خبرگزاري آپا جمهوري آذربايجان، با انجام مصاحبه هايي با کارشناسان سياسي مشهور اين کشور، نوشت : « ايران بايد هر موضعي در قبال قدس دارد، در قبال قره باغ نيز اتخاذ کند.»
به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز ، «آپا» در گزارشي مفصل از نتايج نظرسنجي خود از چند کارشناس سياسي و فعال رسانه اي جمهوري آذربايجان، به نقل از قابيل حسينلي، کارشناس سياسي نوشت : « لغو رواديد ميان ايران و ارمنستان و آماده شدن حسن روحاني، رييس جمهوري ايران براي سفر به کشوري که مسلمانان را سرکوب و آثار تاريخي آنها را با خاک يکسان و در طول بيش از 20 سال اراضي آنها را تحت اشغال خود نگه داشته است، غيرقابل پذيرش است.»
قابيل حسينلي افزود : « مشاهده مي شود که ايران هنوز نمي تواند استقلال آذربايجان را هضم کند. اگر ايران استقلال آذربايجان را هضم مي کرد (مي پذيرفت) ، در اوج جنگ قره باغ و در زماني که آذربايجان ارمنستان را محاصره کرده بود، ايران بر روي رود ارس پل نمي ساخت و راه تنفس براي ارمنستان باز نمي کرد. اما، ايران اين کار را کرد. امروز نيز تامين نيازهاي ارمنستان از مواد خوراکي گرفته تا پوشاک و مصالح ساختماني ، مربوط به ايران است. همچنين درختان جنگل هاي اراضي اشغال شده جمهوري آذربايجان را قطع کرده، مبل و صندلي توليد و به ايران مي فرستند. يعني ميان ايران و ارمنستان، تجارت پررونقي جريان دارد. در اين روزها، از ادوارد نعلبنديان ، وزير خارجه ارمنستان در تهران به گرمي استقبال شد. حتي ديدار نعلبنديان با هياتي 20 نفره از دياسپوراي ارمني در ايران را تدارک ديدند. من به ياد دارم که در زمان سفر مرحوم حيدرعلي اف به ايران، در باکو توافق کرده بوديم که يکي از برنامه هاي سفرمان نيز ديدار از تبريز باشد. اما، به محض رسيدن به تهران اعلام کردند که گويي در تبريز ناراحتي وجود دارد و بهتر است که مسير اصفهان-جزاير کيش را سياحت کنيم. اجازه ندادند که ما تماس طبيعي با آذربايجاني ها ساکن آنجا داشته باشيم. اکنون هم مقررات رواديد را با ارمنستان بطور کامل لغو مي کنند. درپي سفر ادوارد نعلبنديان (به تهران)، حسن روحاني نيز به ارمنستان سفر مي کند. ايران که خود را حامي منافع مسلمانان محسوب مي کند، نمي تواند محبت خود را به کشور مسيحي که اراضي جمهوري آذربايجان را اشغال کرده است، پنهان سازد. از قدس حمايت و روز قدس برگزار مي کند و تمامي مسلمانان دنيا را به حمايت از قدس فرامي خواند. حال آنکه، قره باغ از نظر موقعيت جغرافيايي و اولويت، اهميت کمتري از قدس ندارد. ايران در مورد قدس هر موضعي اتخاذ مي کند، بايد در مساله قره باغ کوهستاني نيز همان موضع را اتخاذ کند. اما، ايران در اين مساله، حتي براي يک بار هم ، از موضع آذربايجان به صراحت حمايت نکرده است.»
قابيل حسينلي با يادآوري اقدام ايران در محکوم کردن اشغال (قره باغ توسط) ارمنستان در چارچوب سازمان همکاري هاي اسلامي و در عين حال سکوت کامل اين کشور در زمان حوادث دوم تا پنجم آوريل که ارتش آذربايجان موفقيت هاي مهمي به دست آورد، گفت : « ايران حتي بعدا اعلام کرد که مي تواند به حل مساله از طريق صلح کمک کند. حال آنکه آذربايجان شروع به آزاد کردن اراضي اشغالي کرده بود و ايران بايد از آن خوشحال مي شد و استقبال مي کرد. اما، ايران اين کار را نکرد. فقط آذربايجاني ها (آذري ها) در تبريز و ديگر شهرها به روي پشت بام ها رفته و شعار «الله اکبر، آذربايجان» سردادند و پس از آن يک نفر از وزارت دفاع ايران به جمهوري آذربايجان سفر کرد. ساخت سد بر روي رود ارس توسط ايران نيز يکي از مسايل مباحثه آميز است. به نظر من، اگر اين سياست ايران تداوم يابد، ما بايد اين مسايل را به ايران تذکر و پاسخ متناسب بدهيم. ما خواستار مناسبات واقعا صميمانه و اسلامي و شيعي با ايران هستيم. مي خواهيم که حقوق مدني 35 ميليون آذربايجاني (آذري) ساکن ايران تامين شود. مشکلات زياد است و اين مشکلات بايد به تدريج حل شوند و مناسبات صميمانه برقرار شود.»
