” Ey xanım, nikahda özünü sığortala!”

Ey xanım, nikahda özünü sığortala! Bağışlayan və Mehriban Allahın adı ilә Bu məqaləni yazmağıma səbəb müsəlman xanımlarının hüquqlarının tapdalanması oldu. Belə ki, onlar ailə qurarkən nikah və talaq (boşanma) məsələlərində lazımi şərtləri bilmədikləri üçün problem yarananda çıxış yolu tapa bilmir, həyatlarını qaranlıq içində keçirir və peşiman olurlar. Sonrakı peşimançılıq isə fayda vermir. Lakin bu qaranlığa düşməmək üçün müqəddəs dinimiz həll yollarını çox aydın surətdə açıqlamışdır. Məlum olduğu kmi Allah-təala tərəfindən olan bütün qayda-qanunlar, insanların həm bu dünyada, həm də Axirətdə səadət və xoşbəxtliyini təmin etmək üçün göndərilmişdir. Əgər bu qanunlara əməl olunarsa, istər ailədə, istərsə də cəmiyyətdə aramlıq, əmin-amanlıq və sevinc düyğüsü hökm sürəcəkdir. Hazırkı dövrümüzdə ailələrdə yaşanan qlobal problemlərdən biri də talaq (طلاق) – yəni, boşanma məsələsidir. Azərbaycanda olan bu problem getdikcə artmaqdadır. Boşanma ortaya gəldikdə əlbətdə ki, ən çox əziyyətə qatlaşan məhz xanımlar olur. Onlar aşağıdakı müşküllərlə üzləşirlər: 1) Həyat yoldaşı xanımına əziyyət vermək üçün ona talaq vermir. Belə olduqda bir-birinə qarşı kün-küdurət artır və xanım həyata bədbin olur. 2) Həyat yoldaşı illərlə ailəsini tərk edib uzaq ölkəyə qazanc dalınca gedir və geri qayıtmaq istəmir. Beləlilkə, o, ailəsinə və boşanma məsələsinə etinasız yanaşır. Nəticədə isə ziyana düşən xanım olur. 3) Həyat yoldaşı itir və yaxud illərlə ondan bir xəbər çıxmır. Diri, yaxud ölüsü məlum olmadığı üçün xanım gözləməli və əziyyətə qatlaşmalı olur. Qeyd etmək lazımdır ki, bunlar şəri nikahı (kəbin) olan ailələrə aiddir. Bəs bu problemlərlə üzləşməmək üçün çıxış yolu varmı? Sualımıza cavab verməzdən öncə bir neçə mühüm mətləbi yada salmaq istərdik: Bildiyimiz kimi dövlət nikahı – yəni VVAQ (ZAQS), şəri nikahdan fərqlənir. Belə ki, əgər müsəlman bir ailə şəri nikahla evlənibsə, boşanmaq istərkən şəri talağın oxunması vacib olur. Əks halda onlar illərlə ayrı yaşasalar belə, yenə də həqiqi ər-arvad sayılırlar. Amma dəfələrlə şahidi olmuşuq ki, cahillik üzündən həm kişi, həm də xanım şəri talaq oxunmadan başqası ilə kəbin (şəri nikah) kəsdirir və özlərini bir-birinə həqiqi ər-arvad hesab edirlər. Yəni, talağı verilməyən xanım, bir müddətdən sonra başqa bir kişi ilə kəbin kəsdirir və ər-arvad kimi yaşamağa başlayırlar. Həqiqətdə isə onlar bir-birinə naməhrəm sayılır və böyük bir günaha (zinaya) mürtəkib olurlar. Bu günahdan qurtulmaq üçün onlar təcili sürətdə ayrılmalı və tövbə etməlidirlər. Hətta tövbə etdikdən sonra belə, onlar əbədi olaraq bir-birinə naməhrəm sayılırlar və heç vaxt evlənə bilməzlər. Yəni, əgər xanımın həqiqi əri ona talaq versə belə, o xanım zina etdiyi həmin naməhrəm