برگزاری نشست پیامدهای ژئوپلتیکی جنگ ۲۰۲۰ آذری-ارمنی برای ایران

به گزارش پایگاه خبری حقایق قفقاز، نشست «پیامدهای ژئوپلتیکی جنگ اکتبر-نوامبر 2020 آذری-ارمنی برای جمهوری اسلامی ایران» در دانشگاه تهران برگزار شد.

کیومرث یزدان پناه، دانشیار گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران در این نشست گفت: حوزه دریای خزر و قفقاز یکی از حوزه شناخته شده در ژئوپلتیک ایران است. این جنگ دو سال ازش سپری شده است و کارکردهای سیاسی آن کمرنگ شده اما پیامدهای آن از بین نمی‌رود. این یک بحران ریشه دار است. بحران در این منطقه ریشه در بستر جغرافیا و تاریخ دارد. دلیل تمام جنگ‌ها جغرافیا است و سایر عوامل ثانوی هستند. همیشه یک عامل به نام جغرافیا در اساس منازعات وجود دارد. از نگاه ژئوپلتیک هم قفقاز شمالی و هم جنوبی کارکردهای متفاوتی دارند. قفقاز کنونی سه دوره تمدنی را سپری کرده است که یکی از آن حوزه ایرانی است. حوزه دوم عثمانی است که ترک‌ها در آن مطالبه دارند و تمدن سوم روس ها است. روس ها یک دغدغه دارند در این منطقه. روس‌ها در مناطق پیرامونی خود در حال افول هستند. روسیه تنها کشور است که احساس فروپاشی دوم را در بالای سر خود دارد. از شرق توسط چین تحت نفوذ قرار دارد و قفقاز جنوبی هم از اولویت روس‌ها خارج شده است.

وی ادامه داد: ایران به پشتوانه حضور قدرت‌ها در منطقه است که می تواند حوزه قدرت خودش را در منطقه ژئوپلتیک تعریف کند. ژئوپلتیک یک رویکرد است و نمی توان آن را حذف کرد. یک نگاه کلی دیگری در قفقاز جنوبی وجود دارد، قفقاز جنوبی یک بخشی از حاشیه مرکزی است. بنابراین ما نمی توانیم از نگاه ژئوپولتیک نسبت به تحولات در این منطقه بی تفاوت باشیم. منطقه قفقاز منطقه‌ای بود که ما مرزها را امنیتی نگاه نمی کردیم و بیشتر نقش اقتصادی داشت. بسترهای به وجود آمده در جنگ اخیر سه تفاوت با قبل داشته است. اول موضع ایران صحیح نبود و ایران نمی‌تواند صددرصدی اظهار نظر کند. دوم اینکه ما متوجه لایه‌های پنهان تحولات نشدیم. سوم غفلت از جایگاه ما است. ایران متناسب با جایگاه خودش باید اظهار نظر کند.

یزدان پناه ادامه داد: در حوزه قفقاز ما آمدیم یگانه عمل کردیم و این به ضرر ما تمام شد. ایران خودش را وارد یک درگیری به صورت تک ساختی کرده است. اعتقاد من این است باید یکبار دیگر فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی رو به صورت صحیح پالایش کنیم. موقعیت ژئوپلتیک ایران به ایران مواضع تهاجمی می‌دهد و این به معنی حمله نیست. فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی سه توده پر فشاری را به ژئوپلتیک ایران وارد کرد. ما باید واخواهی کنیم نسبت به قراردادهایی که مناطقی را از پیکره ایران جدا کرده است. این منطقه یکی از جاهایی است که در عملکرد ایران باید یک پوست اندازی صورت گیرد. ارمنستان برای ما خیلی اهمیت بیشتری از جمهوری آذربایجان دارد. ارمنستان به طور کامل به ایران وابسته است و تک ساختی است. اما برای جمهوری آذربایجان اینها صدق نمی‌کند. جمهوری آذربایجان واحد چندساخت است.

این جنگ سوم قفقاز خیلی حائز اهنیت است چون آرام آرام فرصت های ژئوپلتیکی را از ما گرفته است. شما قدرت نفوذ ایران در پنج سال قبل را نگاه کنید اما اکنون تبدیل به خصومت شده است. روسیه هرگز در این میدان دیگر وارد نخواهد شد و خیلی سخت است برای خودش این نقش را بپذیرد. کدهای ژئوپلتیکی در قفقاز تمام قد دارد علیه ایران تولید می شود. ایران نمی تواند تمام عیار در این مناطق وارد جنگ شود و دلیلی هم ندارد وارد شود. اما حق ذاتی ایران نباید این اجازه را به جمهوری اذربایجان بدهد.

