه و تأثیرات تاریخی عشایر «شاهسون» در قفقاز و آناتولی مورد بررسی قرار گرفت
به گزارش پایگاه خبری حقایق قفقاز، اولین نشست از مجموعه نشست‌های بازشناسی زیست‌بوم فرهنگی قفقاز و آناتولی با حضور «دکتر میرنبی عزیززاده» پژوهش‌گر و نویسندۀ کتاب «تاریخ دشت مغان»، جمعی از هنرمندان و همکاران حوزه هنری، مدیر مرکز فرهنگی قفقاز و مسئول مرکز پژوهش‌های فرهنگی آذربایجان در حوزه هنری استان اردبیل برگزار شد.
در ابتدای این نشست امیر رجبی رئیس حوزه هنری استان، با تأکید بر اهمیت شناخت زیست بوم قفقاز به عنوان بخشی از گسترۀ هویتی ایران فرهنگی و تاریخی در مورد نقش «شاهسون» گفت: حکومت صفویه که نقش بزرگی در ایجاد یک حکومت مقتدر، کارآمد و یکپارچه در ایران داشته است حفظ و تداوم حکومت خود را مدیون حضور وطن‌پرستانۀ نیروهای شاهسون می‌داند.
عزیززاده نویسندۀ کتاب «دشت مغان» از رزمندگان و جانبازان دفاع مقدس و از پژوهشگران عرصۀ تاریخ و فرهنگ در تبیین معنای نام «شاهسون» گفت: جایگاه واژۀ «شاه» در اصل در ادبیات سیاسی نبوده است؛ بلکه جایگاهی عرفانی و معنوی داشته و حضور این واژه خطاب به پیران طریقت و مرشدان و حتی ائمۀ اطهار مانند «شاه‌چراغ» «شاه مردان» (در مورد حضرت علی) مؤید این معنی است که در بطن این کلمه نوعی تشخص عرفانی و نه سیاسی، نهفته است و حمل بار معنای سیاسی بر این کلمه از زمان قاجار یا پهلوی اتفاق افتاده است.
عزیززاده در مورد پیدایش شاهسون گفت: وقتی در حدود سال ۹۱۷ هجری قمری شاه اسماعیل در شرق ایران درگیر جنگ با ازبکان بود، شایعۀ مرگ او در غرب کشور سبب قیام سلیمان میرزا، برادر شاه و حاکم اردبیل شد. او تبریز را تصرف کرد و خود را شاه نامید. از طرفی وفاداران به شاه اسماعیل که از صحت خبر مرگ او مطمئن نبودند در جستجوی افرادی که به آنها بپیوندند و در مقابل سلیمان میرزا ایستادگی کنند در کوچه و خیابان جار می‌زدند که «شاه سِوَن‌لر گلسین‌لر». گروهی که از این طریق تشکیل شدند و سلیمان میرزا را کشتند و حکومت را به شاه عباس بازگرداندند شاهسون نامیده شدند. این گروه که به مرور و با حمایت حکومت گسترش پیدا کردند، هم منشأ شهری و هم منشأ روستایی و هم منشأ عشایری داشتند و اعضای آن محدود به تبریز یا اردبیل نبودند و کانون‌های جوشش ایشان از طالش گیلان تا قره‌داغ، آناتولی و قفقاز را دربر می‌گرفت.
عزیززاده گفت: در دوره شاه عباس صفوی و با انحلال قزلباشان، شاهسون‌‌ها به عنوان اتحادیه ای میان طایفه‌ها از حمایت ویژه ای برخوردار شد و رشد و توسعه فراوانی یافت تا جایی که حتی ایجاد آن را به شاه عباس نسبت می‌دهند. امروزه به همه کوچ‌نشینان آذربایجان که به درخواست شاه عباس صفوی و به منظور حمایت و تشکیل سپاه پادشاه دور هم جمع شده بودند، شاهسون می‌گویند که در طول تاریخ از صفویه تا به امروز در ایران، قفقاز و آناتولی گسترش یافته و همواره منشأ تأثیرات فراوان سیاسی، اجتماعی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی در این مناطق بوده اند و بخصوص در مرزداری از ایران و تشیع در جنگهای ایران و عثمانی و جنگ های ایران و روس، نقش مهمی داشته اند.
عزیززاده نقش بانوان را در به عرصه رسیدن صفویه جالب توجه دانست و گفت: اردبیل کانون فرهنگ و تمدن در ایران روزگار صفوی بوده است، نقش مادران شاهزادگان در تربیت آنها برای تصدی منصب حکومت و همچنین حضور بانوانی چون عالم‌شاه بیگم و شاه‌پاشاخاتون در عرصۀ سیاست نشانگر ظرفیت فرهنگی این خطه است.
عزیززاده در پایان با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری در سفر سال ۱۳۷۹ به اردبیل، افزود: اگر سخنان رهبری در آن سال به اردبیل را مدیران و فرهیختگان استان مورد توجه قرار دهند و بر اساس آن به تولیدات و برنامه‌های فرهنگی و هنری اقدام کنند، تأثیرگذاری و نقش اردبیل به خوبی نشان داده خواهد شد و جوانان به دیار خود افتخار خواهند کرد.
