کاهش ۹ هزار کیلومتری مسیر ترانزیت کالا با افتتاح کریدور شمال-جنوب/ تحلیل
کریدور شمال- جنوب، مسافت ۱۶ هزار کیلومتری حمل بار از طریق کانال سوئز را با یک مسیر ۷ هزار کیلومتری جایگزین کرده که کاهش ۴۰ درصدی زمان حمل بار تا رسیدن به مقصد و ۳۰ درصدی هزینه حمل را به دنبال خواهد داشت.
پایگاه خبری حقایق قفقاز/ براساس امضای قرارداد میان ایران و روسیه، ۱۰ میلیون تن کالای این کشور از مسیر ایران ترانزیت خواهد شد. وزیر راه و شهرسازی از عبور اولین قطار باری روسیه در راستای انتقال کالا از این کشور از مسیر ایران به هند، در روزهای آینده به سمت بندر شهید رجایی خبر داده بود. اما ترانزیت ۱۰ میلیون تن کالا از مسیر جاده ای و دریایی آغاز شده است. جواد هدایتی، مدیرکل دفتر ترانزیت سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای در خصوص حمل جادهای کالاهای روسیه از مسیر ایران گفت: حمل جادهای از ابتدای سال آغاز شده است و ورود کالای روسیه به ایران برای حمل جادهای در حال حاضر از غرب دریای خزر و از طریق جمهوری آذربایجان صورت میگیرد. به گفته هدایتی انتقال این بار علاوه بر بنادر جنوبی به کشورهای افغانستان، پاکستان و عراق بوده است.
احداث پل آستاراچای به طول ۱۰۰متر در مرز آستارا و جمهوری آذربایجان، در راستای افزایش و روانسازی تردد کامیونهای باری میان دو کشور است. وی افزود: با توجه به اینکه اتصال ایران به روسیه از مرز زمینی از طریق جمهوری آذربایجان است، با توجه به اینکه ما و جمهوری آذربایجان در تبادل برخی کالاها رقیب تجاری هستیم و در تفاهمنامه ای که با روسیه داشتیم، قرار شد انتقال بار از شرق دریای خزر از مسیر قزاقستان-ترکمنستان-ایران نیز در دستور کار قرار بگیرد. لغو روادید مهمترین موضوعی است که در حال حاضر پیگیری میشود تا رانندگان برای انتقال بار معطلی نداشته باشند.
وی گفت: بیشترین حمل بار بین ایران و روسیه از طریق جاده، بارهای فساد پذیر است به همین دلیل لغو روادید مهمترین موضوع در افزایش سرعت انتقال بار است.
مدیرکل دفتر ترانزیت کالا افزود: ظرفیت ناوگان جاده ای برای انتقال بار و ترانزیت کالا ۶۵۰ میلیون تن در سال است و ظرفیت انتقال تا ۴۰میلیون تن کالای روسی از مسیر جاده ای را داریم اما مهمترین مانع تحقق آن قوانین و مقررات مرزی و گمرکی است.
حمل دریایی
افزایش ۱۰ میلیون تنی ترانزیت کشور، با افزایش ناوگان دریایی در جنوب و شمال ایران، تکمیل خطوط ریلی بینالمللی، راهاندازی دو کریدور مهم شمال-جنوب و شرق به غرب دریای خزر و همچنین تبادل تجاری با کشورهای همسایه محقق میشود. ترانزیت آزمایشی بار روسیه از مسیر دریایی در ماههای گذشته شروع شده است. این محموله بهصورت آزمایشی از مبدأ سنپترزبورگ راه افتاد و پس از انتقال به بندر آستاراخان از طریق دریای خزر وارد ایران شد و سپس از بندر انزلی با کامیون به بندرعباس انتقال یافت و از آنجا توسط کشتیهای کانتینر بر به بندر ناواشیوا هند که مقصد نهایی است انتقال پیدا میکند. پیشبینی زمانی که برای ترانزیت این محموله در نظر گرفته شده، کمتر از ۲۵ روز است.
