Ayətullah Seyid Həsən Amili bir qrup mədəniyyət xadimi, əyalət rəsmiləri, tanınmış elm və ədəbiyyat xadimlərinin iştirakı ilə “19 Yanvar – Dünya Müsəlman Azəriləri Günü” münasibətilə Şah İsmayıl Xətai qalereyasında keçirilən mərasimdə dedi: Böyük bir təhrifin qarşısını almaq üçün böyük bir hərəkat başladılıb və bu mövzu daim yaşamalıdır. Yanvarın 19-da biz çar və kommunistlərin dəhşətli təzyiqi altında olsa da, kimliyini, əqidəsini, kökünü unutmayan bir xalqı tərifləyirik. “Ot kökü üstə bitər”. Bu qədər illər keçdikdən sonra əldə etdikləri ilk fürsətdə əvvəlki vəziyyətlərinə qayıtdılar. Biz bu dərrakəli insanlara heyranıq. Onlara heyranlıq bütün Azərbaycan xalqına heyranlıqdır. Bu böyük hərəkət azərilərin xarakterini, müqavimətini, köklü olduğunu göstərdi. 19 yanvar, bir sözlə, müqavimətin təzahürü, duruş və əsilliyin qorunması deməkdir.
O əlavə etdi: Hər 25 ildən bir özündən əvvəlki nəslin ədəbiyyatını belə bilməyən nəsil doğulur. Ancaq nə qədər qəribədir ki, Arazın o tayındakı azərilər arasında Əhli-beytə (ə) məhəbbət, öz əslinə, tarixi vətənlərinə rəğbət alovu bir neçə nəsildən sonra sönmədi. Yanvarın 19-da əzizlərimiz analarının qucağına qayıdıblar. Kim anasını unudar? 19 Yanvar hadisəsi bütün dünya azəriləri üçün böyük dönüş nöqtəsidir. Odur ki, o qəhrəmanlıq hərəkatının xatirəsini hər il yaşatmaq lazımdır.
O, yanvarın 19-da iki münasibət olduğunu vurğulayaraq qeyd etdi: Bir münasibət dünya müsəlman azərilərin siyasi-ictimai və mənəvi vəziyyətini müşahidə etməsi, onların problemlərinin həllinə həssaslıqla yanaşması, onlara hörmətlə yanaşması, mənəvi sərvətlərini izah edib müdafiə etməklə, dünya azərilərin görkəmli şəxsiyyətlərini tanıtmaqla bağlı olub.
Dünya azərilərinin tarixi vətəni və ən çox azərinin yaşadığı ölkə kimi bunu ilk müşahidə edən İran İslam Respublikasıdır.
İkincisi, yanvarın 19-da Sovet İttifaqının dağılması ərəfəsində baş vermiş hadisədir. O günlərdə əzizlərimiz ata və babalarının torpağına, tarixi vətənlərinə doğru hərəkət etdilər. Ona görə də, belə bir günə “əslinə və ana qucağına qayıtma günü” adlandırsaq, yanılmarıq. O günlərdə əzizlərimiz ayrılığa son nöqtəni qoyub, əsil kimliklərini təsdiqlədilər. Azərilər özləri deyirlər: “Biz indi özümüzü İranda yaşayan kimi hiss edirik. Təkcə cismimiz İranda deyil, amma ruhumuz İranda və İranladır!” Bu, mübarək vəhdət və çarın təcavüzü və rusların 17 şəhərimizi işğal etməsi ilə qəlbimizdə formalaşan dərdə mərhəmdir.
O, davam etdi: Əsas söhbət motivasiya üzrədir. Yəni həmin gün hansı niyyət və düşüncə ilə İrana axışıblar? Səbəb yalnız dini mənsubiyyət və tarixi vətənə mənsubluqdur. Bundan başqa nə deyilsə, təhrifdir. 19 Yanvar mərasimində biz çalışırıq ki, bu cür tarixi təhriflərin qarşısı alınsın və insanlar həqiqəti bilsin. Gələcək nəsillər atalarının niyə hərəkətə keçdiyini bilməlidirlər. O soyuq qış günlərində özlərini suya vurub bu tərəfə gəldilər, İmam Xomeyninin (r.ə.) şəkilini təbərrük etdilər və İran torpağını öpdülər.
Onlar İmam Hüseynin (ə) bayrağını kəsib aparırdılar ki, öz kəfənlərinə qoysunlar. Bu fakt qorunmalı və təhrif edilməməlidir. Tarixi təhriflər həmişə fəlakətlərlə nəticələnir. Qarşı tərəfdə olanlar bizim soydaşlarımızdır. Biz onlara həmişə iranlı həmvətən gözü ilə baxırıq. İran biz azərilər üçün tarixi vətəndir. Dünya azəriləri üçün Ümmül-Qüradır (tarixi məskən). Əziz İranımız dünyadakı bütün azərilərin dayaq nöqtəsidir. Hər bir azərinin, harada yaşamasından asılı olmayaraq, iki vətəni var; Bir vətən onun dünyaya göz açıb doğulduğu yerdir, ikincisi isə, bütün Azərbaycan xalqının tarixi vətəni olan əziz İrandır.
