سه ماه از زمان «انقلاب مخملی مردم»، که منجر به روی کارآمدن یک تیم جوان به رهبری نخست‌وزیر نیکول پاشینیان در ارمنستان شد، سپری شده است. نیکول پاشینیان در جریان تجمعات عمومی مکررا اظهار می‌داشت که روند انقلاب رنگ و بوی سیاست خارجی ندارد و علیه هیچ مرکز جهانی هدایت نشده است. رهبر انقلاب پیوسته تکرار می‌کرد که ایروان به طور فعال به توسعه روابط اتحادآمیز و استراتژیک خود با مسکو ادامه خواهد داد و خود او آماده است این روابط را به سطح کیفی جدیدی برساند. سه ماه زمان چندان زیادی نیست، اما برای درک اینکه تا چه اندازه اظهارات ایروان با اقدامات واقعی آن همخوانی دارد، زمان کمی هم نیست. بنابراین پرسش این است که روابط روسیه و ارمنستان در حال حاضر چگونه است؟
به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز،سه ماه از زمان «انقلاب مخملی مردم»، که منجر به روی کارآمدن یک تیم جوان به رهبری نخست‌وزیر نیکول پاشینیان در ارمنستان شد، سپری شده است. نیکول پاشینیان در جریان تجمعات عمومی مکررا اظهار می‌داشت که روند انقلاب رنگ و بوی سیاست خارجی ندارد و علیه هیچ مرکز جهانی هدایت نشده است. رهبر انقلاب پیوسته تکرار می‌کرد که ایروان به طور فعال به توسعه روابط اتحادآمیز و استراتژیک خود با مسکو ادامه خواهد داد و خود او آماده است این روابط را به سطح کیفی جدیدی برساند. سه ماه زمان چندان زیادی نیست، اما برای درک اینکه تا چه اندازه اظهارات ایروان با اقدامات واقعی آن همخوانی دارد، زمان کمی هم نیست. بنابراین پرسش این است که روابط روسیه و ارمنستان در حال حاضر چگونه است؟
پس از آنکه پارلمان ارمنستان نیکول پاشینیان را به عنوان نخست‌وزیر برگزید، وی به تشکیل کابینه وزرا اقدام کرد. ترکیب جدید دولت از نظر کادری به شدت مورد انتقاد قرار گرفت، چراکه کادر جدید هیچگونه تجربه مدیریتی نداشت، با این حال، این افراد از تجربه زیادی در سازمان‌های مختلف غیرانتفاعی برخوردارند که منحصرا در حوزه غربگرایی فعال هستند. تعدادی از پست‌های مهم به افرادی محول شد که تمام فعالیت خود را به روابط روسیه و ارمنستان و به عبارت دقیقتر به بی‌اعتبارکردن این روابط اختصاص داده‌اند. بسیاری از این کادرها – خروجی بنیادهای «جامعه باز–ارمنستان» (بنیاد سوروس)، بنیاد ملی حمایت از دموکراسی «NED»، بنیاد اروپایی حمایت از دموکراسی «EED»، و غیره هستند. به هر حال، شایان ذکر است که به خصوص بنیاد ملی حمایت از دموکراسی، از روزنامه «زمان ارمنی» که متعلق به نیکول پاشینیان است، حمایت مالی می‌کرد. در سایت این بنیاد می‌توان با ارقام و جزئیاتِ کمک‌های بلاعوضی که به این روزنامه اختصاص داده شده، آشنا شد.
