پایگاه خبری حقایق قفقاز/ این روزها در ترکیه، در کنار گرانی و بحران اقتصادی، بیش از هر چیز دیگری، درباره مواضع تند اردوغان در برابر ناتو، صحبت می شود. ظاهراً یک جریان رسانه‌ای تبلیغاتی عظیم و گسترده، تحت هدایت اتاق فکر حزب حاکم ترکیه، در حال تلاش است تا سخنان اردوغان را همچون یک موضع ملی و حماسی معرفی کند و چنین چیزی را به ابزاری برای نگه داشتن هواداران محافظه‌کار تبدیل کرده و در عین حال رضایت خاطر ملی‌گرایان را نیز فراهم کند.
اردوغان: تا من هستم، نمی‌گذارم عضو شوند
امروز بسیاری از روزنامه های وابسته به حزب عدالت و توسعه در آنکارا و استانبول در صفحه نخست، تیتر اصلی خود را به سخنان اردوغان اختصاص دادند که در بازگشت از جمهوری آذربایجان در داخل هواپیما و در گفتگو با خبرنگاران گفته بود: تا زمانی که من رئیس جمهور ترکیه باشم اجازه نمی‌دهم سوئد و فنلاند عضو پیمان نظامی ناتو شوند.
سخنان تند اردوغان درباره سوئد و فنلاند، در حالی بیان شده که جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، اتحادیه اروپا، استولتنبرگ دبیرکل ناتو و بسیاری دیگر از مقامات غربی به شکل تمام قد از عضویت دو کشور اروپایی مزبور حمایت کردند. آنها در تمام سخنان و ما و مواضع خود بر این مسئله تاکید کرده‌اند که هر جوری شده رضایت ترکیه را نیز تامین می کنند. در همین حال رسانه‌های ترکیه از این موضوع خبر می‌دهند که سفر دو هیئت دیپلماتیک از کشورهای سوئد و فنلاند به آنکارا و مذاکرات طولانی آنان با ابراهیم کالن سخنگو و مشاور امنیتی اردوغان، هاکان فیدان رئیس سرویس اطلاعاتی میت و خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه نتیجه بخش نبوده است. چرا که تامین خواسته های تیم اردوغان، برای طرف اروپایی ممکن نیست. به عنوان مثال ترکیه لیستی از 33 نفر از مسئولان و فرمانده رده بالای پ.ک.ک را در اختیار استکهلم گذاشته و درخواست دستگیری و اعاده آنها را کرده است. در مورد فنلاند نیز لیستی با تعدادی کمتر به هیات اعزامی هلسینکی ارائه داده شده است اما در هر دو مورد، جواب کشورهای اروپایی به ترکیه منفی بوده است.
این نخستین بار نیست که رئیس جمهور ترکیه در اظهارات و مواضع خود در حوزه سیاست خارجی تند و قاطعانه حرف می زند اما در میدان عمل به شکل دیگر گام برمی دارد. سوال اینجاست: آیا چیزی که اردوغان بر زبان آورده، حرف اول و آخر رئیس جمهور ترکیه است و به گفته خود او تا زمانی که در راس قدرت باشد، عضویت فنلاند و سوئد ناممکن است؟ یا باید چنین چیزی را به حساب چانه زنی ها و بلوف های مرسوم سیاست خارجی اردوغان گذاشت؟ در پاسخ به این سوال باید گفت شرایط سیاسی و اقتصادی کنونی ترکیه و حزب حاکم این کشور به شکلی نیست که رئیس‌جمهور بتواند یک تنه در برابر غرب بایستد و مخالفت‌های طولانی مدت آمریکا و اروپا را به جان بخرد. بنابراین می‌توان در تحلیل منطقی این شرایط، چنین پیش‌بینی کرد که ترکیه اصطلاحاً به مرگ می گیرد تا به تب راضی کند و امتیازاتی درباره محدود شدن تحرکات سران پ.ک.ک و لغ تحریم تسلیحاتی غرب دریافت کند.
علاوه بر مواضع خود اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه درباره ناتو، دیدگاه دیگر مقامات سیاسی ترکیه نیز برای غرب مهم است. می خواهند بدانند آیا همه آنها در مورد سوئد و فنلاند متفق القول هستند یا اساساً احزابی پیدا میشوند که خواهان جدا شدن ترکیه از ناتو باشند؟
در پاسخ باید گفت: در حال حاضر از میان کل احزاب سیاسی ترکیه و چهره های سیاسی مشهور این کشور، سه نوع دیدگاه متفاوت و متناقض در قبال روابط ترکیه و ناتو وجود دارد.