مسیر دریایی روسیه و ایران با هدف ترانزیت کالاهای مورد نیاز بین هند و اروپا از طریق بنادر جنوبی ایران و دریای خزر طراحی شده است. علیرغم تأکید فراوان مبنی بر ضرورت فعالسازی این مسیر، طی سالهای گذشته، در مراحل اولیه طراحی باقیمانده بود؛ اما هماکنون و با توجه به شرایط جدید جهانی و قطع ارتباط روسیه با اروپا، این کریدور با هدف حمل بار ترانزیتی بین هند و روسیه مورد توجه ناوگان ملی قرار گرفته است.
کریدور شمال- جنوب، مسافت ۱۶ هزار کیلومتری حمل بار از طریق کانال سوئز را با یک مسیر ۷ هزار کیلومتری جایگزین کرده که کاهش ۴۰ درصدی زمان حمل بار تا رسیدن به مقصد و ۳۰ درصدی هزینه حمل را به دنبال خواهد داشت. با توجه به موانع و محدودیتهای متعدد مسیرهای ریلی و جاده ای، مسیر دریایی بهترین گزینه موجود در حال حاضر بوده که بر این اساس، ناوگان کشتیرانی تقویت شده است. کالاهای صادراتی روسیه عمدتاً از طریق شرکت کشتیرانی دریای خزر و به صورت کانتینر و «بیگ بگ» از طریق شهر آستراخان و بندر ایرانی سالیانکا، به بندر انزلی و نوشهر حمل شده و از آنجا از سوی شرکت حمل و نقل ترکیبی کشتیرانی، از طریق جاده و ریل به بندرعباس و چابهار منتقل میشود تا با خطوط منظم طراحی شده از سوی گروه کشتیرانی، به هند منتقل شود.
مسیر برگشت جهت تأمین کالاهای وارداتی مورد نیاز روسیه توسط هند نیز، به همین طریق مورد استفاده قرار گرفته و بر اساس آن، بارنامه سراسری از سوی نمایندگیهای کشتیرانی، در مبدأ صادر میشود. بر این اساس ناوگان ملی کشتیرانی پس از اتمام مرحله آزمایشی حمل و نقل کالا از مسیر ترانزیتی روسیه به هند و بالعکس وارد فاز عملیاتی حمل بار صادراتی در این کریدور به سمت کشور روسیه شده است. فاز نخست عملیات حمل کالا در مسیر کریدور شمال-جنوب از سوی گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با انتقال ۳۰۰ کانتینر کالای صادراتی کشور به مقصد روسیه اجرایی شد. مطابق برنامهریزیهای صورت گرفته در فاز اول، ۳۰۰ کانتینر اختصاصی جهت حمل بار صادراتی به کشور روسیه در نظر گرفته شده که در صورت افزایش تقاضا، تعداد این کانتینرها به صورت مستمر افزایش خواهد یافت.
در راستای افزایش فعالیت دریایی در کریدور استراتژیک شمال-جنوب، علاوه بر ساخت چندین کشتی در داخل، خرید کشتی جهت افزایش ظرفیت حمل و نقل در دریای خزر نیز در دستور کار قرار داده شده است که بزودی چندین شناور مطابق با برنامهریزی انجام گرفته، به ناوگان موجود اضافه خواهد شد. ظرفیت بنادر شمالی در حال حاضر ۳۵ میلیون تن بار در سال است که از یک سوم آن یعنی حدود ۱۰ ملیون تن بهرهبرداری میشود. با تقویت ناوگان دریایی انتقال بار روسیه از مسیر ایران به مقاصد مختلف چند برابر میشود.