Ərdoğanın yaxşı bir sözü var… O, deyir: “Türklərin əsas vətəni Orta Asiyadır. Anadoluya sonradan gəldik”. Mən də deyirəm ki, azərilərin əsas vətəni “İrandır!” Mən dünyada vətənə sevgisi və sədaqəti olan bütün azərilərə təşəkkür edirəm. Çar Rusiyası görünür bizim 17 şəhərimizi bizdən ayırıb, amma onlar ruhən və daxilən bizdən ayrı deyil; Biz bir xalqın üzvləriyik. Ən böyük ortaq nöqtəsi İran olan bir xalq. Mənşəyimiz eyni, soyumuz bir, kökümüz bir, dinimiz bir, dilimiz və mədəniyyətimiz eynidir. Və Məliküş-şüəra Məhəmmədtağı Baharın sözləri ilə desək:
Bakı torpağıdır, bizim üçün əzizdir və giramidir
Ki, biz eyni nəsildən və kökdənik və eyni əsldən və gövhərdənik
Ərdəbildən Bakıya qədər bütün azərilər hələ də Şah İsmayıl bayrağı altında yaşadıqlarını hiss edirlər. Hamısı onun tabeliyində Əhli-beyt (ə) məktəbini dirçəltməyə çalışır. Qüdsdə Şah İsmayıla verilmiş və bu məzarda saxlanılan döyüş bayrağı indi də bizim bayrağımızdır. Bayraq həmin bayraqdır, ordu da həmin ordudur. Rəhbər də Həzrət Əli bin Əbi Talibin (ə) nəslindəndir, yəni ali hakimiyyət və rəhbərimizdir.
O, bu il yanvarın 19-u ilə bağlı hadisələri açıqlayaraq dedi: Biz bu il 19 Yanvarı iki mühüm hadisənin baş verdiyi bir vaxtda qeyd edirik: Birincisi, Qarabağ azad edilib və işğaldan xilas edilib. Hamımız xoşbəxtik. Biz Qarabağı öz torpağımız hesab edirik və onun işğalı bizim işğalımızdır.
Bu il Qarabağın işğalçı ermənilərdən azad edilməsi bütün azərilər üçün sevindirici, dünya azərilərinin isə böyük qələbəsidir. İran İslam Respublikası bu mövzuda son nöqtəni qoydu. Dünyadakı bütün azərilərin ürəyi orada idi. Xüsusən də mömin gənclərin əli ilə azad edildi. Biz Qarabağ cəbhələrinə baxanda tamamilə “Allahu əkbər” səsi, “Hüseyn Hüseyn (ə)” fəryadı, əzadarlıq və dini şüarları eşidir və görürdük. Hətta Azərbaycan ordusunun kadrları açıq şəkildə bəyan etdilər ki, bizim ordumuz Allah Rəsulunun (s) və İmam Hüseynin (ə) ordusudur. Cəbhələrdə üstünlük təşkil edən ədəbiyyata baxan hər kəs orada nə qədər dini düşüncənin üstünlük təşkil etdiyini görə bilərdi. Artıq kommunizm ideyalarından əsər yox idi.
Ayətullah Amili ikinci Qarabağ müharibəsi cəbhələrindəki əhval-ruhiyyəni xatırladaraq deyib: Qarabağ cəbhələrində “Hüseyn Hüseyn (ə)” şüarları səsləndiriləndə gözlərimizdən yaş axırdı. İran-İraq cəbhəsi, yoxsa Qarabağ cəbhəsi olduğunu ayırd etmək mümkün deyildi. İkinci məsələ budur ki, Qarabağ məsələsində Ali Məqamlı Rəhbər Ayətullah Xamenei əsas əmrini bəyan edib; “Bütün Qarabağ Azərbaycanındır və Azərbaycana qayıtmalıdır!” İran beynəlxalq təşkilatlarda həmişə Azərbaycanın lehinə və bu ölkənin ərazi bütövlüyünə səs verib.
O, əlavə etdi: Baş verən ikinci hadisə ondan ibarətdir ki, biz böyük bir azəri lüğətinin təqdimatına nail olduq. Nə Bakıda, nə İstanbul və Anadoluda azəri dilində və ləhcəsində yazılmamış lüğət. Türkiyənin böyük professoru, Oksford Universitetinin müəllimi və Top Qapı Muzeyinin keçmiş rəhbəri İlber Ortaylının maraqlı bir sözü var… O, deyir: “Türk dili Orta Asiyada uşaq, Azərbaycanda gənc, Anadoluda isə qocadır!” Bu o deməkdir ki, ən təravətli türk dili Azərbaycan bölgəsindədir.