kişi ilə nə şəri nikah oxutdura bilər və nə də evlənə bilər. Talaq – halal bir əməl olmasına baxmayaraq, Allah-təala dərgahında xoşagəlməz və mənfur bir əməl sayılır. Qurani-Kərimdə 65-ci surənin adı “Talaq”dır. Bu kökdən olan kəlmələr, Allahın Kitabında 23 dəfə zikr olunmuşdur. Əlbətdə ki, nifrət olunmuş talaq o talaqdır ki, üzürsüz səbəblə yerinə yetirilmiş olsun, amma əgər, bir kəsin talaq üçün qəbul olunmuş dəlili olsa, nifrət olunmayacaq. Әksinə, belə yerlərdə talaq, çıxış yoludur. İzdivacın mühüm faydalarından biri də insan nəslinin çoxalması və davamlı olmasıdır. Bunu nəzərə almaq lazımdır ki, talaq, izdivacın qırılmasıdır və onun vasitəsilə ailə bir-birindən ayrılır, bəzən isə körpə uşaqların himayəsiz və yetim qalmasına səbəb olur. Bir halda ki, onlar gərək ata-ananın nəvazişini və kölgəsini başlarının üstündə hiss etsinlər. Belə uşaqlar cəmiyyətdə başlı- başına buraxılaraq çox vaxt cəmiyyətin cinayətkar şəxslərinə dönürlər. Bu və başqa dəlillərə görə, həmçinin yaradılışın fəlsəfəsi ilə ziddiyyət təşkil etdiyinə əsasən, Allah-təalanın yanında talaq, şiddətlə nifrət olunmuşdur. Kişinin vəzifəsi budur ki, qadının nəfəqəsini (yəni evlə, yeməklə, paltarla) təmin etsin. Əgər etməsə, günahkardır. Lakin əgər işləməyib qadının nəfəqəsini ödəmirsə və kişi də onu işləməyə icazə vermirsə, qadın işləyə bilməz və bunun çıxış yolu isə budur ki, qadın boşanmaq üçün şəriət hakiminə müraciət etsin. Adətən kişi, boşadığı xanıma qarşı etinasız olur, hətta mehriyyəsini belə ya cəhalət üzündən, ya da bilərəkdən qaytarmır. Qurani-Kərim isə talağı verilən qadınlarla xoş davranmağı tövsiyə edir: «Onları (talaq verilmiş qadınları) imkanınız daxilində öz yaşadığınız yerdə sakin edin! (Yaşayışı) onlar üçün sıxıntılı etmək (və onları getməyə məcbur etmək) üçün onlara (məskən, xərc və s. cəhətdən) zərər vurmayın!« (Talaq surəsi, ayə 6) Həmçinin buyurulur: »Qadınlara talaq verdiyiniz və onlar iddələrinin sonuna yaxınlaşan zaman, (ya yenidən qayıdın və) onları yaxşılıq və xoşluqla saxlayın, ya da (qayıtmayaraq) onları yaxşılıq və xoşluqla buraxın! Onları əsla incitmək və ziyan vurmaq üçün saxlamayın ki, zülm etmiş olasınız. Belə edən kəs şübhəsiz, özünə zülm etmişdir. Allahın ayələrini məsxərə etməyin və Allahın sizə olan (hədsiz) nemətini və kitab və hikmətdən tab və hikmətdən (şəriət hökmləri və əqli maarifdən) nazil edərək vasitəsi ilə sizə nəsihət verdiyi şeyi xatırlayın! Allahdan qorxun və bilin ki, Allah hər şeyi biləndir«. (Bəqərə surəsi, ayə 231). Talaq barəsində bir sıra hədislər mövcuddur. İki hədisə diqqət edək: 1- İmam Sadiq (ələyhissalam) buyurur: “Allah-təalanın dərgahında ən nifrətli halal şey talaqdır. Allah-təala çox boşayan və tez-tez qadın dəyişən kişini Özünə düşmən sayır.” (Biharul-ənvar, c. 16, səh. 266.)