ترانزیت ریلی
حمل ترانزیتی بار روسیه از طریق ریل، هنوز شروع نشده و آنطور که وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده این انتقال بار روسیه از مسیر ایران با استفاده از حمل و نقل ریلی بزودی و به مقصد بندر شهید رجایی انجام میشود. با اینکه حمل ریلی کمهزینهتر از انواع دیگر حمل بار است، اما مهمترین مانع در این نوع حمل، قطعه انتهایی کریدور ریلی شمال-جنوب و اتصال راهآهن رشت به آستارا است. در این مسیر، بخشی از انتقال بار از جاده است که باید بعد از آن به ریل برسد اما حمل یکسره بار، برای صاحبان بار هزینه کمتری دارد.
بر اساس وعدهها قرار بود حدود سه سال پیش راهآهن رشت به آستارا به بهرهبرداری برسد اما هنوز این مسیر ۱۶۲کیلومتری تکمیل نشده است. بعد از افتتاح راه آهن رشت در سال ۹۸، بنا بر وعده مسئولان، ادامه این مسیر و اتصال آن به رشت تا یکسال بعد (سال ۹۹) باید به پایان میرسید. در توافقنامه میان ایران و روسیه برای افزایش ترانزیت دو کشور، تکمیل این قطعه از مسیر ریلی کریدور شمال-جنوب با سرمایهگذاری روسیه، آمده اما به گفته یکی از مسئولان وزارت راه و شهرسازی، جزئیات این توافق هنوز نهایی نشده است.
مسیر دیگری که در انتقال بار و افزایش سرعت ترانزیت سهم مهمی دارد، ساخت ۳۴ کیلومتر راهآهن از شلمچه تا بصره در عراق است. با تکمیل این مسیر، نیازی به بارگیری مجدد و انتقال بار از ریل به جاده نیست و کالاهای ورودی به ایران بهصورت یکسره با قطار به عراق منتقل میشود. سید علی حسینی، رئیس کمیسیون حمل و نقل اتاق بازرگانی در خصوص مشکلات ساخت راه آهن شلمچه به بصره گفت: کشورهای رقیب از آنجا که این طرح منافعشان را تحتالشعاع قرار داده، به دنبال کارشکنی بر سر اجرای این طرح هستند. عملیاتی شدن این طرح میتواند عراق را به سوریه و لبنان متصل کند و زائران و تجار به راحتی میان دو کشور رفت وآمد داشته باشند.
حسینی گفت: روزانه حدود ۷ تا ۸ هزار محموله تجاری و صادراتی از طریق شلمچه به عراق ارسال میشود که به راحتی میتوان این محمولهها را از طریق خط آهن با حداقل ایستگاههای بازرسی به بصره رساند.
عضو اتاق بازرگانی ساخت پل متحرک ۷۰۰ متری را از دیگر مشکلات اجرای این طرح عنوان کرد.
برای تکمیل ناوگان باری بخش ریلی با مشارکت بخش خصوصی شامل ۸ شرکت داخلی سازنده و بازسازی کننده ناوگان و سرمایهگذاری ۱۶ شرکت بخش خصوصی، تعداد ۶۵۴ دستگاه واگن باری خریداری شده است. سه لکوموتیو نیز خریداری و تا کنون شش لکوموتیو بازسازی شده است. در حال حاضر سهم حملونقل بینالمللی ریلی از حملونقل بینالمللی زمینی کشور ۱۷ درصد است که سهم ناچیزی است.
امضای تفاهمنامه همکاری ایران -قزاقستان-ترکمنستان جهت توسعه مبادلات مرزی و رفع موانع کنونی، جذب بارهای جدید به حمل بینالمللی ریلی، حذف کاغذ بارنامه از عملیات حمل و نقل ریلی و الکترونیکی شدن آن، امضای قرارداد همکاری با بخش خصوصی به منظور سرمایهگذاری جهت احداث پایانه ریلی غلات، کانتینر و فرآوری چوب در مرکز لجستیک مرزی اینچه برون بخشی از برنامههای بخش ریلی برای افزایش ترانزیت است.
منبع: روزنامه ایران