به اعتقاد کارشناس سیاسی مسائل آسیای مرکزی و قفقاز، آنکارا در ادامه سیاست نفوذ منطقه‌ای خود فرمولی را طراحی کرده که براساس آن قرار است در قفقاز با منافع روسیه رقابت و در منطقه آسیای مرکزی با مسکو همکاری کند.
به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز، وی معتقد است ترکیه طی سال‌های اخیر در قفقاز فعال شده که حوزه‌های اقدامات آن فقط محدود به اقتصاد و تجارت نبوده بلکه بخش‌های نظامی و امنیتی را نیز فرا گرفته است.
بنابه گفته شفیع، طی ماه‌های اخیر همکاری‌های نظامی میان ترکیه، آذربایجان و گرجستان افزایش یافته و در 4 خرداد ترکیه و آذربایجان در باکو آموزش‌های تاکتیکی برگزار کرده و با گذشته چند روز، نیروهای مسلح گرجستان و آذربایجان در شرق ترکیه تمرینات مشترک انجام دادند.
این کارشناس سیاسی معتقد است، از موقعی که در سال 2010 ترکیه و آذربایجان قرارداد مشارکت استراتژیک را به امضا رساندند، همکاری‌های نظامی به یکی از اولویت‌های روابط آنکارا – باکو تبدیل شد. بر اساس این سند در صورت ایجاد تهدید به امنیت ملی یکی از طرف‌ها، طرف دیگر کمک‌های لازم را ارائه خواهد کرد.
وی در بخش دیگری از این یادداشت نوشته است: در حالی که ترکیه شریک استراتژیک گرجستان و آذربایجان می‌باشد، روسیه فقط ارمنستان را به عنوان شریک استراتژیک دارد که طی سال‌های اخیر برای روابط بین مسکو و ایروان نیز یک سری از مشکلات و موانع پیش آمده است. از جمله تظاهراتی که اخیرا در ارمنستان اتفاق افتاد و از آن به عنوان تلاش غرب برای راه‌اندازی انقلاب رنگی یاد شد، حاکی از آن است که منافع روسیه در این کشور پیش از گذشته به چالش کشیده خواهد شد.
به باور وی، فعال شدن ترکیه در عرصه‌های نظامی و امنیتی قفقاز باعث شده تا روسیه اقدامات خود در این منطقه و کلا فضای شوروی سابق را تشدید کند. به عنوان مثال مسکو از آمادگی خود برای واگذاری تجهیزات نظامی به میزان 200 میلیون دلار به ایروان خبر داد. همچنین گفته می‌شود که استقرار موشک‌های «اسکندر» در ارمنستان نیز در دست بررسی قرار گرفته است. این اقدامات را می‌توان یک نوع واکنش روسیه در برابر تشدید همکاری‌های نظامی ترکیه با آذربایجان و گرجستان ارزیابی کرد.
با متن کامل این یادداشت در ادامه آشنا خواهید شد
ترکیه طی سال‌های اخیر در فضای شوروی سابق و به طور خاص قفقاز فعال شده که حوزه‌های اقدامات آنکارا فقط محدود به اقتصاد و تجارت نبوده بلکه بخش‌های نظامی و امنیتی را نیز فرا می‌گیرد.
به عنوان مثال طی ماه‌های اخیر همکاری‌های نظامی میان ترکیه، آذربایجان و گرجستان افزایش یافته است. از جمله در 4 خرداد ترکیه و آذربایجان در باکو آموزش‌های تاکتیکی برگزار کرده و طی 10 تا 20 خرداد نیروهای مسلح گرجستان و آذربایجان در شرق ترکیه تمرینات مشترک انجام دادند.
البته بخش قابل توجهی از نظامیان آذری در ترکیه آموزش دیده و دوره‌های مختلفی را نیز سپری کرده‌اند. از موقعی که در سال 2010 ترکیه و آذربایجان قرارداد مشارکت استراتژیک را به امضا رساندند، همکاری‌های نظامی به یکی از اولویت‌های روابط آنکارا – باکو تبدیل شد.
بر اساس این سند در صورت ایجاد تهدید به امنیت ملی یکی از طرف‌ها، طرف دیگر کمک‌های لازم را ارائه خواهد کرد.
طی این مرحله بود که گرجستان نیز به همکاری‌های نظامی و امنیتی با ترکیه و آذربایجان توجه ویژه نشان داد و در سال 2010 سربازان و افسران ارتش گرجستان در تمرینات مشترک آنکارا – باکو – ایروان حضور پیدا کردند.
در ماه ژانویه سال 2013 به ابتکار ترکیه اتحادیه نهادهای انتظامی و امنیتی اوراسیا ایجاد شد که هدف آن مقابله با جنایات سازمان‌یافته، گروه‌های افراط‌گرای مذهبی و تروریستی معرفی شد.
آنکارا قبل از رسیدن به مرحله مشارکت در عرصه‌های نظامی و امنیتی با کشورهای قفقاز همکاری‌های اقتصادی، تجاری و فرهنگی را دنبال کرد و در جایگاه یکی از مهمترین شرکای تجاری تفلیس و باکو قرار گرفت.
در حالی که ترکیه شریک استراتژیک گرجستان و آذربایجان می‌باشد، روسیه فقط ارمنستان را به عنوان شریک استراتژیک دارد که طی سال‌های اخیر برای روابط بین مسکو و ایروان نیز یک سری از مشکلات و موانع پیش آمده است. از جمله تظاهراتی که اخیرا در ارمنستان اتفاق افتاد و از آن به عنوان تلاش غرب برای راه‌اندازی انقلاب رنگی یاد شد، حاکی از آن است که منافع روسیه در این کشور پیش از گذشته به چالش کشیده خواهد شد.
همین‌طور در راستای ادامه همکاری‌های نظامی ترکیه با کشورهای قفقاز، در تابستان سال گذشته نشست مشترک وزرای دفاع ترکیه، آذربایجان و گرجستان برگزار و قرار شد به منظور بحث و بررسی روابط نظامی و امنیتی و هماهنگی‌های اقدامات، سالی 2 دفعه چنین نشست‌ها دایر شوند.
اما ترکیه و آذربایجان با ارمنستان کشور هم‌مرز خود مشکلات جدی دارند. ایروان آنکارا را متهم به نسل کشی ارمنی‌ها در صد سال پیش می‌کند و میان آذربایجان و ارمنستان نیز بر سر منطقه خودمختار «قراباغ کوهی» بیش از دو و نیم دهه منازعه ادامه داشته و هنوز راه‌حل مناسبی برای آن پیدا نشده است.
نمایندگان رسمی 2 طرف در همه نشست‌های بین‌المللی یکدیگر را متهم به اشغالگری می‌کنند که از جمله هفته‌ای قبل مفتی اعظم آذربایجان ضمن شرکت در کنفرانس بین المللی «اسلام علیه تروریسم و افراط گرایی دینی» در دوشنبه ایروان را متهم به اشغالگری قلمرو کشورش کرد.
در این اواخر مقامات رسمی آذربایجان نیز روی برتری نیروهای مسلح خود بر ارتش ارمنستان تاکید می‌کنند. برگزاری مانورهای مشترک نظامی آذربایجان و ترکیه در ماه می (اردیبهشت) سال جاری در منطقه نخجوان که با ارمنستان هم‌مرز می‌باشد، بازگوکننده اراده باکو در رابطه به موضوع فوق می‌باشد. ایروان نیز صورت گرفتن این مانورها در نزدیکی مرز خود را به عنوان تهدید نظامی باکو و آنکارا برای امنیت ملی خود ارزیابی کرد.
ارمنستان از آن نگران است که همکاری مشترک نظامی گرجستان با ترکیه و آذربایجان می‌تواند منجر به ایجاد ائتلاف جدید علیه ایروان شود. البته در بیانیه وزارت دفاع ارمنستان که در آن موقع به این مناسبت پخش گردید، ابراز امیدواری شد که همکاری‌های سه‌جانبه همسایگانش به‌هیچ وجه روی روابط با ایراوان تاثیر منفی نخواهند گذاشت.
به نظر می‌رسد که فعال شدن ترکیه در عرصه‌های نظامی و امنیتی قفقاز باعث شده تا روسیه اقدامات خود در این منطقه و کلا فضای شوروی سابق را تشدید کند. به عنوان مثال مسکو از آمادگی خود برای واگذاری تجهیزات نظامی به میزان 200 میلیون دلار به ایروان خبر داد. همچنین گفته می‌شود که استقرار موشک‌های «اسکندر» در ارمنستان نیز در دست بررسی قرار گرفته است. این اقدامات را می‌توان یک نوع واکنش روسیه در برابر تشدید همکاری‌های نظامی ترکیه با آذربایجان و گرجستان ارزیابی کرد.
چندی قبل مسکو همچنین از برنامه خود برای تقویت حضور نظامی در ارمنستان، آبخاز، اوستیای جنوبی، قرقیزستان و تاجیکستان اطلاع داد. اگر ضرورت تقویت حضور نظامی روسیه در ارمنستان با بحث توسعه همکاری‌های نظامی آنکارا – باکو – تفلیس ارتباط داشته باشد، پس در آسیای مرکزی تهدید گروه تروریستی داعش موجب افزایش توجه کرملین به عرصه‌های نظامی و امنیتی شده است.
بدون تردید در کنار قفقاز آسیای مرکزی نیز از مناطقی است که روسیه و ترکیه در بیشتر زمینه‌ها یکدیگر را به عنوان رقیب می‌شناسند. البته آسیای مرکزی در قیاس با قفقاز برای آنکارا از اهمیت نسبتا پائین‌تر نظامی و امنیتی برخوردار می‌باشد.
دیگر اینکه ترکیه از نظر نفوذ اقتصادی و سیاسی نمی‌تواند در آسیای مرکزی با روسیه رقابت کند.
اما همزمان از این واقعیت نیز نمی‌تواند چشم پوشید که آنکارا در بحث استفاده از قدرت نرم در منطقه به حد زیادی موفق بوده است. ترکیه طی 2 دهه گذشته به‌طور خاص در زمینه‌های آموزشی و فرهنگی اقدامات قابل توجهی را پیاده کرده است. البته آنکارا اهداف خود را از طریق نهادهای غیردولتی که در اصل از حمایت دولت برخوردارند، دنبال و نتایج مطلوبی هم کسب کرده است. امروز در بیشتر کشورهای منطقه شبکه‌های آموزشی ترکی وجود داشته و با تشویق آنکارا بیش از پیش در این کشورها خط لاتین جایگزین خط سرلیک می‌شود که این موضوع مسکو را شدیدا نگران کرده است.
البته این تصور که ترکیه بتواند منافع روسیه در 2 منطقه یادشده را به صورت کاملا جدی به چالش بکشد، حداقل فعلا چندان واقعی نیست. چرا که آنکارا از نظر انرژی و به ویژه گاز به روسیه وابستگی دارد و ضمن اقدامات خود نمی‌تواند از این واقعیت صرف نظر کند.
احتمالا در پی تیره شدن تعامل آنکارا با داعش و افزایش تهدیدات تروریستی علیه این کشور، مقامات ترکی برای همکاری با روسیه در امر مقابله با نفوذ جریان افراط در قفقاز و آسیای مرکزی آمادگی نشان دهند که از این موضوع به طور خاص در آسیای مرکزی استقبال به عمل خواهد آمد.