طبیعی است که، بسیاری از محافل کارشناسی در روسیه بلافاصله پس از اعلام لیست اعضای کابینه جدید نگرانی خود را ابراز کنند، چراکه به عقیده آنها با چنین مقاماتی در دولت ارمنستان، توسعه بیشتر روابط روسیه و ارمنستان مشکل به نظر می‌رسد. با این حال، طرف ارمنی همچنان به طور عمومی اعلام می‌کرد که توسعه روابط استراتژیک میان ایروان و مسکو نه تنها ادامه، که به شدت افزایش هم خواهد یافت. در عین بیان چنین اظهاراتی در ارمنستان، پست‌های کلیدی به کادرهایی اختصاص یافت که پیشتر، مستقیما با دشمنان روسیه در ارتباط بودند. به عنوان مثال، ساسون خاچاتریان، برادر رئیس بنیاد جامعه باز ارمنستان (بنیاد سوروس)، به عنوان رئیس سرویس اطلاعات منصوب شد. این بنیاد در ارمنستان بخش قابل توجهی از پروژه‌های ضد روسیه را حمایت مالی می‌کند که هدفشان بی‌اعتبارکردن تصویر روسیه، بویژه در بین جوانان است.
درک این نکته حائز اهمیت است: توسعه بیشتر روابط روسیه – ارمنستان تا حد زیادی به مواضع ایروان بستگی دارد. مسکو از ابتدا برای کارکردن با پاشینیان اعلام آمادگی کرد و چنین کاری هم کرده است. به هر حال، طی این سه ماه، می‌توان با اطمینان تأیید کرد در روابط روسیه و ارمنستان هیچگونه پیشرفتی روی نداده است. در حال حاضر، بنا نیست درباره سطح کیفی جدید روابط بین دو کشور صحبت شود. با وجود این، می‌توان سه واقعه مهم را مشخص کرد:
– حادثه مربوط به تمرینات نظامی ارتش روسیه در روستای پانیک (روز ۱۷ ژوئیه در پی انجام تمرین نظامی نظامیان مستقر در پایگاه ۱۰۲ روسیه در شهر گیومری ارمنستان بدون اطلاع رسانی قبلی، صدای تیراندازی و انفجار موجب رعب و وحشت در روستای پانیک استان شیراک ارمنستان شد.)
– جریاناتی که در رابطه با دبیر کل پیمان امنیت جمعی اتفاق افتاد
– اتفاقات مربوط به راه‌آهن قفقاز جنوبی
بدیهی است، در روستای پانیک برخی از خطاها و اشتباهات از طرف فرماندهی پایگاه ۱۰۲ نظامی روسیه در گیومری هم بوده است، چرا که با مطالعه و بررسی دقیق منطقه معلوم می‌شود که تمرینات نظامی می‌بایست در جهت دیگری انجام می‌شد. در نتیجه، رسانه‌های ارمنی با بهره‌برداری از این خطا، پایگاه نظامی ۱۰۲ روسیه را به باد انتقاد گرفتند و کارشناسان غربگرا هم اظهاراتی را در این باره که پایگاه روسیه باید از ارمنستان خارج شود مطرح کردند. جالب است که طرف ارمنی تنها زمانی نسبت به این واقعه واکنش نشان داد که موج اتهامات به پایگاه کمی فروکش کرده بود. پس از آن، دیوید تونویان، وزیر دفاع ارمنستان اظهار داشت که بخشی از تقصیر به عهده طرف ارمنی است، که از ابتدا با انجام تمرینات نظامی در مسیر نادرست موافقت کرده کرد. همچنین شایان ذکر است که بسیاری از رسانه‌های حامی دولت نیز در میان رسانه‌هایی بودند که پایگاه روسی را به باد انتقاد گرفتند.
دیوید تونویان در مصاحبه‌ای اعلام کرد که لازم است برخی از جنبه‌های توافقات دوجانبه ایروان و مسکو مورد تجدیدنظر قرار گیرد، با این حال، کمی بعد، آرنوری اُوانیسیان دبیر مطبوعاتی وزارت دفاع تصریح کرد که وزیر دفاع، به این صورت موضوع را بیان نکرده و قصد تجدیدنظر در معاهدات را هم ندارد. خود پاشینیان نیز در مورد این موضوع سخن گفت و این حادثه را اقدامی تحریک‌آمیز علیه روابط روسیه-ارمنستان دانست.
