شوروی از مباحث قوم گرایانه در آذربایجان به سود منافع خود و تولید یک نوع حس قومی کاذب در بین آذری‌ها بهره میبرد و سعی داشت احساس قومی‌گرایانه کاذب را در پیوند با منافع بلشویسم قرار دهد.
به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز، پس از فروپاشی نظام تزاری در شوروی و شکل گیری نظام کمونیستی، تلاشهای زیادی از طرف این حاکمان جدید در راستای نفوذ در کشورهای اطراف برای برپایی نظام‌‌های کمونیستی در این کشورها انجام گرفت، در این بین نخبگان جوان این کشورها مهم‌ترین ابزار برای پیش برد این خواسته‌‌ها در نظر گرفته شد.
حزب کمونیست شوروی از طریق تزریق پول و امکانات به طرفداران خود در این کشورها اقدام ورزید و در این راستا، بسیاری از نخبگان ایرانی نه تنها از لحاظ نظری بلکه از نظر اقتصادی هم وابسته شوروی بودند، که این امر را چپ نادم احسان طبری در کتاب «کژراهه» آورده است ولی به خاطر عدم در دسترس بودن اسناد بیشتری از چگونگی ارتباط شوروی با این نخبگان اطلاعات زیادی موجود نبود، که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اسناد زیادی که قبلا در مراکز« کا گ ب» محرمانه بودند، در معرض دسترسی نویسندگاه و تحلیل گران قرار گرفتند و کتاب‌های زیادی هم با تکیه بر این اسناد نوشته شود.
شوروی همواره از ابزارهای قومی برای فشار به دولت‌های ایران استفاده می‌کرد و به علت همسایگی با استان‌‌های شمالی ایران، دخالت از طریق نخبگان قومی این مناطق اعمال میشد و بدین گونه شوروی از مباحث قوم گرایانه در آذربایجان به سود منافع خود و تولید یک نوع حس قومی کاذب در بین آذری‌ها بهره میبرد و سعی داشت احساس قومی‌گرایانه کاذب را در پیوند با منافع بلشویسم قرار دهد.
اتحاد جماهیر شوروی به عنوان یک قدرت سلطه‌‌گر که مقاصد خود را همزمان از طریق نظامی و نیز ایجاد لایه های اجتماعی- سیاسی طرفدار خود در کشورهای همسایه پیش میبرد، قابلیت بالایی در جذب نیروهای سیاسی به سمت خود داشت. استراتژی شوروی با توسعه طلبی، نفوذ به کشورهای همسایه بر اساس مدل دومینو بود. بر این اساس کشورهای همسایه شوروی که دارای مرز مشترک بودند اولین لایه نفوذپذیر محسوب می‌‌شدند و پس از سقوط هر یک از دولت‌ها بر اثر انقلاب یا کودتا، سقوط دولت همسایه اجتناب ناپذیر میشد.
احزاب و جریان‌‌های مارکسیست اعم از توده‌ای و چریک فدائی در سالهای بین 1320- 1350 مستقیما و البته به صورت سری از سوی شوروی یا اقمار آن مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
دیوید نیسمن پژوهشگر و تحلیل‌گری است که در بسیاری از سازمان‌های دولتی ایالات متحده سمت مشاور امور ترکی شوروی را بر عهده داشت. وی در اوایل دهه 90 میلادی تعدادی از گزارش‌های و تحلیل های اطلاعاتی امنیتی خود را در خصوص ماموران شوروی در ایران به صورت کتاب منتشر کرد. این کتاب بلافاصله در کشورمان منتشر شده و از طرف نهاد ریاست جمهوری و موزه عبرت ایران چاپ با مقدمه مشاور امور بین الملل ریاست جمهوری چاپ شد.
کتاب حاضر به بحث چگونگی استفاده شوروی از مباحث قوم گرایانه در آذربایجان به سود منافع خود و تولید یک نوع حس قومی کاذب در بین آذری‌ها که آنها را در پیوند با منافع بلشویسم و پرولتاریا قرار می‌داد، می‌پردازد. اسم فرعی کتاب «استفاده از ناسیونالیسم برای مقاصد سیاسی» است. البته این «مقاصد سیاسی» همواره وجود داشته‌اند هر چند شوروی این سنت غلط را پایه‌‌گذاری کرد اما سایر دولت‌های متخاصم به ایران پس از جنگ سرد از این ابزار برای فرقه‌گرایی و تفرقه افکنی استفاده کردند. اسرائیل و آمریکا در صدر این کشورها قرار داشته و دارند. در سالهای گذشته بارها اسناد متفاوتی از تلاشهای سرویس‌‌های اطلاعاتی آمریکا و رژیم صهیونیستی برای نفوذ در بین به اصطلاح قوم گرایان داخل کشور منتشر شده است.