راسيم موسي بيگف، نماينده مجلس ملي جمهوري آذربايجان نيز در مورد مناسبات گرم ايران با ارمنستان به آپا گفت : « ايران برقراري مناسبات گرم با ارمنستان را به تازگي شروع نکرده است. ايران اعلام مي کند که مساله قره باغ کوهستاني بايد در چارچوب تماميت ارضي آذربايجان حل شود. ظاهرا، اين يک موضع رسمي و لفظي است. اما، هيچ گونه فشاري بر ارمنستان مشاهده نمي شود. حال آنکه ، ايران براي قدس که در فاصله دور قرار دارد، جانفشاني مي کند، اما در مورد اراضي اشغالي آذربايجان که مقابل چشمانش قرار دارد، صرفا به اعلام موضع بسنده مي کند. اين، شايد پاسخگوي منافع دولت ايران باشد. اما، به نظر من، اين موضع گيري، سياستي غلط است. آذربايجان نيز بي توجه به اين مناسبات نيست. ما قصد نداريم که به ايران درباره سياستش درس بدهيم. صرفا، پاسخ گفتن به اقدامات ايران در قبال ما ، کفايت مي کند.»
الخان شاهين اوغلو، مدير مرکز تحقيقات «اطلس» نيز گفت: « پس از لغو تحريم هاي مربوط به مساله هسته اي ايران، در خصوص همکاري ايران-آذربايجان تبادل نظر زيادي شده است و هم اکنون نيز در مورد طرح هاي مشترک گفتگو مي شود و کارهاي مربوط به دالان ترانزيت شمال-جنوب تسريع شده است. در اين برهه، روي برگردان ايران به سمت ارمنستان و افزايش گفتگو ميان دو کشور، موجب ناراحتي جدي ما مي شود و سوالات جدي را ايجاد مي کند. زيرا، جمهوري آذربايجان هم از نظر سياسي و هم از نظر اقتصادي ، کشور کليدي و مهم قفقاز جنوبي است و مي توان از همکاري با آذربايجان سود برد. چرا مقامات ايران به تخريب مساجد در مناطق اشغالي آذربايجان واکنشي نشان نمي دهند؟ »
شاهين اوغلو گفت : « ارمنستان کشوري فقير است. ايران از همکاري با ارمنستان چه سودي خواهد برد؟ آذربايجان در طرح هاي مشترک با ايران، سهم خود را تامين مالي مي کند و مي تواند اعتبار اختصاص بدهد. ارمنستان هيچ يک از اينها را ندارد. گيريم که ايران در ارمنستان يک موسسه مشترک داير کند، آيا مي تواند منفعتي بردارد؟ خير. بنابراين، ايران از موضع حفظ ارزشهاي ديگري رفتار مي کند. برغم اينکه برخي از مقامات و روحانيون ايران در سفر به جمهوري آذربايجان، يا در ديدار با مقامات جمهوري آذربايجان در تهران مي گويند که ايران از تماميت ارضي آذربايجان حمايت مي کند و اشغال را محکوم مي نمايد، اما در عمل ما اين را مشاهده نمي کنيم. به عنوان مثال، در مساله قدس، ايران از جانب کل جهان اسلام سخن مي گويد. چرا در مساله اشغال اراضي آذربايجان همانند مساله قدس رفتار نمي کند؟ اخيرا مبارز قربانلي ، رييس کميته دولتي امور ديني در سفر به تهران ، به مقامات ايران خاطرنشان کرد که مساجد در مناطق اشغالي آذربايجان ويران شده اند. آيا مقامات ايراني واکنشي به اين نشان دادند؟ من که چنين واکنشي را نشنيده ام. بنابراين، ايران در مساله قره باغ، نه از موضع دين، بلکه از موضع به اصطلاح «منافع ژئوسياسي» رفتار مي کند. به خاطر همان منافع ژئوسياسي است که در ايران ، به توسعه و تقويت آذربايجان تمايلي ندارند و به عنوان يکي از راه هاي جلوگيري از توسعه جمهوري آذربايجان نيز ، برقراري روابط گرم با ارمنستان را ضروري تلقي مي کنند. اما، هرچه روابط ايران با ارمنستان تقويت مي شود، اعتمادي که به همکاري آذربايجان با ايران در مردم و مراکز سياسي ايجاد شده است، مي تواند از بين برود.