Ərdəbilin Cümə İmamı azərilərin müxtəlif sahələrdə əldə etdiyi nailiyyətləri izah edərək dedi: Azərilərin dünyada çoxlu iftixarları var. Ən böyük iftixar budur ki, onlar çar və kommunizm dövründə, təxminən 200 ildən sonra öz tarixi vətənlərinə mənsub olduqlarını qoruyub saxlayıblar. Məhz bu mənəvi əzəmət və inam sayəsində biz 19 Yanvarı qeyd edirik. Azərilər göstərdilər ki, nə çarlar, nə kommunistlər, nə də onlardan böyüklər azərilərin əlindən şiə və dini kimliyi ala bilməz. Onlar sadəcə olaraq lazımsız səylər göstərirlər. Azərilər heç kimlə və heç bir rejimlə səmavi kitab və səmavi şəxsiyyətlər, xüsusən də Əhli-beyt (ə) şəxsiyyəti üzərindən alver etmirlər? Bu söz və bu meydan. Hamı gedir, amma İmam Hüseyn (ə) qalır. Biz bu mənəvi əzəməti həmişə bayram etməliyik. Bu hadisədən sonra hekayəni təhrif etmək və xəyali düşüncələrinə şərait yaratmaq üçün meydana bəzi əllər girsə də, 19 Yanvar bunların hamısını məhv etdi.
O dedi: Dünyada azərilər iki məsələdə təhlükə altındadırlar. Həm dini kimliklərində, həm də İrana mənsub olmalarında. Anti-İran və anti-din fəaliyyətlər azərilər üçün iki əsas təhlükə sütunudur. Şiə kimliyi və dini ortaq dəyərlərə gəlincə, məsələ çox aydındır. İran mədəniyyəti dünya azərilərin həyatına elə hakim olub və elə kök salıb ki, ondan qurtulmaq mümkün deyil. Birinci hissədə şiə kimliyini məhv etmək üçün deyirlər: “Siz türksünüz. Dünyadakı türklərin əksəriyyəti şiə deyil. Səfəvilər sizi zorla şiə edib. Əslinizə qayıtmalısınız!” Şiə bölgələrində vəhhabiliyi gücləndirirlər. Onlara şərait yaradır və məscid də verirlər. Onlara fikir ayrılıqları və şübhələr yaratmaq azadlığı verir və zaman-zaman deyirlər; Əhli-beyt (ə) məzhəbi İran məzhəbidir və İran əlamətidir edir. Biz özümüzə yeni bir məzhəb yaratmalıyıq və o məzhəbə “Azərbaycan İslam Modeli” deyirlər ki, bu da tamamilə bidət deməkdir!
Dinin həqiqəti xalqların əhatəsinə düşməkdən qat-qat üstündür. Uca Allah dini bütün insanlar və bütün bəşəriyyət üçün öz qüdrət və hikmət əli ilə yazmışdır.
Vəliyyi-Fəqihin Ərdəbil əyaləti üzrə nümayəndəsi Azərbaycan tarixi boyunca şiələrin üç dəfə hücuma məruz qaldığını bildirdi və dedi: Bir hücum Osmanlı imperiyasından olub ki, onlar azəriləri şiəlikdən çıxarmaq üçün əlindən gələni etdi. İkincisi Rusiya çarı idi. Onlar İran şəhərlərini İrandan ayıranda, onların İslama və İrana mənsub olmalarının möhkəmliyindən dəhşətə gəldilər. Ona görə də, var gücləri ilə anti-din və anti-iran fəaliyyətlərinə başladılar. Onlar qəsb edilmiş 17 şəhərdə pravoslav (ortodoks) xristianlığı yerləşdirmək üçün bacardıqları qədər çalışdılar. Amma, sonda müşahidə etdilər ki, hara baxsalar, İmam Hüseynin (ə) əsərləri, təfəkkürü, bayrağı və şüarı o yeri tutub.
