آمادگی جمهوری آذربایجان برای ریاست جنبش عدم متعهد

تصمیم پیروی از سیاست عدم تعهد توسط جمهوری آذربایجان در اولین سال های استقلال در زمان ریاست جمهوری حیدر علی‌اف گرفته شد.

به گزارش پایگاه خبری حقایق قفقاز به نقل از وستنیک قفقاز، واصِف حسینُوف، محقق مرکز تحلیل روابط بین‌الملل باکو، در مقاله‌ای تحت عنوان: Azerbaijan sets to overtake the chairmanship of the Non-Aligned Movement برای نشریه New Eastern Europe می‌نویسد؛ تصمیم پیروی از سیاست عدم تعهد توسط جمهوری آذربایجان در اولین سال های استقلال در زمان رئیس جمهور حیدر علی‌اف گرفته شد.

اگرچه جنبش عدم تعهد (NAM) به ندرت در رسانه‌ها مورد بحث قرار می‌گیرد، این سازمان بین‌المللی شامل ۱۲۰ کشور، ۱۷ کشور ناظر و ۱۰ سازمان بین المللی است.

براساس اصول عدم شرکت در بلوک‌های نظامی، این سازمان به طور رسمی توسط ۲۵ کشور از جمله هند، مصر و یوگسلاوی سابق در کنفرانس بلگراد در سپتامبر ۱۹۶۱ تأسیس شد. زمانی تصور می‌شد جنبش عدم تعهد پس از پایان جنگ سرد اهمیت خود را از دست داده باشد، اما در عوض با توجه به بسیاری از چالش‌ها در طیف گسترده‌ای از حوزه‌ها از جمله امنیت، اقتصاد و تغییرات آب و هوایی، انگیزه جدیدی را به عنوان بستر همکاری بین کشورهای عضو دریافت کرد.

جمهوری آذربایجان که از سال ۲۰۱۱ عضو کامل این سازمان است، در نظر دارد ریاست این سازمان را در هجدهمین اجلاس جنبش که از ۲۵ تا ۲۶ اکتبر در باکو برگزار می‌شود، به عهده بگیرد.

برای این جمهوری شوروی سابق، که در یک منطقه جغرافیایی بسیار حساس بین روسیه در شمال و ایران در جنوب واقع شده است، فرصت دستیابی به مقام پیشرو در سازمانی با ۱۲۰ کشور از نظر سیاست منطقه‌ای و بین المللی بسیار مهم است. مشارکت در جنبش غیر متعهدها در باکو به عنوان فرصتی برای تقویت شهرت بین‌المللی جمهوری آذربایجان در نظر گرفته می‌شود.

اصول سیاست خارجی جمهوری آذربایجان را می‌توان در ۴ عنوان زیر توصیف کرد – سیاست چند بردار، چند جانبه گرایی، چند منطقه‌ای و چند فرهنگی بودن. واقعیت‌های ژئوپلیتیک منطقه و موقعیت جمهوری آذربایجان انتخاب زیادی برای باکو باقی نمی‌گذارد، جز توسعه همکاری با بازیگران مختلف منطقه‌ای و جهانی و عدم اتحاد با هر یک از قطب‌های ژئوپلیتیکی به ضرر روابط این کشور با سایر کشورها.

نکته قابل توجه این است که برخلاف بلاروس که به همراه ازبکستان و ترکمنستان به عضویت در جنبش عدم تعهد درآمدند، قانون اساسی دولت جمهوری آذربایجان «بی طرفی» را به عنوان یک رویکرد اجباری در روابط بین الملل تعریف نمی‌کند. اما دقیقاً مشکلاتی که در اثر بی‌ثباتی منطقه‌ای و از دست رفتن حاکمیت بر بیش از ۲۰٪ از قلمرو این کشور توسط نیروهای ارمنستان به وجود آمده است، چنین راهبردی را ضروری ساخته است.

ایدئولوژی عدم تعهد توسط جمهوری آذربایجان در زمان رئیس جمهور حیدر علی‌اف پذیرفته شد و سیاست خارجی متعادلی را دنبال می‌کرد. موضع عدم تعهد که جمهوری آذربایجان در روابط بین الملل از آن پیروی می‌کند، ناشی از عضویت آن در جنبش عدم تعهد نیست – بلکه نتیجه ترجیحات سیاسی این کشور پس از استقلال بود.

در عین حال‌، این سازمان بستر بسیار مناسبی را برای ارتقاء چشم انداز سیاست خارجی خود برای باکو فراهم می‌کند و به آن این امکان را می‌دهد تا در زمینه تقابل میان روسیه، غرب و ایران از حمایت بین‌المللی برخوردار شود.

جمهوری آذربایجان تنها جمهوری قفقاز جنوبی است که تصمیم به پیوستن به بلوک‌های نظامی را نگرفته است، این در حالی است که گرجستان به طور فعال، هرچند ناموفق، به دنبال عضویت در ناتو است و ارمنستان عضو کامل سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) است.

بر خلاف همسایگان، جمهوری آذربایجان به دنبال توسعه مشارکت با روسیه و ایالات متحده بود و توانست اطمینان حاصل کند که انتخاب استراتژیک وی توسط دو قدرت رقیب پذیرفته شده است. به عنوان بخشی از مشارکت خود در برنامه «مشارکت برای صلح» ناتو، نیروهای آذربایجانی از سال ۲۰۰۲ در ماموریت‌های صلح به رهبری ناتو در کوزوو و افغانستان مشارکت می‌کنند. جمهوری آذربایجان همچنان با کمک به تأمین امنیت در فرودگاه بین المللی کابل، و همچنین بازرسی مسافران و محموله، به «مأموریت پشتیبانی قوی» ناتو کمک می‌کند.

بدون شک حل اختلاف درگیری ارضی ارمنستان و جمهوری آذربایجان پیرامون قره باغ و مناطق اطراف آن نیز در فعالیت‌های وی در جنبش عدم تعهد در دستور کار رهبری جمهوری آذربایجان است. درگیری بین دو جمهوری قفقاز جنوبی بیش از ۳۰ سال است که ادامه دارد و ظاهراً به دور از توافق مسالمت آمیز است.

مذاکرات در باره حل و فصل آن، که از زمان انعقاد توافق آتش بس در سال ۱۹۹۴ توسط گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا به ریاست روسیه، ایالات متحده و فرانسه آغاز شد، در بن بست بوده است. در این شرایط، جمهوری آذربایجان جنبش عدم تعهد را بستر مفیدی برای جلب توجه به واقعیت‌های منطقه‌ای از اشغال ۲۰٪ از سرزمین‌های شناخته شده بین المللی خود می‌داند.

جمهوری آذربایجان طی هشت سال گذشته از عضویت خود در این جنبش، بارها از این سازمان در مساله قره‌باغ حمایت دریافت کرده است. در اجلاس ونزوئلا در سال ۲۰۱۶ ، اعضای جنبش عدم تعهد خواستار حل و فصل مناقشه ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر قره باغ با حفظ مرزهای مستقل و بین‌المللی شناخته شده جمهوری آذربایجان شدند. در عین حال، جمهوری آذربایجان به دنبال گسترش توانایی‌های این سازمان و کمک به تبدیل آن به یک بازیگر تأثیرگذار جهانی می‌باشد.