نتایج جنگ دوم قره باغ برای ترکیه و جمهوری آذربایجان

در حالی که ترکیه از دستاوردهای جنگ دوم قره باغ راضی است اما مردم جمهوری آذربایجان همچنان در حسرت دستیابی به قره باغ و در نگرانی از سرنوشت این منطقه اند.

به گزارش پایگاه خبری حقایق قفقاز،برهان حشمتی در یادداشتی در رابطه با نتایج جنگ دوم قره باغ برای ترکیه و جمهوری آذربایجان نوشت: پس از گذشت بیست روز از توافق ترک مخاصمه جمهوری آذربایجان و ارمنستان و نزدیک شدن زمان برگزاری “رژه پیروزی” در باکو با حضور رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه و نمایندگان ارتش ترک در دهم دسامبر، قرائن موجود حکایت از این دارد که روسیه و ترکیه به اهدافشان از جنگ قره باغ رسیدند. اما هدف اصلی جمهوری آذربایجان از این جنگ یعنی آزادسازی قره باغ نه تنها تامین نشده است، بلکه تامین آزادی قره باغ دشوارتر و پیچیده تر نیز شده است.

اینکه ترکیه به اهداف خود از جنگ نیابتی در قفقاز رسیده است، هم در توافق نامه امضاء شده توسط الهام علی اف، رییس جمهوری آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان در دهم نوامبر در مسکو  و هم در تحولات حادث شده بعد از این توافق، شواهد مختلفی دارد. در توافق دهم نوامبر، برقراری ارتباط جمهوری آذربایجان با نخجوان از طریق ارمنستان در نظر گرفته شده است که روسای جمهوری آذربایجان و ترکیه این بند از توافق مسکو را به معنای تصویب  برقراری ارتباط زمینی میان جمهوری آذربایجان و ترکیه تعبیر می کنند و حتی رسانه ها و مقامات ترکیه ای از آن به عنوان “دالان ترک” یاد می کنند. “دالان ترک” آرزوها و آمال ترک گرایان افراطی را برای ارتباط زمینی ترکیه با حوزه جغرافیایی که آن “جهان ترک” می نامند، تامین می کند. علاوه بر این، مقامات ترک در چانه زنی های سیاسی و دیپلماتیک با روس ها به حضور ترکیه در مرکزی تحت عنوان “مرکز نظارت بر آتش بس در قره باغ” دست یافته است و تحت پوشش همین توافق آنکارا – مسکو، نمایندگان نظامی ترکیه در شهرستان آغدام جمهوری آذربایجان که اخیرا براساس توافق دهم نوامبر از ارمنستان بازپس گرفته شد، مستقر خواهند شد.

ترکیه علاوه بر دستاوردهای نظامی و سیاسی که از توافق دهم نوامبر حاصل کرده است، با این ژست که حامی نظامی اصلی جمهوری آذربایجان در جنگ دوم قره باغ بوده است، امتیازات گسترده نظامی و امنیتی از باکو اخذ و در واقع اخاذی کرده است. ترکیه قصد دارد به نخستین صادر کننده تسلیحات و مهمات به جمهوری آذربایجان تبدیل شود و جای روسیه و رژیم صهیونیستی را در فروش تسلیحات به باکو بگیرد که البته، این هدف محقق شدنی به نظر نمی رسد، اما مشخص است که فروش تسلیحاتی آنکارا به باکو افزایش خواهد یافت و سود کلانی را نصیب ترکیه خواهد کرد. همچنین، پس از گذشت نزدیک به چهار ماه، بیش از ده هزار نیروی نظامی ارتش ترکیه که برای برگزاری مانورهای پیش از جنگ قره باغ به جمهوری آذربایجان اعزام شده بودند، همچنان در این جمهوری باقی مانده اند و جنگنده های اف 16 ترکیه نیز همچنان در جمهوری آذربایجان مستقرند و هم اکنون ترکیه خود را قدرت فائقه نظامی در جمهوری آذربایجان تلقی می کند. زیرا، بیشترین تعداد نظامیان و مستشاران نظامی خارجی مستقر در جمهوری آذربایجان هم اکنون به ترکیه اختصاص دارد. این تعداد نیروهای نظامی ترکیه در جمهوری آذربایجان، حتی از 1960 نیروی نظامی که روسیه تحت عنوان “صلح بان” در قره باغ مستقر کرده است و نیز از شمار نامعلوم مستشاران نظامی رژیم صهیونیستی بیشتر شده است.

