حجم مبادلات تجاری میان عربستان و ترکیه در طول نزدیک به 5 سال اختلافات شدید سیاسی بین دو کشور به‌شدت کاهش یافت. همچنین تعداد گردشگران سعودی ورودی به ترکیه به سطح کم‌سابقه‌ای رسید. سرمایه گذاری‌ها کاهش یافت، زیرا عربستان از اقتصاد به‌عنوان اهرم فشار استفاده کرد و همکاری اقتصادی بین دو کشور در همه زمینه‌ها فلج شد.
به گزارش القدس العربی، به‌دنبال سفر «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه به عربستان و اعلام آغاز دوران جدیدی از روابط و همکاری‌های دو کشور پس از دیدار با «ملک سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان و «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی توجهات به آینده روابط اقتصادی این دو کشور معطوف شد.
آنکارا تمایل زیادی برای بهبود روابط اقتصادی خود با عربستان دارد؛ اما موضع ریاض همچنان مبهم است و تاکنون مشخص نشده است که آیا تصمیم رسمی عربستان در راستای دستیابی به پیشرفت سریع وجود دارد یا اینکه به‌دنبال پیشرفت تدریجی است تا از اقتصاد همچنان به‌عنوان «اهرم فشار» علیه ترکیه استفاده کند.
روابط بین ریاض و آنکارا از زمان وقوع بیداری اسلامی ــ به‌گفته عرب‌ها «بهار عربی» ــ و به‌دلیل حمایت ترکیه از جماعت اخوان المسلمین تیره و تار شد. گرچه پس از مرگ ملک عبدالله تغییراتی در روابط دو کشور حاصل شد، به‌طوری که ملک سلمان، که در زمان ولیعهدی‌اش مسئول پرونده ترکیه و عربستان بود، در راستای بهبود دو کشور گام برداشت ولی این بهبود روابط برای همیشه دوام نیافت و منافع مشترک زودگذر نتوانست آنها را برای همیشه کنار هم قرار دهد، همچنین اختلافات سیاسی دو کشور بر سر پرونده قتل فجیع «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار منتقد سیاست‌های آل‌سعود در ساختمان کنسولگری عربستان در استانبول به اوج رسید؛ به‌خصوص اینکه آنکارا همزمان با درز اطلاعات موثق درباره معرفی قاتلان، خواستار مجازات عاملان این قتل شده بود.
کاهش شدید تبادل تجاری بین عربستان و ترکیه
در نتیجه اختلافات سیاسی، ریاض عمدتاً از اقتصاد به‌عنوان اهرم فشار استفاده کرد، زیرا در بحبوحه کمپین‌های گسترده برای تحریم همه محصولات ترکیه، ممنوعیتی اعلام‌نشده را بر کالاهای ترکیه اعمال کرد، همچنین کمپین‌های بزرگ را علیه کسانی که برای گردشگری به ترکیه می‌روند راهاندازی کرد. در نتیجه کاهش نرخ تجارت، گردشگری، خرید املاک و مستغلات و سرمایه‌گذاری به سطوح پایین بی‌سابقه‌ای رسید.
ترکیه به‌دنبال رفع ممنوعیت اعمال‌شده بر صادرات کالاها به عربستان است. صادرات ترکیه به این کشور در سال 2021 به صفر رسید. برخی منابع خبری اعلام کرده‌اند که مقامات سعودی رفع ممنوعیت صادرات کالا را به‌تدریج آغاز کرده‌اند؛ اما مشخص نیست که آیا در هفته‌های آینده شاهد لغو کامل این ممنوعیت خواهیم بود یا اینکه ریاض به حفظ این رویکرد خود ادامه خواهد داد.
قبل از آغاز درگیری بین ریاض و آنکارا، میانگین حجم مبادلات تجاری دو کشور سالانه به نزدیک 5 میلیارد دلار می‌رسید و تراز تجاری به‌وضوح به‌نفع صادرات ترکیه بود، اما با ممنوعیت اعلام‌شده، حجم مبادلات تجاری کاهش یافت. مبادلات ارز 98 درصد کاهش یافته است و این درحالی است که آنکارا تلاش می‌کند در عرض چند ماه به میانگین قبلی خود بازگردد، که این امر در صورت لغو تمامی محدودیت‌ها توسط عربستان سعودی امکان‌پذیر است.