دیدگاه اول، متعلق به حزب عدالت و توسعه و سیاست مداران محافظه‌کار و لیبرالی است که در طول دو دهه گذشته با مشی عمل گرایانه خود، نشان داده اند که نسبتی با اندیشه‌های شرق محور استاد خود یعنی مرحوم اربکان ندارند و معتقدند که در هر حال باید روابط ترکیه و ناتو حفظ شود. اما لازم است که گهگاه به منظور چانه‌زنی، امتیاز گیری و برقراری موازنه، از پذیرش صفر تا صد تمام خواسته‌های ناتو پرهیز شود و با موضع‌گیری‌های تند نشان داده شود که ترکیه در سیاست خارجی خود به شکل کاملا مستقل عمل می‌کند.
در گروه دوم مجموعه ای از احزاب ملی گرای ترکیه قرار دارند که اساسا معتقدند که نسبت، انطباق و تباینی بین ملی‌گرایی ترکی و تفکرات ناتو وجود ندارد. آنها معتقدند که ملی‌گرایی ترکی در گرو این است که این کشور از ناتو خارج شود و همواره علیه این پیمان نظامی موضع بگیرد. حزب کمونیستی وطن پارتیسی به رهبری دوغو پرینچک، که به عنوان محب چین و روسیه شناخته می‌شود و اصل و اساس تفکر ترکیبی و امتزاجی ملی گرایی و کمونیسم را در دستور کار خود قرار داده است، با زبانی صریح و آشکار از رییس جمهور ترکیه می خواهد هر چه زودتر، کشور را از صف اعضای ناتو خارج کند. رهبر حزب حرکت ملی یعنی دولت باغچلی که به عنوان مهمترین چهره جریان راست افراطی نژادپرستی ترکی شناخته می‌شود دیدگاه دیگری دارد و معتقد است که ترکیه می تواند عضو ناتو بماند اما لازم است که در تمام تصمیمات و رویکردهای خود به شکل مستقل عمل کند و همواره در برابر ناتو ساز مخالف بزند.
گروه سوم، احزاب و جریانات سیاسی دیگری هستند که مخرج مشترک همه آنها مخالفت با اردوغان است. رهبران شش حزب مهم ترکیه یک ائتلاف گسترده علیه اردوغان و باغچلی تشکیل داده اند، خواهان آن هستند که ترکیه در ناتو بماند.
کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق که به عنوان اصلی ترین چهره رهبر جریان مخالف شناخته می‌شود؛ به شکل صریح اعلام کرده که مصلحت و آینده ترکیه در گرو این است که عضو ناتو بماند و از تصمیمات این گروه تبعیت کند. کلیچدار اوغلو و یاران او همچنین به دولت توصیه کرده‌اند که از مقابله با یونان و موضع‌گیری‌های تند علیه یونان و قبرس پرهیز کند چراکه چنین رفتارهایی می‌تواند منافع و مصالح ترکیه در شرق مدیترانه را به خطر می‌اندازد. مخالفین اردوغان، در عین حالی که بر سیاست مقابله با تروریسم و جنگ با پ.ک.ک تاکید کرده اند، برخی از مواضع اردوغان در برابر ناتو و یونان را، مصداق ماجراجویی های دردسرساز قلمداد می کنند.
تحلیل اجمالی تابلو سیاسی کنونی ترکیه این واقعیت را به نمایش می‌گذارد که اگر در انتخابات سال آتی، اردوغان و باغچلی از صحنه قدرت کنار زده شوند و مخالفین اختیار کشور را در دست بگیرند، شاهد ترکیه ای خواهیم بود که یک بار دیگر از شرق فاصله گرفته و خود را به غرب، نزدیک و نزدیک تر می کند در چنین شرایطی است که ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپا و قطع بازار های غربی و دست یافتن به انتظار به امتیازات جدید با ناتو هماهنگی بیشتری خواهد داشت و شاهد موضع‌گیری‌های تند از سوی سران آنکارا علیه این پیمان نظامی نخواهیم بود.
