به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز، اوایل سال ۲۰۱۷ میلادی با سفر رسمی الهام علی یف، رئیس جمهور آذربایجان به جمهوری اسلامی ایران همراه بود که این سومین سفر رئیس جمهوری آذربایجان در دوران مسئولیت حسن روحانی به کشورمان بود. الهام علی یف جهت دیدار و مذاکره با مقامات ایران در مورخه ۵ مارس( ۱۵اسفندماه) به تهران سفر نمود. در این سفر دو یادداشت تفاهم همکاری در زمینه مبارزه با پول شویی و راه آهن به امضاء طرفین رسید.
ذاکر حسن اف، وزیر دفاع آذربایجان بنا به دعوت رسمی حسن دهقان، وزیر دفاع وقت ایران در مورخه ۱۵ آوریل(۲۶فروردین ماه) به تهران سفر نمود. وی در دیدار با مسئولان ایرانی در مورد همکاریهای دو جانبه تهران-باکو به ویژه در حوزه نظامی و امنیت منطقه ای به رایزنی پرداخت.
مهدی کرباسیان، وزیر اقتصاد ایران که ریاست ایرانی کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور ایران و آذربایجان را برعهده دارد، بنا به دعوت شاهین مصطفی یف، وزیر اقتصاد آذربایجان در مورخه ۲۶ نوامبر(۴ آبان ماه) به باکو سفر کرد. بررسی روند پیشرفت توافقات قبلی دو کشور، آخرین وضعیت اتصال راه آهن های ایران و آذربایجان، حمل و نقل، ویزا، تسهیل در امورات گمرکی، مسائل بانکی، کشت فرا سرزمینی، طرح های صنعتی مشترک همچون خودروسازی و داروسازی و فراهم شدن زمینه تولید مشترک ماشین آلات کشاورزی و اتوبوس از عمده مباحث مطرح در این سفر بود. وزیر اقتصاد ایران در این سفر با الهام علی یف دیدار و در مورد همکاری های دو کشور در حوزه های مختلف با وی به رایزنی پرداخت.
الهام علی یف، رئیس جمهور آذربایجان برای چهارمین بار جهت شرکت در نشست سه جانبه روسای جمهور ایران، آذربایجان و روسیه در اول نوامبر(۱۰ آبان ماه) به ایران سفر کرد. در این سفر موضوعاتی همچون مبارزه مشترک با تروریسم، تقویت پیوندهای اقتصادی و تسهیل روابط تجاری، تکمیل کریدور شمال-جنوب، تقویت روابط در حوزه انرژی، اتصال شبکه های برق ایران، آذربایجان و روسیه و مسائل مربوط به دریای خزر مورد مذاکره قرار گرفت.
محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فن آوری اطلاعات ایران در مورخه ۵ دسامبر(۱۴ آذرماه) جهت شرکت در دومین نشست وزرای ارتباطات و فن آوری اطلاعات کشورهای عضو سازمان اکو و نیز بازدید از نمایشگاه باکو تل به آذربایجان سفر کرد. در جریان این سفر وی با الهام علی یف و همتای آذری خویش به صورت جداگانه دیدار کرد.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در مورخه ۲۰ دسامبر(۲۹ آذرماه) جهت شرکت در نشست سه جانبه وزرای امور خارجه آذربایجان، ایران و ترکیه به باکو سفر نمود. در این سفر همکاری های سه جانبه و مسائل منطقه ای مورد تبادل نظر قرار گرفت. ظریف در این سفر با رئیس جمهور و وزیر امور خارجه آذربایجان به صورت جداگانه دیدار کرد.
اما محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهور اسلامی ایران، در مورخه ۲۰ دسامبر(۲۹ آذرماه) جهت شرکت در کنفرانس همبستگی اسلامی به باکو رفت. وی علاوه بر سخنرانی در این نشست با الهام علی یف و دیگر مسئولان ارشد آذری دیدار کرد.