موضوع بعدی در رابطه با وضعیت دبیرکل پیمان امنیت جمعی است. مبارزه علیه فساد در ارمنستان عملا آغاز شده است، با این حال، کشور تعهداتی بین‌المللی دارد که به هیچ وجه نباید در ارتباط با فرآیندهای داخلی نقض شود. حال، این سوال مطرح می‌شود که چرا می‌بایست یک پرونده جزایی علیه نماینده ارمنستان که رهبری چنین سازمان نظامی مهمی را بر عهده دارد، طرح شود؟ مگر نمی‌شد طبق رویه‌های بین‌المللی نماینده خود را فراخواند و پرونده جزایی را نه علیه خاچاتورُف به عنوان دبیرکل سازمان پیمان امنیت جمعی، بلکه علیه خاچاتورُف، به عنوان یک شهروند عادی ارمنستان اقامه کرد؟ این واقعه به اعتبار سازمان پیمان امنیت جمعی آسیب زده و اینکه این اتفاق، یک اقدام تخصصی بوده و یا نتیجه یک رویکرد غیرحرفه‌ای، اهمیتی ندارد. به هر حال، طرف ارمنی در این رابطه نمی‌تواند اقدامش را توجیه کند.
مورد بعدی بازرسی‌های انجام‌شده در شرکت راه‌آهن قفقاز جنوبی از شرکت‌های تابعه راه‌آهن روسیه است، که در اینجا نیز رویکرد ایروان کاملا نامفهوم است. در شب ۱۵ اوت، کارکنان کمیته درآمدهای دولتی، اداره راه‌آهن قفقاز جنوبی را که در آن، گروهی از نیروهای ویژه نیز حضور داشت، مورد تفتیش و بازرسی قرار داد. اسناد و مدارک دفتر را گرفته وکامپیوترها را خارج کردند. یک پرونده جزایی هم به دلیل عدم پرداخت مالیات به مبلغ ۹٫۷ میلیون دلار (۱۹ هزار دلار) باز شد. این شرکت به طور رسمی، اعلام کرد که بخشی از مالیات اعلام شده، به دلیل محاسبات نادرست است. بدیهی است که چنین شرکت بزرگی مانند راه‌آهن قفقاز جنوبی برای چنین مبالغ مسخره‌ای، وقفه‌ای در طرح‌های ماشینی خود ایجاد نمی‌کرد. این عدم پرداخت می‌توانست ناشی از سوءتفاهم باشد که در نتیجه تحقیقات، روشن خواهد شد، اما خود این رویکرد غیر قابل درک است که خدمات یک شرکت کشور متحد قطع شده و این شرکت مورد تفتیش قرار گرفته است. این ماجرا را می‌شد از طریق سفیر روسیه و دعوت نمایندگان این شرکت از مسکو برای انجام هر کاری در چارچوب قانون حل وفصل کرد، همانطور که چنین اقداماتی باید بین کشورهای متحد صورت گیرد. باز هم سوالی مطرح می‌شود.
در یک کلام، می‌توان متوجه شد که قرار نیست در این دوره، در مورد پیشرفت‌های خاص در روابط روسیه و ارمنستان صحبت کرد. نیکول پاشینیان از روسیه خواسته است تا با واقعیت‌های جدید ارمنستان کنار بیاید، در اینجا فهمیدن منظور او دشوار است. آیا منظور پاشینیان، انطباق با غیرحرفه‌ای بودن مقامات است یا انطباق با مقاماتی که در اظهاراتشان صادق نیستند؟ به زودی روشن خواهد شد.
نویسنده: الکساندر آندرییف، تحلیلگر مسائل سیاسی
منبع: ایراس
مترجم: رقیه کرامتی نیا، دانش آموخته مطالعات روسیه، دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران
