گزارش تحلیلی از سفر رئیس‌جمهور ترکیه به مسکو؛ چرا جمهوری آذربایجان در ائتلاف ضدایرانیِ اردوغان شرکت نمی‌کند؟

ترکیه در تلاش برای اثبات خود به عنوان یکی از قدرت‌های تاثیر گذار در منطقه اوراسیا است و از این زاویه آنکارا به دنبال گرفتن یک موضع مشترک با مسکو در ارتباط با مناقشه قره باغ و جمهوری آذربایجان است.

 به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز به نقل از آناج؛بی‌گمان مهمترین اتفاق دو روز گذشته دیدار رئیس جمهور ترکیه با رئیس جمهور روسیه در مسکو بوده است. در ششمین نشست شورای همکاری روسیه و ترکیه مسائل گوناگونی از جمله ائتلاف روسیه، ترکیه و جمهوری آذربایجان و حتی مناقشه قره باغ مورد مذاکره قرار گرفت.

ائتلاف با غرب یا شرق؟

اردوغان در تشریح جزئیات سفر خود به مسکو گفته بود: “در طی دیدار بر سر موضوع همکاری اقتصادی دریای سیاه و نیز راه حل مناقشه قره باغ به تبادل نظر پرداختیم. در راستای حل این مسائل گرانی بار بر روی شانه‌های روسیه قابل درک است.”

دیدار اردوغان و پوتین از استراتژی جدیدی در منطقه حکایت دارد، آنچه مسلم است ترکیه به دنبال جای پای مناسب در قفقاز، خاورمیانه و آسیای میانه است ولیکن آنچه در این رابطه از منظر آنکارا مهم به نظر می‌آید نه فاکتور سیاسی و ایدئولوژیک بلکه فاکتور اقتصادی است.

مقامات ترکیه به طور مداوم بر این نکته تاکید می‌نمایند که آنها به دنبال رقابت و نزاع با روسیه در این منطقه نیستند. به عبارت بهتر آنکارا در مقابل توان ژئوپولتیک توان اقتصادی را به کار گرفته و توان سیاسی را در درجه دوم اولویت خود قرار داده است.

به عنوان مثال ترکیه به عنوان شریک استراتژیک آمریکا به همکاری گسترده با روسیه روی آورده است، روابط اقتصادی خود را با چین توسعه می‌دهد و مشتری ثابت نفت و گاز جمهوری اسلامی ایران است؛ در واقع آنکارا عامل اقتصادی را مهم‌تر از دیگر عوامل می‌داند.

شاید بتوان گفت با نگاه از این زاویه تنش در روابط ترکیه و روسیه به ضرر منافع جمهوری آذربایجان نیز بوده است؛ جمهوری آذربایجان به سردی روابط بین آنکارا و مسکو واکنش نشان می‌دهد. سردی روابط بین این دو کشور به نفع ارمنستان می‌باشد زیرا ارمنستان از این فرصت برای به رسمیت شناساندن قتل عام ادعایی خود استفاده خواهد کرد.

همچنین ارمنستان گمان می‌برد که اختلاف بین روسیه و ترکیه باعث خواهد شد تا مسکو در مسئله قره‌باغ در کنار جمهوری آذربایجان نباشد. به طور کلی در چنین شرایطی فشار روسیه بر ارمنستان مبنی بر تخلیه 7 منطقه اطراف قره باغ محلی از اعراب نخواهد داشت.

 ترکیه در تلاش برای اثبات خود به عنوان یکی از قدرت‌های تاثیرگذار در منطقه اوراسیا است و از این زاویه آنکارا به دنبال گرفتن یک موضع مشترک با مسکو در ارتباط با مناقشه  قره باغ و جمهوری آذربایجان است. همکاری بین دو کشور برای روسیه نیزحائز اهمیت می‌باشد زیرا روسیه به دنبال نمایش چهره‌ای مثبت از خود در جهان اسلام است و علاوه بر همکاری استراتژیک با ایران همکاری با ترکیه نیز می تواند تاثیر مثبتی بر بازسازی سیمای روسیه در جهان اسلام داشته باشد. در ضمن نفوذ ترکیه در مسلمانان قفقاز شمالی نیز غیر قابل انکار است.

برای ترکیه جمهوری آذربایجان جایگاه ویژه‌ای دارد، ترکیه مجبور است تا مناسبات خود با ارمنستان را متناسب با منافع جمهوری آذربایجان تعیین کند. ارتباط با جمهوری آذربایجان در منطقه قفقازجنوبی در اولویت سیاست خارجی ترکیه قرار دارد، زیرا برای ورود به آسیای میانه ترکیه نیازمند جمهوری آذربایجان است و به همین خاطر نیز از ائتلاف روسیه، ترکیه و جمهوری آذربایجان سخن به میان می‌آورد.

ولی جمهوری آذربایجان در این میان با هر دو کشور روابط حسنه‌ای داشته و به برقراری صلح در قفقاز جنوبی و افزایش اعتماد متقابل تاثیر زیادی خواهد گذاشت. شاید از این دیدگاه بتوان گفت احتمال افزایش اختلاف بین روسیه و ترکیه در قفقاز جنوبی زیاد نیست. برقراری روابط خوب بین روسیه و ترکیه به نفع جمهوری آذربایجان است. جمهوری آذربایجان در برقراری این رابطه نقش کلیدی دارد و این نیز بر اهمیت این کشور در منطقه افزوده است.

بی‌شک دست هایی پشت پرده برای استفاده از این ائتلاف احتمالی برای کم رنگ کردن نقش جمهوری اسلامی ایران در ققفاز عمل خواهند کرد و این اقدام بعد از سفر هیئت دولت جمهوری آذربایجان به ایران و عقد توافقنامه‌های اقتصادی و سیاسی بین دو کشور قابل انتظار بود.

انتشار عکس فوق در سایت رسمی رئیس جمهور آذربایجان با این جمله:”جمهوری آذربایجان در ائتلاف علیه جمهوری اسلامی ایران شرکت نخواهد کرد.” می‌تواند نشانه‌ای از این دست‌های پشت پرده و فرار به جلوی رئیس جمهور آذربایجان باشد.