برگزاری وبینار «نظامی شاعر پارسی» در ايتاليا

به گزارش پایگاه خبری حقایق قفقاز به نقل از روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، آنتونِلو ساکِتی” (Antonello Sacchetti) مدیر پایگاه اطلاع رسانی ایتالیایی زبان اخبار فرهنگی _ اجتماعی ایران مدیر جلسه و محمد تقی امینی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا و پروفسور “دانییِلا مِنِگینی”  (Daniela Meneghini) استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه “کافوسکاری” (Cà Foscari) ونیز سخنرانان این وبینار بودند؛ که به مناسبت روز ملی گرامیداشت نظامی برگزار گردید.

در آغاز این وبینار، پس از معرفی موضوع و سخنرانان توسط “آنتونِلو ساکِتی” مدیر پایگاه اطلاع رسانی ایتالیایی زبان اخبار فرهنگی _ اجتماعی ایران؛ محمد تقی امینی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا ضمن تشکر و قدردانی از زحمات و اقدامات شایسته خانم پروفسور منگینی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کافوسکاری طی سخنانی بیان داشت:

” نظامی به عنوان شاعر و داستان‌سرای ایرانی و پارسی‌گویِ حوزه تمدن ایرانی شناخته شده ‌است، (1209-1141 م.) در گنجه تولد و وفات یافت. نظامی شاعری پارسی گو است؛ که به ویژه، به واسطه سرودن پنج منظومه (مخزن الاسرار)؛ (خسرو و شیرین)؛ (لیلی و مجنون)؛ (هفت پیکر) و (اسکندرنامه)؛ معروف به خمسه یا پنج گنج شهرت دارد.

از این مجموعه منظومه های  (لیلی و مجنون)؛ (هفت پیکر)؛ (اسکندرنامه)؛ و (خسرو و شیرین) به زبان ایتالیایی ترجمه گردیده؛ که منظومه اخیر به کوشش خانم پروفسور (منگینی) به زبان ایتالیایی ترجمه و در سال 2017 م. توسط انتشارات (Ariele) به چاپ رسیده است خانم پروفسور (منگینی)، نگارنده یکی از معتبرترین کتب دستورزبان فارسی به ایتالیایی است و تخصص و تسلط وی به تاریخ ادبیات ایران؛ به ویژه در عصر سلجوقی؛ عصری که نظامی در آن می زیسته، به ترجمه ایشان از منظومه (خسرو و شیرین) عمقی بخشیده که از عنوان ثانوی این برگردان؛ یعنی (عشق و خرد در ایران باستان) نیز بر می آید. این عمق در عین حال،  به ژرفنایی در پنج گنج نظامی راجع است، که منظومه های وی را آیینه بازتاب (عشق و خرد در ایران باستان) ساخته است. این ژرفنا؛ ژرفنای تاریخی و فرهنگی دنیای ایرانی است؛ که البته اجزایی از کلیت آن طی تاریخ، تشخص ملی یافته است”.

وی در ادامه افزود: “از این رو است، که در پلاک تندیس نظامی که توسط دولت آذربایجان در (ویلابورگزه) شهر رم نصب گردیده، از وی به عنوان شاعر آذربایجانی یاد شده؛ حال آن که، شاعری، در زبان اتفاق می افتد و دنیای فرهنگی شاعر؛ نه مرزبندی های قرن ها بعد؛ و آذربایجانی ها آذری زبان هستند و نظامی پارسی گو و آیینه دنیای ایرانی است. فرصت را مغتنم شمرده و مجددا و مؤکدا یادآور می شوم، جا دارد، در احترام به خود شاعر؛ زبان و منظومه های پارسی و دنیای ایرانی او، این پلاک تصحیح گردد و جا دارد، در احترام به شعور مخاطبین فرهیحته ای که این پلاک را هر روز می بینند، در این تصحیح تسریع شود؛ به ویژه که، تقریبا همگی در جریان ماجراهای نصب این تندیس هستیم و شایسته نیست، که تندیس شاعری که منظومه هایش آیینه عشق و خرد است، به عنوان تندیس تحریف فرهنگی، در قلب شهر فرهنگی رم حفظ گردد”.

امینی سپس خاطر نشان ساخت: “منظومه های نظامی حاضر است؛ تواریخ در خصوص وی مشخص است؛ قوانین ثبت میراث فرهنگی هم به اندازه کافی دقیق است. در چنین شرایطی، دوستان فرهیخته من، اصرار به اشتباهی که انجام یافته، تنها مساله ایرانیان نیست؛ زیرا در واقع، اصرار به حفظ تندیسِ تحریفِ فرهنگی، در قلبِ شهرِ  فرهنگیِ رم است. دوستانه از من بپذیرید؛ اصرار به تحریف و تندیس سازی از آن، برای هیچ کس، در هیچ جای دنیا و برای کلیت فرهنگ بشری خوب نیست”.

رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خاتمه سخنان خود، پیشاپیش نوروز را تبریک گفت؛ و با قرائت شعری از نظامی، مخاطبین را دعوت به شرکت در جشنواره نوروزی رایزنی فرهنگی در فضای مجازی نمود؛ که 29 _ 27 اسفندماه 1400 برگزار خواهد شد.

