امروزه یکی از جریان های اسلامی که در دنیا به صورت گسترده انتشار یافته است، نورچی گری می باشد. برخی محققین، جریان نورچی گری را که در اوایل سده ی گذشته در ترکیه به وجود آمد را طریقت دینی و یا جماعت دینی می نامند. اگر چه نورچی ها در حال حاضر به چند گروه و دسته تقسیم شده اند اما گروه های منسوب به جریان نورچی، به ویژه جماعت نورچی ای که فتح الله گولن رهبری آن را بر عهده دارد، به جریان دینی – سیاسی بزرگ تبدیل شده است.
سعید نورسی بنیان گذار جریان نورچی گری در سال 1873 م. در روستای نورسی از توابع ولایت بتیلیس ترکیه به دنیا آمد. گفته می شود، سعید نورسی که دارای حافظه ای غیرعادی و فهم دینی عمیق بوده است، تحصیلات دینی عالی کسب نکرده است. بنا به برخی اطلاعات، در زمان جنگ جهانی اول در ترکیب ارتش عثمانی حضور داشته است. در این جنگ زخمی می شود و حتی از طرف ارتش روس به اسارت درمی آید و در سیبری به عنوان اسیر جنگی نگه داری می شود. در دوره ی سقوط امپراطوری عثمانی و جنگ استقلال، حضوری فعال داشته است. به عنوان طرفدار سرسخت خلافت (امپراطوری عثمانی) فعالیت نموده است. از این رو، رابطه ای خصمانه با رهبری جمهوری ترکیه ی تازه تأسیس داشته است.
سعید نورسی که به عنوان یک روحانی دینی در بتیلیس مشغول بوده است، بعد از تأسیس جمهوری ترکیه به یک سری اقدامات سیاسی دست می زند و مدتی در وان زندگی می کند. اما به خاطر حمایت از برخی راه پیمایی ها و شورش ها علیه سیستم جمهوری، از طرف دادگاه به حبس در خانه اش محکوم مشود. در اسپارتا، بارلا و بعدها در کاستامونی و برخی دیگر از مناطق ترکیه در بازداشت خانگی نگه داشته می شود. هم زمان، مدتی در زندان های دَنیزلی و اَسکی شهر در بازداشت به سر می برد. سعید نورسی در 23 مارس سال 1960 م. در اوفا دار فانی را وداع می گوید.
بزرگ ترین اثر سعید نورسی که عبارت از 130 نامه بوده و در طول 23 سال نوشته شده است و بعد از وی باعث به وجود آمدن مکتبی بزرگ شد، «رساله ی نور» می باشد. این اثر که توسط نورسی به رشته ی تحریر درآمده است و در قرن بیستم همانند تفسیر قرآن ارزیابی شد، باعث مطرح شدن و به صحنه آمدن جریان جدیدی شد. اما این جریان که با نام سعید نورسی گره خورده بود برای اولین بار در زمان حیات خود او (در سال های 57 – 1955 م.) به چند گروه تقسیم شد. در سال 1960 م. بعد از مرگ سعید نورسی، تجزیه در داخل این طریقت زیاد شد. براساس اطلاعاتی که در رسانه های ترکیه منتشر شده است، جنبش نورچی گری به 4 (دست کم) گروه تجزیه شده است. اما در میان آن ها، گسترده ترین گروه همان گروهی است که فتح الله گولن که در حال حاضر در ایالات متحده ی آمریکا به سر می برد، رهبری آن را بر عهده دارد و به همین خاطر هم «جماعت گولن» نامیده می شود.
فتح الله گولن در سال 1938 م. در ترکیه به دنیا آمد. وی در جوانی به تحصیل علوم دینی مشغول شد و مدتی به عنوان دست یار امام [جماعت] فعالیت نمود. اما بعدها به فعالیت های اجتماعی روی آورد و اردوگاه های تابستانی ایجاد نمود و در سال های بعد، در برخی مناطق ترکیه با ایجاد نهادها و تشکل های اجتماعی، فرهنگی و آموزشی، فعالیت های آن ها را سازماندهی نمود. از سال 1969 م. شروع به رهبری جریان نورچی ای که با نام وی گره خورده است، نمود.