سیاست تنش زدایی دولت های یازدهم و دوازدهم و تلاش برای توسعه روابط با همسایگان از یک سو و برخی مسائل مشترک بین آذربایجان و ایران همچون کاهش قیمت جهانی نفت، گسترش تروریسم در منطقه و تکمیل کریدور شمال-جنوب باعث گردید تا روابط تهران و باکو در مسیر توسعه قرار گیرد. ارزیابی روابط دوجانبه ایران و آذربایجان در سال ۲۰۱۷ میلادی نشان می دهد که روابط دو کشور همانند سال های قبل همچنان در مسیر توسعه قرار داشته است. حجم تجارت ایران و آذربایجان بین ماههای ژانویه الی ژوئن سال ۲۰۱۷ میلادی برابر با ۱۳۴٫۵۳ میلیون دلار بوده که این مقدار در مقایسه با دوره مشابه در سال ۲۰۱۶ میلادی ۵۱٫۵۰ درصد رشد را نشان می دهد. این حجم از مبادلات تجاری در بین ماههای ژانویه الی ژوئن سال ۲۰۱۷ میلادی در حالی است که کل حجم تجارت خارجی دو کشور در سال ۲۰۱۶ میلادی ۱۳۷٫۶۵ میلیون دلار بوده است. علاوه بر افزایش حجم تجارت دو کشور، دولت آذربایجان در راستای تکمیل کریدور شمال-جنوب برای احداث خط ریلی رشت-آستارا ۵۰۰ میلیون دلار فاینانس تخصیص داده است که اخیرا مورد موافقت دولت ایران قرار گرفته است. نکته قابل توجه در روابط ایران و آذربایجان در سال ۲۰۱۷ میلادی به سفر ذاکر حسن اف، وزیر دفاع آذربایجان به ایران باز می گردد. یکی از حلقه های مفقوده در روابط دو کشور مربوط به همکاری های دفاعی است که این مساله باعث کشیده شدن پای کشورهای ثالث به منطقه شده است. مطمئنا شروع همکاری های دفاعی ایران و آذربایجان می تواند علاوه بر ایجاد صلح و ثبات باعث قطع شدن پای کشورهای ثالث در منطقه گردد.
نهایتا اینکه، درست است که حجم تجارت ایران و آذربایجان هر سال رشد می یابد ولی این رشد در مقایسه با همکاری های اقتصادی و تجاری آذربایجان با کشورهای همسایه همچون ترکیه و روسیه نیست. با توجه به ظرفیت های موجود در روابط ایران و آذربایجان باید برنامه ریزی های لازم برای افزایش همکاری های اقتصادی و صنعتی دو کشور فراهم گردد. در این راستا باید زمینه حضور بیشتر بخش خصوصی ایران در آذربایجان و بالعکس فراهم گردد. هر ساله و به مناسبت های مختلف تعداد زیادی از اتباع ایرانی جهت گردش به آذربایجان سفر می کنند ولی به دلیل عدم برنامه ریزی کشورمان و منفعل عمل نمودن شرکت های گردش گری ایرانی و آذری، جاذبه های گردش گری ایران به اتباع آذربایجان شناسانده نشده است. درست است که برخی از شهرهای ایران مقصد سفر اتباع آذربایجانی جهت استفاده از خدمات درمانی است ولی به دلیل عدم وجود متولی از تعداد آذربایجانی ها در ایران کاسته می شود. با سیاست گذاری صحیح و ایجاد بسترهای لازم می توان از این ظرفیت برای درآمدزایی استفاده نمود. همکاری های علمی بین ایران و آذربایجان علی رغم موافقت نامه های همکاری در این زمینه کم می باشد. تعداد زیادی از دانشجویان ایرانی اکنون در دانشگاههای آذربایجان مشغول به تحصیل هستند ولی به دلیل عدم برنامه ریزی دانشگاههای ایران مقصد دانشجویان آذری نیست. باید با استفاده از سیاست گذاری صحیح از این ظرفیت استفاده کرد. یکی از زمینه های همکاری بین ایران و آذربایجان حوزه ارتباطات و فن آوری اطلاعات می باشد که در سالهای اخیر آذربایجانی ها سرمایه گذاری کلانی را روی این قضیه انجام داده اند. حضور پررنگ شرکت های ایرانی در آذربایجان بهترین راهکار جهت جلوگیری از حضور شرکت های اسرائیلی در آذربایجان ارزیابی می شود. دولت آذربایجان برای توسعه بخش کشاورزی و صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای خارجی در حال توسعه مجتمع های کشاورزی در این کشور است. بنابراین امضای موافقت نامه با دولت باکو در زمینه کشت فراسرزمینی و ایجاد امکان برای شرکت های ایرانی در آذربایجان پیشنهاد می گردد. محصول استراتژیک جمهوری آذربایجان پنبه است و صادر کنندگان میوه و تره بار ایرانی به ویژه در مناطق شمال و شمال غرب کشورمان می توانند در زمینه افزایش صادرات میوه و تره بار به آذربایجان و از طریق آذربایجان به روسیه نقش موثری ایفا کنند و از سوی دیگر با واردات پنبه از آذربایجان می توان باعث رونق کارخانجات ریسندگی و بافندگی در ایران به ویژه در منطقه آزاد ارس شده و نسبت به صادرات تولیدات آنها اقدام نمود. به دلیل گران بودن محصولات غذایی در آذربایجان بیشتر اهالی مناطق مرزی آذربایجان برای خرید به ایران مسافرت کرده و بر می گردنند و تقویت بازارچه های مرزی، نظارت بر نحوه فعالیت این بازارچه ها و رفتار فروشندگان ایرانی ضروری است چرا که گاها گزارشاتی از درگیری بین اتباع آذری و فروشندگان ایرانی منتشر می شود.
با توجه به روند مثبت همکاریهای دو جانبه ایران و آذربایجان در سال ۲۰۱۷ میلادی، نگارنده چشم انداز همکاری های دو کشور در سال ۲۰۱۸ میلادی را رو به جلو ارزیابی می کند.