بر اساس اطلاعاتی که از سایت رسمی وزارت امور خارجه ترکیه به دست آمده است، حجم مبادلات تجاری در سال 2015 به 5.59 میلیارد دلار، در سال 2016 به 5 میلیارد دلار، در سال 2017 به 4.84 میلیارد دلار و همچنین در سال 2018 به 4.95 میلیارد دلار رسیده است. این حجم مبادلات قبل از سال‌های 2020 و 2021، 98 درصد کاهش یافت.
در حالی که ترکیه عمدتاً مشتقات نفتی و مواد شیمیایی مختلف از عربستان سعودی وارد می‌کند، عربستان سعودی از ترکیه خودرو، موتور، قطعات یدکی، آهن و آلومینیوم و همچنین انواع مواد غذایی، لوازم الکتریکی، جواهرات، مبلمان و پوشاک وارد می‌کند.
گردشگری، املاک و مستغلات
ترکیه انتظار دارد که گردشگران سعودی به ترکیه سفر کنند، چراکه این کشور مکان مورد علاقه گردشگران سعودی است که قبل از اختلافات این دو کشور تعداد زیادی از سعودی‌ها به این کشور سفر می‌کردند. اختلافات ترکیه و عربستان به جایی رسید که سعودی‌ها کمپین‌های «خیانت» راهاندازی کردند به این معنی که هر کسی به ترکیه سفر کند و یا کالاهای ترکیه خریداری کند یک خیانتکار به وطنش محسوب می‌شود و در همین راستا تعداد گردشگران به سطحی بی‌سابقه کاهش یافت.
بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از وب‌سایت رسمی وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، تعداد گردشگران از عربستان سعودی به ترکیه در سال 2018 به 747 هزار نفر رسید. در سال 2016 از 530 هزار نفر، در سال 2015 از 450 هزار نفر و در سال 2014 از 341 هزار فراتر نرفت.
اما تعداد گردشگران سعودی به ترکیه در سال 2020 به 67 هزار نفر و در سال 2021 به تنها حدود 10 هزار گردشگر کاهش یافت.
مقامات ترکی تلاش می‌کنند علاوه بر گردشگری بازار خرید ملک سعودی‌ها در ترکیه دوباره بهبود یابد، زیرا سعودی‌ها قبل از بحران جزو بیشترین خریداران املاک در ترکیه بودند و اگر موانع برداشته شوند و تعداد گردشگری دوباره افزایش یابد، سعودی‌ها در زمینه مالکیت املاک و مستغلات در ترکیه به‌ویژه در استانبول و شهرهای مشرف به دریای سیاه به رتبه قبلی خود باز خواهند گشت.
کاهش سرمایه‌گذاری و تبادل ارز
ترکیه از خلال بهبود روابط خود با عربستان تلاش می‌کند سرمایه‌گذاری‌های عربستان در سطح افراد و بازرگانان و همچنین در سطح شرکت‌های بزرگ به بازار ترکیه بازگردد. مقامات ترکی انتظار دارند عربستان در شرکت‌های صنایع دفاعی ترکیه سرمایه‌گذاری کند.
علاوه بر این، مقامات ترکی تلاش می‌کنند ریاض و آنکارا برای امضای قراردادهای مبادله ارز، همان‌طور که قبلاً با امارات و کره جنوبی انجام شده بود، برای حمایت از ثبات لیر ترکیه به توافق برسند.
منتقدان دولت آنکارا بر این باورند که سیاست‌های ترکیه در سوریه، لیبی و دیگر مناطق خاورمیانه و شمال آفریقا موفق نبود و این باعث شده است این کشور در سال‌های اخیر به‌طور فزاینده‌ای منزوی شود، در نتیجه اردوغان تلاش می‌کند با گسترش و بهبود مناسبات با بازیگران منطقه‌ای، اقداماتی در جهت کمک به کاهش فشارهای اقتصادی و سیاسی وارد به این کشور انجام دهد.
در چنین شرایطی اردوغان به‌شدت به ورود سرمایه خارجی نیاز دارد تا بتواند در مقابل رفع کسری تجاری که با افزایش جهانی قیمت انرژی و کالاها در پی حمله روسیه به اوکراین صورت گرفته است، مقاومت کند.
برخی کارشناسان معتقدند که روابط میان آنکارا و ریاض ماهیت تاکتیکی خود را ادامه خواهد داد، چراکه بی‌اعتمادی در هر دو طرف، به‌ویژه در طرف سعودی، همچنان بسیار بالاست.
منبع: تسنیم
