پایگاه خبری حقایق قفقاز/ آنچه می تواند شرایط را برای رود ارس در آینده به مخاطره اندازند، تغییر وضعیت در سرچشمه های این رود است که عمدتاً در مناطق شرقی ترکیه قرار دارد. از قضا در این رابطه نیز دولت ترکیه چند سالی است در راستای طرح «پروژه شرقی آناتولی» موسوم به «داپ» به جلوگیری و خروج آب از این کشور با احداث سدهای بزرگ در سر چشمه های رود ارس اقدام کرده است. پروژه جنوب شرقی آناتولی نیز در کشورمان به نام طرح گاپ شناخته می‌شود که عمدتا سد سازی بر سرشاخه های دجله و فرات است. از جمله این سدها، سد «کاراکورت» در استان قارص است که با ارتفاع بیش از ۱۴۰ متر و حجم مخزن ۵۹۰ میلیون متر مکعب در اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی آبگیری شده و دیگری سد «سویلمز» که به عنوان یکی از ۴۰۰ طرح داپ، در سال 2022 به بهره برداری می رسد ظرفیت ذخیره سازی بیش از یک میلیارد متر مکعب آب را داراست.
هر یک از این سدها می توانند سالانه میلیون ها متر مکعب آب را از رود ارس ساخت منتزع ساخته و جریان این رود را در پایین دست با مخاطره مواجه کنند. دولت ترکیه متاثر از استراتژی آبی خود مدعی است احداث سد در بالا دست حق حاکمیتی دولت ترکی است و این کشور عضو کنوانسیون های بین‌المللی از جمله کنوانسیون 1997 سازمان ملل در خصوص بهره برداری از آب های مشترک نیست و هیچ گونه تعهد بین المللی در این رابطه ندارد. ضمن اینکه از نظر دولت ترکیه احداث این سدها برای بهره برداری از نیروگاه های برق آبی بوده و آب مجدد به این رودخانه باز می‌گردد لیکن تجربه هر سد سازی و واقعیت های میدانی از کاهش قابل ملاحظه آب در پایین دست نشان دارد.
علاوه بر ترکیه یکی دیگر از کشور های حوضه آبریز ارس یعنی ارمنستان نیز در سر شاخه های رود ارس دو سد با ظرفیت بیش از 250 میلیون متر مکعب و 9 سد کوچک (5 تا 100 میلیون متر مکعب) احداث کرده است. آنچه اقدامات ترکیه در حوزه ارس را بیش از ارمنستان برجسته می سازد حجم بالای ذخیره سدها و سیاست نیمه رسمی این کشور در بهره برداری از منابع آبی مشترک با کشور های همسایه متأثر از نگرش های استراتژیک نهفته است. برخی کارشناسان معتقدند این نحوه سیاستگذاری برای کنترل آب، می تواند به دلیل نادیده انگاشتن مولفه های اجتماعی -مذهبی و جغرافیای تاریخی ارس نتایج مورد نظر را برای دولت ترکیه به همراه نداشته باشد. اشتیاق دولتمردان ترکیه به شکل گیری همکاری های اقتصادی در منطقه اوراسیا باید بر بستر های تاریخی و جغرافیایی این منطقه و به دور از تناقض های راهبردی استوار باشد.
هرچند، اردوغان در مراسم رژه پیروزی ارتش جمهوری آذربایجان در جنگ قره باغ، جدایی دو سوی ارس با سنگ و آهن را مورد اعتراض شاعرانه خود قرار داد اما واقعیت (جدا از نیت نقل کننده) آن است که این ندا باید به سنگ و آهنی روا داشته شود که در سد های بالا دست، اساس و حیات تاریخی این رود را با خطر مواجه ساخته است. باید در آینده ببینیم آیا نقش آفرینی ترکیه در قره باغ و یاری به جمهوری آذربایجان که بر پایه تفاسیر ملی گرایانه و پیوند های قومی و زبانی بوده است، این بار در حقابه مردمان دو سوی ارس نیز خود را نشان خواهد داد و یا همچون تجربه سوریه و عراق (دجله و فرات) در قلب بحران های نظامی و امنیتی، مباحث زیست محیطی به حاشیه رفته و آبگیری از آب گل آلود صورتی حقیقی به خود می گیرد.