Üçüncü hərəkat kommunizm idi ki, bu da dinə zidd bir hərəkat idi. O da əlindən gələni etdi, amma heç nə edə bilmədi! Hamısı getdi, amma Azərbaycan şiələri qaldılar, dayandılar. Onlar getdilər, amma İmam Hüseyn (ə) qaldı. Onlar getdilər, Qədir-Xum və Aşura qaldı. İndi yeni tendensiya var ki, onun başında sionist rejim olan İsrail dayanır. Bu cərəyan keçmişdən dərs almaq istəmir. İsrail bu üç hücumdan sonra güc tətbiq etmək istəyir. İki əsrlik zəhmətdən sonra Azərbaycanda şiə kimliyinin hələ də özünü göstərdiyini görmək onlar üçün çox ağırdır! Bir neçə il əvvəl Azərbaycanın dövlət məmurlarından biri qəzəblə dedi: “Nə üçün hər 5 azərbaycanlıdan 4-ü Məşhədə getməlidir?” O, bilməlidir ki, İmam Rzanın (ə) məqamı onlar üçün əlçatmazdır. İmam Rza (ə) buyurur: “İmam ulduzlar kimidir, zəlalətə düşmüşlər heç vaxt ona çatmazlar”. “الامام کالنجم لا تناله ایدی المتوهمین”
Ayətullah Amili bəzi insanlar tərəfindən azərilər arasında İrana qarşı yayılan şübhələrə aydınlıq gətirərək dedi: Qarabağ müharibəsində bəziləri hər tərəfi “İranın Ermənistanı dəstəklədiyi” şayiələrilə doldurdu… Bu tamamilə yalandır. Onlar İranın yardımının nə olduğunu qeyd etmirdilər. Təbii ki, Azərbaycan millətinin yaddaşı heç vaxt unutmur. İranın Azərbaycanla Ermənistan arasındakı müharibədə erməni tərəfinə kömək etməsi heç vaxt İrana yapışmayacaq. Daha doğrusu, İran birinci müharibədə Qarabağı alıb iki əli ilə Azərbaycana təqdim etməyə hazır idi. Mən bunu 12 il əvvəl demişəm. Azərbaycanlı ekspertlərdən biri 14.05.2011-ci il tarixli “Olaylar” qəzetində mənim sözlərimi tənqid edərək yazırdı: “Fakt budur ki, İran bunu bizim üçün etmək və Qarabağı alıb bizə vermək istəyirdi. Amma, İsrailin casusluq xidməti Azərbaycan hökumətini cəzalandıra bilərdi ki, niyə bunu İranın əli ilə etdin! Nəticədə Azərbaycanın o vaxtkı hökuməti o zaman tamamilə problemlə üzləşərdi”. O, davam edir: “İran bu təklifi irəli sürəndə, əgər biz onunla razılaşsaydıq, Azərbaycanın çiyninə çox ağır yük qoyardı və Azərbaycan bu ağır yükü daşıya bilməzdi”.
Bu söz həqiqətən qəribə və sarsıdıcıdır. Mühüm və böyük tarixi sənəd kimi qorunmalıdır. Bu məsələ o vaxt baş versəydi, 4 min gənc şəhid olmazdı!
Rəhbərlik Ekspertlər Məclisinin üzvü dedi: Belə deyil ki, İran dünya azərilərinə biganə qalsın. Birincisi, İran artıq bir ölkənin adı deyil; hal hazırda İran dünyada milyonlarla insanın ümid yeridir. Bu rəğbətin kökü elədir ki, İrana nə qədər böhtan atsalar da, bu rəğbət azərilərin qəlbindən çıxmayacaq. Bu rəğbəti məhv etmək üçün çox səy göstərilir. Uşaqların şiə kimliyini məhv etmək üçün məktəblər yaradılıb. Amerika və İsrail sivil kurslar təşkil ediblər. Tələbələr qəbul edirlər ki, İrana və şiəyə qarşı yetişəcək bir nəsil tərbiyə edilsin. Sonra onları hökumət orqanlarına sızdıraraq orada İran əleyhinə qruplaşma yaradacaqlar. Bütün bu səylər suyun üzərində yazmaq kimidir. Mən bu zəhmətkeşlərə vacib bir tarixi sənədi təqdim edirəm ki, gərəksiz zəhmət çəkdiklərini başa düşsünlər: Seyid Hüseyn Tağızadə “Fırtınalı ömür” adlı kitab yazıb. Orada xatirələrində yazır ki, mən Naxçıvandan Təbrizə, oradan da Tehrana getdim və millət vəkili oldum. O, sonra Təbrizə qayıdır və bir müddət sonra Naxçıvana gedir. Orada öz kəndinə daxil olur. Dayısının ağac əkdiyini görür. Dayısı deyir: Seyid Həsən sənsən?! Deyir: Bəli! Sonra dayısı rusların cinayətlərindən danışmağa başlayır. Sonra deyir: Bilirsən bu ağacları niyə əkmişəm? Bunları ona görə əkmişəm ki, İran hökuməti bir gün buranı ruslardan alsa, o vaxt İran hökuməti məndən vergi istəsə, pulum olmasa, məni bu ağaca bağlayar və rus məmuru yox, İran məmuru döyər!
Ərdəbil əyalətinin Ümumi Mədəniyyət Şurasının sədri bəyan etdi: Bizim böyük vəzifələrimizdən biri də 19 Yanvarda azəri fəxrlərini dünyaya tanıtmaqdır. Dünyanın böyük fəxr və şərəfinin bir hissəsi də azəri alimlərinin və generallarının açdığı süfrədəndir. Görkəmli azərilər dünyanın elmi karvanında pay sahibidirlər. Sosial təhsil islahatlarında insanlığa, ədalətə və sülhə xidmətdə fövqəl-adə rol oynamışlar. Minlərlə müctəhidlər, şairlər, fəqihlər, yazıçılar, musiqiçilər, xeyriyyəçilər, xəttatlar, həkimlər, siyasətçilər, universitet professorları, generallar və s. Qurana və Əhli-beytə (ə) ən yüksək xidmət azərilərdəndir. Qurana əl-Mizan kimi bir xidməti təsəvvür etmək olarmı? Əl-Ğədir kimi Əhli-beytə (ə) yenidən xidmət etmək mümkün olacaqmı? Dünya bizim nailiyyətlərimizlə fəxr edir. Britaniyada Nizami Gəncəvinin şərəfinə Oksford Universitetində “Həkim Nizami Gəncəvi” adında mərkəz yaradılıb. O universitetdə bu misraları deyən şairin adına mərkəzin yaradılmasına sevinirik:
İran bir ürəkdir, bu aləm bədən,
Olmaz xəcalətli belə söz deyən.
Biz çox xoşbəxtik.
O, Ərdəbil bələdiyyəsi və şəhər şurasına tapşırıq verərək dedi: İstəyirəm ki, bələdiyyə və şəhər şurası üzərində Nizami Gəncəvinin təsviri olan bədii və nəfis xalça sifariş etsin və həmin xalçanın altında bu şeir yazılsın:
İran bir ürəkdir, bu aləm bədən,
Olmaz xəcalətli belə söz deyən.
Çünki ürəyidir bu yerin İran,
Ürək yaxşı olar bədəndən, inan!
Şahlar diyarından xoşdur o diyar
Ki, orda toplanıb yaxşı adamlar.
Sonra o xalçanı Şah İsmayıl Səfəvinin məqbərəsinə bağışlayın ki, Xomeynizm dövründən layiqli mənəvi əsər olaraq qalsın.
Ayətullah Amili azəri əyalətlərinin universitetlərinə müraciətində dedi: İstəyirəm ki, Ərdəbil, Təbriz, Zəncan və Urmiya universitetləri Beynəlxalq Nizami Gəncəvi Mərkəzi yaratsınlar və bu elmi əfsanənin əsər və düşüncələrini müdafiə etsinlər. Bu mərkəzin üzvləri bu dahi şairin düşüncəsi ilə yaxından olmalıdırlar. İsrailin keçmiş müharibə naziri Liberman, Ehud Barak və Knessetin keçmiş spikeri bura üzv olmamalıdır. Onların üzvlüyü dünya azəriləri üçün böyük rüsvayçılıq və biabırçılıqdır. Bunlar hara, Nizami Gəncəvi hara? Nizami Gəncəvi belə şəxslərin öz adını daşıyan mərkəzin üzvü olduğunu görsə, bir dəfə yox, min dəfə bağrı çatlayar!
Bəyanatının başqa bir hissəsində azərilərin həssaslıqlarını izah edərək dedi: Azərilər dünyada bir neçə şeyə həssasdırlar və mən istəyirəm ki, bütün azərilər bu kateqoriyalara həssas yanaşsınlar: Bizim həssas olduğumuz ilk şey budur ki, azəri şəxsiyyətləri təhrif edilməməlidir. İndi Şah İsmayıl Səfəvi təhrif olunur. Şah İsmayıl Səfəvinin iki əsas prinsipi var; biri vahid İrandır, yəni İranın bir şəhəri belə ondan ayrılmamalıdır. İkincisi, dini hökumətin formalaşdırılmasıdır. İndi onun şəxsiyyətini təhrif edirlər və onun şəkli içki stəkanında çap olunub. “Xətai” sözünü təhrif edib dərsliyə yalandan yazırlar ki, Şah İsmayıl deyib ki, mən xəta eləmişəm, dini hökumət qurmuşam. Türkiyədə isə deyirlər ki, Şah İsmayıl dedi ki, mən xəta etdim, Sultan Səlimlə vuruşdum! Hər kəs bilir ki, müharibəni Yavuz Sultan Səlim başladı.
Ayətullah Amili əlavə etdi: Onlar Nizami Gəncəvinin şəxsiyyətini təhrif edirlər. O, dindar şair, ruhani və irfani şəxsiyyət idi. Şeirlərində zülmə, zalımlara nifrəti pik həddədir və İsraili öz çevrəsinə buraxması qeyri-mümkündür.
O, zalım hökmdarlara dəfələrlə nifrətini bildirən bir şəxsiyyətdir. Həyadan, hicabdan və iffətdən bəhs edir. O, iffəti böyük dəyər hesab edir. Nizami Gəncəvinin “millətçilik” və irqçilik dairəsinə salınması heyf deyilmi. Heyf ki, Şəhriyar və Füzuli irqçiliyin dar və qaranlıq çənbərinə salınıblar.
Bu görkəmli şəxsiyyətlərin hamısı insanlıq üçündür. Peyğəmbərimiz (s) insanlıq üçündür. Möminlərin əmiri İmam Əli (ə) insanlıq üçündür və burada tayfaçılığın heç bir mənası yoxdur.
Təhrif edilən şəxslər arasında şair Füzuli də var. Bu şərəfli insan Kərbəla hadisəsinə 70 mərsiyə yazıb. Amma, onun tərcümeyi-halı yazdıqda İmam Hüseynə (ə) yer verilmir!
Şəhriyarı təhrif edirlər. O, divanında “Əli oğluyam yazır, amma təhrif edərək deyirlər: Şəhriyar “El oğluyam” deyib. Halbuki, Şəhriyar deyib; Nəyim varsa, Əhli-beytdəndir (ə):
Mən sənə bağlı nəsildən başqa nəyəm?
Mən Ali-Əli (ə) olduğu kimi deyiləm
Amma, məni özündən uzaqlaşdırma, ey Əli (ə),
Mən bacardığım qədər Hüseyn (ə) üçün ağladım
O, sözünə davam etdi: Biz azəri bölgələrində vəhhabiliyin nüfuz etməməsinə həssasıq. Bütün azərilər vəhhabiliyin təsirinə qarşı həssas olmalıdırlar. Vəhhabilik dünyada hegemonlar tərəfindən dəstəklənən ən natəmiz dini qrupdur. Harada ixtilaf varsa, bunlar ixtilafın əsas elementləridir. İkinci məsələ etnik qruplar arasında müharibədir. Azərilər bu tələyə düşməməlidir. Azəri başqa xalqı söyməməli, təhqir etməməlidir. Bizim azəri lüğətimizdə söyüş, təhqir yoxdur. Biz qlobal ailənin nurani prinsipinə inanırıq. Peyğəmbərimiz (s) bu prinsipi qoymuşdur. “Məxluqatın hamısı Allahın ailəsidir”. Etnik qrupların çoxluğu döyüşmək üçün deyil, bir-birini tanımaq və tanımaqda asanlıq üçündür. Allah buyurub: “إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ” “Biz sizi bir kişi və bir qadından yaratdıq. Sonra bir-birinizi tanıyasınız deyə, sizi xalqlara və qəbilələrə ayırdıq. Allah yanında ən hörmətli olanınız Allahdan ən çox qorxanınızdır.” (Hucurat, 13).
O dedi: Millətçi düşüncə ilə ölkə idarə etmək olmaz. İndi 80 illik türk-kürd müharibəsi 50 min insanın həyatına son qoyub və hələ də davam edir. Bütün azərilər ehtiyatlı olmalıdırlar ki, düşmən bizi etnik müharibəyə sürükləmək istəyir və qəsdən bizim adımızdan başqalarına qarşı sahiblik iddia edir. Əgər onlar başqa tayfaları bizə qarşı təhrik edirlərsə, biz təxribata çəkilməməliyik. Biz ziddiyyətli kimliklərə və etnik davalara girməməliyik. Bunlar heç vaxt bizim ləyaqətimizə uyğun olmayıb. Bütün Azərbaycan müsəlmanları vəhdətə inanır. Vəhdət ancaq İmamladır və Məhdəviyyət əqidəsi ilədir; bir qlobal ailə, bir rəhbər, bir qanun. Dünya bu yolla qlobal sülhə nail ola bilər. “وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ” “Biz kitabdan sonra Zəburda da torpağa yalnız Mənim saleh bəndələrimin varis olacağını yazmışdıq” (Ənbiya, 105). Vahid qlobal hökumət ideyası etnik mənsubiyyətləri birləşdirib məhv etməyə çalışmır. Allah-taala buyurmuşdur: “فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ” “O sizin qəlblərinizdə ülfət yaratdı” (Ali-İmran, 103) və “O sizin qəlblərinizdə vəhdət yaratdı” deməmişdir.
O, davam etdi: Biz azərilərin dini inanclarımıza görə pantürklərlə xüsusi fərqimiz var. Qatı millətçi türklər millətçilik təəssübü ilə belə deyirlər: “Türkün türkdən başqa dostu, qardaşı yoxdur. Türkdən başqa bütün insanlar bizim düşmənimizdir”. Amma, biz müsəlman azərilər bunun əksini deyirik. Biz bütün insanları özümüzə dost hesab edirik. Biz yəhudiləri və xristianları qardaş adlandırırıq. Necə ki, Allah Rəsulu (s) onları qardaş adlandırmışdır. Peyğəmbərimiz (s) buyurmuşdur: “Mömin həm dostluq edər, həm də dost olar.” Bu, qlobal vahid ailə prinsipinə əsaslanan düşüncəmizdir.
Biz dünyada azərilərin vəhdətinə həssaslıqla yanaşırıq və bir daha deyirəm ki, vəhdət ancaq imamətlə mümkündür. Necə ki, Həzrət Zəhra (s) buyurmuşdur: “Allah imamətimizi təfriqədən amanda qalmaq və millətə nizam vasitəsi etdi.” Bizim dövrümüzdə də İslam ümmətinin vəhdəti imamladır. Biz azərilər fəxr edirik ki, o imam bizdəndir. O, düşüncəli, qəhərman və inqilabçı bir azəridən, yəni bütün azərilərin mənəvi və siyasi lideri və hətta, böyük İslam ümmətinin rəhbəri olan Ali Rəhbər Ayətullah Xameneidən başqası deyil. Biz azərilər onun rəhbərliyi yolu ilə gedirik. Həzrət Xameneinin yeri qəlblərdədir. Hədə-qorxu ilə bir millətə deyə bilərsiniz ki, kim ona təqlid edirsə, onu həbs edəcəyik, ona təqlid etmək cinayətdir. Bəli, zahirdə həbs edə bilərsiniz. Ancaq insanların ürəyi sizin ixtiyarınızda deyil:
Hər yerdə gil və palçıqdan qapılar varsa
Onları çıxarmaq olar, qəlblərdəkindən başqa
Ali Məqamlı Rəhbər azəri xalqı üçün fəxr, şərəf və izzətdir. O, liderlik və idarəçilik sahəsində misilsiz və müqayisə olunmaz şəxsiyyətdir.