گرچه رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه در حین جنگ دوم قره باغ تاکید کرده بود که این جنگ تا آزادی قره باغ ادامه خواهد یافت و قبل از آزادی قره باغ نمی تواند پایان پذیرد، حضور الهام علی اف در مسکو در دهم نوامبر برای امضای توافق ترک مخاصمه با ارمنستان بدون دستیابی به آزادی قره باغ نشان داد که اردوغان پس از اطمینان خاطر یافتن از دستیابی به بخشی از مطامع ترکیه در جمهوری آذربایجان، با حضور علی اف در نشست امضای توافق در مسکو موافقت کرده است. پیش از آن، مولود چاووش اوغلو، وزیرخارجه ترکیه در دیدار با الهام علی اف از اینکه وی در طول جنگ قره باغ هر روز دستکم دو بار با رجب طیب اردوغان گفتگوی تلفنی و مشورت می کند، ابراز رضایت کرده بود.

اکنون در حالی که ترکیه از دستاوردهای حاصل از جنگ دوم قره باغ راضی به نظر می رسد، مردم جمهوری آذربایجان همچنان در حسرت دستیابی به قره باغ و در نگرانی از سرنوشت این منطقه باقی مانده اند. مردم جمهوری آذربایجان دستکم 2783 نفر از جوانان داوطلب و نظامیان ارتش خود را  به عشق دستیابی به قره باغ کوهستانی فدا کردند و اکنون به همین علت، مطالباتشان برای آزادی قره باغ جدی تر و  قوی تر از گذشته شده است. در تبلیغات رسمی جاری در جمهوری آذربایجان، با توجه به بازپس گیری نواحی اطراف قره باغ کوهستانی از ارمنستان، ارتش جمهوری آذربایجان به عنوان طرف پیروز در این جنگ معرفی و به مردم جمهوری آذربایجان دستیابی به قره باغ در پنج سال آینده براساس توافق مسکو و با تداوم  حمایت های سیاسی و نظامی ترکیه وعده داده می شود. اما، کارشناسان معتقدند نگرانی روانی مردم جمهوری آذربایجان طی پنج سال آینده شدیدتر از هر زمان دیگری خواهد بود و در پایان این پنج سال نیز باید جمهوری آذربایجان برای درخواست از مسکو جهت خروج نظامیان روسیه از قره باغ و شروع جنگی دیگر برای دستیابی به قره باغ تصمیم سختی بگیرد یا اینکه تصمیم سخت تری برای سکوت کردن به منظور اعلام رضایت برای تمدید خودکار حضور نظامیان روسیه در قره باغ اتخاذ کند. در پنج سال آینده، معادلات سیاسی داخلی جمهوری آذربایجان نیز تحت تاثیر همین نگرانی روانی ناشی از پیچیده تر شدن حل بحران قره باغ رقم خواهد خورد و شواهدی همچون تشدید جنگ لفظی حاکمیت و مخالفانش پس از 44 روز آتش بس در طول جنگ دوم قره باغ نشان می دهد که سرکوب سیاسی و در عین حال واکنش های مخالفان حکومت فعلی در جمهوری آذربایجان در سال های آتی تشدید خواهد شد و این نیز از دیگر تبعات ناخواسته جنگ دوم قره باغ برای جمهوری آذربایجان است.