وی درباره نقش ایران گفت: ایران متغییر ژئوپلتیکی است و برای مهار این ها باید خط و ربط درست حسابی به ایران داده شود. در آینده نظم نوین جهانی منظومه های ژئوپلتیکی برقرار خواهد شد و این روند نسبت به آینده متصور است. این منطقه می تواند جایگزین انرژی کشورهای خلیج فارس باشد. اعتقاد من این است که این تحولات ناشی از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی است. علایق روسیه و ترکیه مسئله دوم است و روسیه در این مناطق در حال افول و ترکیه در حال ظهور است. مسئله سوم، رخدادهای ژئوپلتیکی در قفقاز یک لایه پنهان و یک لایه پیدا دارد. لایه پنهان وسیع تر از چیزی است که بخواهیم با این مسائل نتجیه بگیریم. تمرکز ایران باید روی ارمنستان باشد تا بتوانی تحولات ژئوپلیتکی خود را مهار کنید.

داریوش صفرنژاد، کارشناس مسائل اوراسیا نیز در این نشست گفت: بعد از اینکه آذربایجان به زعم خود مشکل امنیت ملی خودش را حل کرد، خیالش از خزر راحت شد. جنگ دوم قره باغ سه ضلع دارد. یکی از آن انگلیس و آمریکا هستند. اینها سلفی تکفیری را در منطقه آوردند و بازیگران نیابتی ترکیه هستند و اینها در قفقاز جنوبی مستقر شدند. لذا اگر اینها نبودند جنگ دومی در قره باغ شکل نمی گرفت. ضلع مقابل اینها قره باغی‌ها بودند نه ارمنستان. جنگ، جنگ قره باغ و آذربایجان است نه ارمنی ها. در نبرد زمینی ضلع مقابل قره باغی ها بودند و راهبر آنان فرانسه بود و پشتیبان ارمنستان است. این دو ضلعی که مقابل هم قرار گرفتند یک ناظر فعالی به نام روسیه داشتند. اینها بعد از 44 روز مدیریت می‌کنند صحنه را و مذاکرات صلح را به سمت مسکو بردند. آذری ها یک حسی بهشان دست داد و سعی کردند یک مسیری را باز کنند.

وی در خصوص ارمنستان گفت: چهار سال و نیمه که جنس حاکمان ارمنستان متفاوت است و آدمای صد در صد ساخت آمریکا بر سر کار آمدند. آقای نیکول پاشینیان آمد تمام تیم حاکم در قره باغ را عوض کردند. یک آقای 27 ساله را رییس جمهور قره باغ کردند. اینها در مورد ایران و روسیه رفتند در تقیه و بحث هموار کردن آشتی بین ارامنه و یهودی ها را راه انداختند. پاشینیان کمتر از یک سال هم سفارت خودش را در اراضی اشغالی باز کرد و هم سفارت رژیم صهیونیستی در کشور خودش را.

وی در خصوص آینده منطقه گفت: تا 14 سال دیگر قطعا روسیه استان هایش به 100 تا خواهد رسید. استان نودم روسیه قره باغ خواهد بود. پس در قفقاز جنوبی سه استان ملحق خواهد کرد. روسیه می خواهد در مقابله ناتو بایستد. روسیه دارد دیواری ارتدوکس مذهب در نوار جنوبی خودش ایجاد می کند تا دست اندازی برای ناتو ایجاد شود. این ها با فرض 14 سال آینده ریل گزاری شده است.

صفر نژاد ادامه داد: آن چیزی که برای ما باید مد نظر باشد این است که حریف اول اول در منطقه در مقابل غرب روسیه است نه ما. اتفاقا یکی از جاهایی که ما باید دست روسیه را بگیریم و بیاوریم همین جا است. اینجا حریم خلوت روسیه است و ما باید روسیه را وارد ماجرا کنیم. نکته دوم آن چیزی که در منطقه دارد رقم می خورد اروپا دنبال یک آلترناتیوی برای انرژی خودش است و ما نباید بگذاریم. لذا باید روسیه را به قفقاز بیاوریم.