O əlavə etdi: Həssas olduğumuz beşinci şey odur ki, onların bizi keçmişimizdən ayırmasına icazə verməməliyik. Gələcək həmişə keçmişə əsaslanır. Şanlı keçmiş həmişə gələcək nəslə ilham verir. Azərbaycanın keçmişi çox parlaq və qürurludur. Çünki keçmiş İrandır. Bu səbəbdən qəsb edilmiş 17 şəhərin sakinləri İranın qürurlu keçmişindən ayrılmalı idilər. Buna görə də ərəb əlifbası onlardan alınıb. Stalin deyib: Qafqazın əlifbasının dəyişməsi bolşevik inqilabından üstün idi!
Osmanlı İmperiyasının əzəmət və şöhrətinə heç bir şübhə yoxdur. Belə bir keçmiş Anadolunun gələcək nəsilləri üçün mütləq bir ilhamdır. Bu səbəbdən əlifbanı dəyişməklə bütün gələcək nəsilləri qürurlu keçmişdən ayırdılar. Ərdoğan deyib: Ərəb əlifbasını latına dəyişmək türklərə edilən ən böyük haqsızlıqdır. Bununla da şah damarımız kəsildi. Nəticədə yeni nəsil əcdadının məzarları üzərindəki yazıları belə oxuya bilmir!
Ayətullah Amili vurğuladı: Dünya azəriləri bir neçə şeydə həssas olmalıdırlar: Birincisi; əxlaqsızlıq, həyasızlıq, əxlaqi fəzilətlərdən və mənəvi fəzilətlərdən uzaqlaşmaqdır. Mən dünyadakı bütün azərilərdən xahiş edirəm ki, onların yerində əxlaqsızlığı təbliğ edən proqramlara qatılmasınlar. İçki içməyi mədəniyyətin inkişafı kimi sayıldığı yerdə iştirak etməyin. Gözəllik müsabiqəsində iştirak etməyin. Onlar homoseksuallar üçün parad təşkil edəndə iştirak etməyin və … Əli bin Əbi Talibin (ə) şiəsi hara, bu cür iffətsizliklər hara?
Dünya azərilərinin həssas olması lazım olan ikinci məsələ İsrailin təsiridir. Dünyanın harasında bir azəri varsa, əsl kimliyinə əsaslanaraq, İmam Hüseynin (ə) bu sözünü öz məqsədinə çevirməlidir. Həzrət buyurdu: Mən işim təkcə Yezidlə deyil, Yezid kimilərlədir. İmam Hüseynin (ə) bu sözü o qəhrəman imamının əbədiyyətinin sirridir. İmam Hüseyn (ə) şiələri Yezid kimisini tapmalıdırlar. İndi kim Yezid kimidir? Şiə olasan, “Hüseyn Hüseyn (ə)” deyəsən, amma Yezidin bənzərini tapmayasan, İmam Hüseynə (ə) zülm etmiş olarsan! Şəhid Mütəhhəri deyir: Əgər İmam Hüseyn (ə) indi gəlsə, mütləq İsraillə döyüşəcək. İsrail bölgəmizi tərk etməlidir. İsrail Azərbaycana aşiq deyil. Bir gün nüvə alimimiz terror edilir, axırda məlum olur ki, orada təlim keçib. Bir gün Şahçıraq ziyartgahında terror baş verir, sonra məlum olur ki, əsas günahkar qonşu ölkənin pasportu ilə İrana daxil olub.
Ayətullah Amili aydınlaşdırdı: Amerika da bölgəmizi tərk etməlidir. Azərbaycan xalqı fikir verməlidir ki, Qarabağ özünü eməni hökuməti elan etmişlərin işğalı altında olanda, ABŞ Qarabağın xarici işlər nazirini Konqresə aparıb, Qarabağın Azərbaycandan ayrılmasını bayram edib, şərab içib və Azərbaycan ağsaqqallarının saqqallarına gülmüşdülər. İndi Qarabağda özünə ayaq yeri açmaq istəyən Amerika, həmin Amerikadır.
