ترکیه به عنوان یکی از کشورهای مهم منطقه پس از ناکامی های اخیر در سیاست های خارجی به ویژه موضعگیری در باره سوریه که موجب بروز مسایل و مشکلات برای این کشور در رابطه با کشورهای مختلف شد، سعی در بازبینی سیاست خارجی خود دارد.
احمد داوداوغلو وزیر امور خارجه ترکیه از عراق دیدن کرد و با رهبران شیعی به گفت وگو پرداخت و متعاقب آن به تهران سفر کرد که این امر نشانگر تلاش آنکارا برای عادی سازی روابطش با عراق و تهران است. در تداوم این روند ˈرجب طیب اردوغانˈ نخست وزیر ترکیه به مسکو سفر کرد و با ˈ ولادیمیر پوتین ˈ رییس جمهوری روسیه که از آغاز بحران در سوریه از دولت دمشق حمایت به عمل آورده است دیدار و گفت وگو کرد.
داوداوغلو در سفر به واشنگتن نیز روابط ترکیه و آمریکا را محور و ستون فقرات سیاست خارجی ترکیه خواند.
در راستای تلاش ها برای بهبود روابط ترکیه با همسایگانش مقامات وزارت خارجه ترکیه خبر از سفر ˈ نوری المالکی ˈ نخست وزیر عراق و دکتر ˈ حسن روحانی ˈ رییس جمهوری ایران به این کشور و متقابلا سفر نخست وزیر ترکیه به این دو کشور خبر دادند. افزون بر آن ترکیه در روزهای گذشته به دفعات اعلام کرد که از گروه های رادیکال اسلامی در سوریه حمایت به عمل نمی آورد و از برگزاری نشست ژنو 2 نیز حمایت می کند. این تحولات در سیاست خارجی ترکیه را می توان به عنوان دلایلی برای بازبینی ترکیه در سیاست خارجی اش که در طول دو سال گذشته چهره سیاست خارجی مذهب گرا بخود گرفته بود ، عنوان کرد.
این تحولات را می توان به عنوان بازگشت ترکیه به سیاست ˈ مساله صفر ˈ با همسایگان اش که در سال های گذشته از سوی ˈاحمد داوداوغلوˈ وزیر خارجه ترکیه مطرح شده بود نیز تعبیر کرد.
بازبینی سیاستهای خارجی توسط ترکیه را نمی توان صرفا بازبینی سیاستهای این کشور در منطقه ارزیابی کرد چرا که دولت آنکارا این بازبینی را با لحاظ دیگر رخدادهای جاری در خاورمیانه به اجرا درمی آورد. رخدادهایی که می توان آنها را به مثابه به حرکت درآمدن یک گسل سیاسی در خاورمیانه برای تشکیل یک منطقه جدید ارزیابی کرد.
خاورمیانه ای جدید در آستانه شکل گیری است و به گفته ناظران سیاسی توافق هسته ای ایران با گروه 1+5 در ژنو یکی از پایه های بنیادی این خاورمیانه است و موفقیت در اجرای متقابل توافقات صورت گرفته و متعاقب آن حل کامل مساله هسته ای ایران و لغو تحریم های اعمال شده علیه ایران زلزله ای را در خاورمیانه شکل خواهد داد که خاورمیانه جدید را خواهد ساخت.
در این چارچوب هم اکنون با همکاری آمریکا و روسیه تلاشی آرام برای حل مساله سوریه و پایان دادن به جنگ داخلی در این کشور آغاز شده است. دبیر کل سازمان ملل نیز در روزهای گذشته زمان نشست ژنو 2 را اعلام کرد و گفت که در این نشست نیروهای دولتی و مخالفین سوریه گردهم خواهند آمد و در صورتی که این امر حاصل شود برای اولین بار است که در نشستی بدین سطح مسوولان دولتی و نیروهای مخالف سوریه گردهم می آیند.
در ارزیابی تحولات اخیر در منطقه خاورمیانه باید به دیدار ˈ نوری المالکیˈ از واشنگتن و نزدیکی نسبی دولت مرکزی بغداد و اقلیم کردستان عراق نیز اشاره کرد.
به موازات این تحولات، مصر متحد قدیمی آمریکا در منطقه با خریدهای تسلیحاتی اش از روسیه به مسکو نزدیک می شود و آمریکا به بهای رو در رو قرار گرفتن با عربستان و اسراییل در مساله هسته ای ایران و توافق ژنو زمینه نزدیکی تل آویو و ریاض را فراهم کرد. رخدادهای یاد شده نشانگر تغییر معادلات قدرت و نیز تغییر سمت و سوی اتحادیه های منطقه ای و شکل گیری خاورمیانه ای جدید است.
بحران سوریه این نکته را هم به کشورهای منطقه و هم به قدرتهای جهانی که مجبور به مواجهه با واقعیات هستند نشان داد که تنها با لحاظ واقعیات موجود در منطقه و با انجام مصالحه متقابل می توان مسایل منطقه ای را حل کرد.
آمریکا بدلیل اینکه از مصالحه با قدرتهای منطقه ای در مسایل افغانستان و عراق اجتناب و خود را قدرت بلامنازع در آن کشورها قلمداد می کرد در باتلاق مشکلات عراق و افغانستان گرفتار شد ولی ˈباراک اوباماˈ در چنین دامی در سوریه نیفتاد و به رغم تلاش برای کشاندن واشنگتن به درگیری های در سوریه، رییس جمهوری آمریکا از این مساله اجتناب کرد.
اکنون نیروهای رادیکال ، افراط گرا و تکفیری در سوریه خطرناک ترین عامل بی ثباتی و ناامنی در منطقه بشمار می روند و همگان به آن اذعان دارند . با توجه به این موضوع هم قدرتهای منطقه ای از جمله ترکیه و دیگر کشورهای مهم و قدرتمند منطقه و هم قدرتهای بین المللی بر این نکته واقف هستند که تنها راه مبارزه با این خطر مصالحه با یکدیگر است. بازبینی در سیاست خارجی ترکیه در صورتی که به اینگونه که آغاز شده است ادامه یابد می تواند در مواجهه با نیروهای رادیکال با همکاری دیگر کشورهای قدرتمند منطقه از جمله جمهوری اسلامی ایران موثر و کارساز باشد.
هرگونه شکست در این تغییر بازبینی سیاست خارجی ترکیه و بازگشت به سیاستهای پیشین می تواند عواقبی جبران ناپذیر چه در ترکیه چه در روابط این کشور با همسایگانش داشته باشد که ترمیم آن بسیار دشوار خواهد بود.
منبع: آناج