سخنران بعدی این وبینار، پروفسور “دانییِلا مِنِگینی” استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه “کافوسکاری” ونیز بود، که در آغاز سخنان خود، از خاطره نصب تندیس نظامی با تطمیع در شهر رم، به عنوان خاطره ای تلخ یاد نمود و این اتفاق را لکه ننگ شهر رم خواند.

وی در ادامه با اشاره به قرار گرفتن خمسه نظامی در فهرست میراث جهانی یونسکو، پنج گنج نظامی را میراث مشترک بشریت خواند.

پروفسور “مِنِگینی” در ادامه سخنان خود، با پخش یک پرده نگار، ضمن معرفی اجمالی ساختار و محتوای هر یک از منظومه های نظامی و پی رنگ  مشترک و تمایزات آن ها؛ گزارشی اجمالی از برگردان های ایتالیایی منظومه های  (لیلی و مجنون)؛ (هفت پیکر)؛ (اسکندرنامه)؛ و (خسرو و شیرین) ارایه نمود.

این سخنران سپس، گزارشی  از تحقیقات اخیر نسخه شناسی پنج گنج در جمهوری اسلامی ایران و ایتالیا ارایه نمود و ضمن معرفی نسخه مصور محفوظ در مجموعه ونیز و کتابی که در آینده نزدیک با محتوای معرفی این نسخه منتشر خواهد ساخت؛ مجموعه ای از نگارگری ها در خصوص حکایات پنج گنج، با بازخوانی حکایت مرتبط با هر نگاره و واکاوی آن را ارایه نمود.

وی در جریان این بازخوانی، با تمرکز ویژه بر ابیاتی که در آن، شاعر به معرفی خود؛ جهان بینی و باورهایش و معرفی اشعار؛ انگیزه؛ و شیوه سرایش و نقش الهام در سرایش خمسه پرداخته؛ جهان ترسیم گردیده در پنج گنج نظامی را با بهره گیری از نگاره های نسخ خطی این منظومه ها، بازنمایی نمود و در جریان این بازنمایی، فرازهایی از تقابل جهان شرق و غرب، در حکایت اسکندر را روایت نمود و در جریان تلاش برای ترسیم جهان پنج گنج نظامی، عشق را بنیاد جهان نظامی ارزیابی و تاثیر جهان بینی مهر محور نظامی  تا آثار هنری معاصر ایران را  پیگیری نمود.

پرسش و پاسخ در خصوص انگیزه “ایتالو کالوینو” نویسنده ایتالیایی در انتخاب پنج گنج نظامی به عنوان یک  اثر ادبی ماندگار؛ عدم وجود حتی یک بیت به زبان ترکی در میان اشعار نظامی؛ نمادشناسی رنگ ها در خمسه؛ ماجرای تطمیع شهرداری رم و نصب تندیس نظامی با پلاک مجعول در این شهر؛ پویش و اقدامات رایزنی فرهنگی برای تصحیح این پلاک و چشم انداز واحتمال تصحیح این پلاک با تحولات اخیر در شهرداری رم و…؛ به همراه معرفی مقالات وکتب با موضوع اختلاف نظرها در خصوص میراث ایرانی،  پایان بخش این وبینار بود.

در ماه آپریل سال 2012 م. ، تندیس نظامی گنجوی توسط شهرداری رم با پلاک  “شاعر آذربایجانی”، در “ویلابورگزه” این شهر، در مجاورت میدان و تندیس فردوسی در همین محل نصب گردید؛ که سفیر وقت جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا، با ارسال نامه هایی به شهردار رم و وزارت امورخارجه ایتالیا، مراتب اعتراض جمهوری اسلامی ایران را اعلام و در تعامل با ایرانیان مقیم، تجمع اعتراضی 20 آپریل 2012 م. مقابل این تندیس برگزار و پویش جمع آوری امضاء اعتراض به راه افتاد و در ادامه رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا، دی ماه سال 1392 با دعوت از حدود هشتاد شخصیت علمی و فرهنگی ایتالیا؛ نشست “عصری با مشاهیر فرهنگی ایران: نظامی ” را در محل کتابخانه ملی شهر رم برگزار نمود و  بیانیه پایانی در اعتراض به این اقدام صادر گردید و متعاقبا، در جریان برگزاری همایش بین المللی ایران شناسی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با عنوان ” تمدن ایران: گذشته؛ حال؛ آینده” که در ماه فوریه سال 2013 م. به میزبانی دانشگاه “ساپینزا” و موزه ملی هنرهای شرقی شهر رم برگزار گردید نیز، صدور این بیانیه اعتراضی تجدید شد.

پیگیری در این خصوص، توسط سفارت و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا، از مجاری دیپلماتیک و شبکه ارتباطات فرهنگی تا زمان حاضر ادامه داشته و به نظر می رسد، با ورود متخصصین زبده در حوزه قوانین و حقوق بین المللی ثبت میراث معنوی و… منتج به نتیجه گردد.