O, azərbilərin Fələstinə dəstək verməsinin vacibliyini vurğulayaraq, qeyd etdi: Dünya azərilərinin son dərəcə həssas olması lazım olan məsələlər arasında İsrailin bu günlərdə Fələstində törətdiyi böyük cinayət də var. Dünyanın bütün müsəlman azəriləri Fələstini dəstəkləməlidir. Yüz gün ərzində 25 min müsəlmanın qanı vəhşicəsinə töküldü. Belə vəhşilik indiyədək görülməyib. Bununla bağlı etiraz etməyən hər kəs qatillər sırasında qiyamətə gələcək. Quran ayələri bu cür dəhşətli cinayətlərə qarşı bizim vəzifəmizi müəyyən etmişdir. Sükut olarsa, Quranın zülm əleyhinə bir çox ayələri tətil olacaq. “لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ” “Beləliklə, nə siz zülm edərsiniz, nə də sizə zülm olunar!” (Bəqərə, 279) ayəsi tətil olunmamalıdır. “وَلَا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ” “Zülm edənlərə (rəğbət bəsləməklə, kömək göstərməklə) meyl etməyin, yoxsa sizə atəş toxunar (cəhənnəmlik olarsınız).” (Hud, 113) ayəsi tətil olunmamalıdır. Həzrət Musanın (ə) Quranda qeyd olunan bu çox nəfis kəlamı tətil olunmamalıdır: “قَالَ رَبِّ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيرًا لِلْمُجْرِمِينَ” “Dedi: “Ey Rəbbim! Mənə bəxş etdiyin nemət haqqı mən əsla günahkarlara arxa olmayacağam!” (Qəsəs, 17) Azərilər dünyanın harasında olurlarsa olsunlar, hökumətlərindən İsrailə kömək etməmələrini tələb etsinlər ki, Allah Rəsulunun (s) hüzurunda üzü ağ olsunlar. Bütün azərilər öz hökumətlərindən İsrailə kömək etməməyi tələb etsinlər. Biz azərilər İsrailin azəri bölgəsində olmasından həqiqətən başı aşağı olmuşuq. Biz azərilərin ləyaqəti Kərbəlanın ləyaqətidir. Aşuraya uyğun düşünməli və 75 ildir müsəlmanların bütün qanını rəhmsizcəsinə və amansızcasına tökən bir qatili bölgəmizə girməsinə icazə verməməli və onun yanında dayanmamalıyıq!
Ayətullah Amili dedi: ABŞ-ın xarici işlər naziri Blinken ağlamalı olduğumuz bir şey dedi: Mobil telefonumu açanda görürəm ki, məni təşviq edənlər müsəlman hökumətləridir! Həzrət Peyğəmbər (s) gəlsə müsəlman hökumətlərinin bu rüsvayçılığı qarşısında qan ağlamazmı?
O, 20 Yanvar şəhidlərinin xatirəsini yad edərək dedi: Fürsətdən istifadə edib 20 Yanvar şəhidlərinin xatirəsini ehtiramla anırıq. Məna aləmində hamımız Bakıya gedib o şəhidlərin məzarını ziyarət edirik. Onlar öz qanları ilə kafir və müşrik hökuməti qovdular və bu çox şanlı qiyam nəticəsində 135 qeyrətli azəri şəhid oldu, 700 nəfər yaralandı. Müsəlmanları ateist bir hökumətdən azad etdilər və çox böyük iş gördülər. Kim bunu edərsə, onun qəbrini ziyarət etmək ibadətdir. Sovet hökumətinin qəzəbinə səbəb olan amillərdən biri də o idi ki, yetmiş illik din və İran əleyhinə təbliğatdan sonra, azəri müsəlmanların tam şövqlə İran sərhədlərinə doğru irəlilədiklərinin fərqinə varmasıdır. Əslində ruslar yanvarın 20-də öz kinlərini qusdular. Qərb tarixçiləri 20 Yanvar hadisəsinin baş verməsinin səbəbini yanvarın 19-da azərilərin İrana doğru hərəkət etməsi ilə izah ediblər.
Vəliyyi-fəqihin Ərdəbil əyaləti üzrə nümayəndəsi dedi: Biz bir mərkəz yaratmalıyıq ki, bu məclislərdə ifadə olunan şeirlər və məzmunlar itməsin. Hazırda bir çox tədqiqatçılar, xüsusən də politologiya fakültəsinin tələbələri 19 yanvar üçün məqalə və ya dissertasiya yazmaq istəyirlər, amma onların mənbələrə və araşdırma məqalələrinə çıxışları yoxdur.
O, sonda bildirdi: Biz başqa ölkələrdə yaşayan azərilərin taleyinə çox həssas yanaşırıq. Onların itirilmiş hüquqlarını müdafiə etmək bizim üçün çox vacibdir. Heç bir azəri müsəlmanın insan ləyaqətinə toxunulmamalı və sındırılmamalıdır. Mən bütün dünyanın müsəlman azərilərindən xahiş edirəm ki, o ölkələrin həssas qərar qəbul etmə mərkəzlərində, xüsusən də parlamentlərində, olduqları ölkədə təsir etmək və nüfuz qazanmaq üçün iştirak etsinlər. Bu məsələlərə görə onları demokratik yollarla və humanitar həll yolları ilə intellektual, mənəvi və dini cəhətdən dəstəkləmək üçün “İrandan kənarda yaşayan azərilər komitəsi” yaradılmalıdır.