فتح الله گولن طرفدار گفت و گوی بین ادیان است. وی نقش بزرگی در به وجود آمدن گفت و گوی بین ادیان دنیا دارد. گولن به عنوان یک روحانی مسلمان، طرفدار بزرگ همکاری و تعامل با ادیان مسیحی و یهودی می باشد. وی در سال 1971 م. به علت فعالیت های اسلامی، سه سال زندانی شد و در سال 1996 م. به تحریک برای تغییر حکومت [ترکیه] متهم شد از این رو، در سال 1998 م. در دادگاه نظامی، اتهام جنایی او مورد بررسی قرار گرفت. اما اندکی قبل از بازداشتش به مهاجرت به آمریکا، شروع به زندگی در آن جا نمود. با وجود این که در سال 2006 م. از طرف دادگاه حکم برائت وی صادر شد، حاضر به بازگشت به ترکیه نیست. رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه که در مراسم اختتامیه ی بازی های المپیک کودکان ترک که از طرف مدارس ترک منسوب به جماعت فتح الله گولن در سر تا سر دنیا در تابستان سال 2012 م. در ترکیه برگزار شده بود، سخنرانی می کرد، فتح الله گولن را به کشور فراخواند. اما گولن مودبانه این فراخوان را نپذیرفت.
جریانی که نام فتح الله گولن را یدک می کشد، امروزه توانسته است در ترکیه و اکثر مناطق دنیا شبکه های تجاری، رسانه ای و آموزشی ایجاد کند. از تایلند تا آمریکا، آفریقا و استرالیا در مناطق مختلف دنیا دبیرستان های – مدارس ویژه ی منسوب به این جنبش فعالیت می کنند. براساس برخی اطلاعات، شبکه ی آموزشی بزرگی شامل بیش از 230 مدرسه، 25 دانشگاه، کلاس های آموزشی، خوابگاه و نشریاتِ منسوب به این جریان در کشورهای مختلف دنیا وجود دارد.
در فیلم مستندی که چندی پیش کانال تلویزیونی CBS آمریکا در خصوص جماعت فتح الله گولن تهیه کرده بود علاوه بر افکار و اندیشه های بالایی که در باره ی او بیان شده بود عنوان شده بود که تنها در مدرسه ی «هارمونی» در ایالت هوستون 20 هزار دانش آموز مشغول تحصیل هستند. این در حالی است که 30 هزار دانش جو هم در صف انتظار تحصیل می باشند. هم چنین گفته می شود در 26 ایالت آمریکا 130 مدرسه ی ویژه ی جماعت گولن وجود دارد.
بنا به گزارش مطبوعات، 12 مدرسه، دانشگاه قفقاز و برخی نهادهای آموزشی دیگر در آذربایجان به این جریان اختصاص دارد. جنبش گولن به عنوان یک جریان اسلامی معتدل، آشتی جو و طرفدار صلح دارای نفوذ مثبت در دنیا می باشد. این جریان که بیش تر به آموزش اهمیت می دهد، در آذربایجان هم به صورت گسترده انتشار یافته است و توانسته است طرفدارانی برای خود دست و پا کند. خطبه ها، پندها، مصاحبه ها و گزارش های فتح الله گولن به مانند سایر جاها در آذربایجان نیز در CD ها و کتاب ها توزیع می شود.
معلمان طرفدار فتح الله گولن در برخی مدارس عالی خصوصی آذربایجان تدریس می کنند و به تبلیغ و ترویج ادبیان نورچی هم مشغول هستند. علاوه بر باکو، در مناطق دیگر آذربایجان، اساساً هم در مناطق شمالی و غربی (شهرهای شکی، زاگاتاتلا، بالن، قازاخ و آغداش) انسان های منسوب به طریقت نورچی وجود دارد.
گفتنی است، در آذربایجان به همراه جنبش فتح الله گولن، گروه های منسوب به جریان نورچی گری کلاسیک هم در آذربایجان وجود دارد. هم زمان، جسته و گریخته در اطلاعات رسمی مطالبی در خصوص زندانی شدن نورچی ها در باکو و مناطق دیگر انتشار یافته است.
منبع: بیرلیک. آذ
ترجمه: واحد پژوهش مرکز فرهنگی قفقاز
