تغییر تاکتیک در سیاست‌های منطقه ای ترکیه/ تحلیل-بخش اول
صلاح‌الدین خدیو کارشناس مسائل ترکیه با اشاره به انعطاف استراتژیک در سیاست خارجی ترکیه، خاطرنشان کرد: افزایش بی‌سابقه تورم، کاهش ارزش پول ملی و افزایش بیکاری ترکیه را مجبور کرده که به بازسازی روابط تنش آلود با کشورهای منطقه بپردازد.
پایگاه خبری حقایق قفقاز/ چندی است که روابط ایران و ترکیه با تنش‌هایی به ویژه در موضوعات منطقه‌ای مواجه شده و به نظر می‌رسد شکاف عمیقی بین دو کشور در حال شکل گرفتن است. در سال‌های اخیر مواضع منطقه‌ای ایران و ترکیه از سوریه گرفته تا عراق و جمهوری آذربایجان با تضادهای بسیار جدی روبرو بوده است. آخرین مصداق این اختلاف را نیز می‌توان در موضوع سدسازی ترکیه و انتقاد مقامات جمهوری اسلامی از اقدام غیرمسئولانه دولت ترکیه مشاهده کرد. از طرف دیگر، ترکیه راهبرد منطقه‌ای خود را تغییر داده و در حال احیای روابط با عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی است که این امر نیز می‌تواند روابط دو کشور را با تنش‌های بیشتری روبرو کند. همه این موضوعات در گفتگوی ایسکانیوز با صلاح‌الدین خدیو –تحلیلگر مسائل سیاسی و کارشناس مسائل ترکیه- مورد بررسی قرار گرفت.
وی در پاسخ به سوالی در ارتباط با تغییر سیاست های منطقه ای ترکیه، ضمن تایید تغییرات عمده در تاکتیک‌ها و الویت‌های سیاست خارجی این کشور به ویژه در حوزه منطقه ای اظهار کرد: سیاست نوعثمانی‌گری که برای توصیف سیاست خارجی 10 الی 15 سال اخیر ترکیه مورد استفاده قرار می‌گیرد، تغییر چندانی نکرده اما با توجه به مقتضیات و اجبارهایی که ترکیه با آن مواجه شده، موجب بازبینی و تغییر الویت‌های این کشور شده به منظور دستیابی هرچه بهتر اهداف کلان شده است. خدیو با بیان اینکه شاهد یک انعطاف استراتژیک در سیاست خارجی ترکیه هستیم، خاطر نشان کرد: این کشور به سرعت در حال بازسازی روابط منطقه‌ای خود با امارات متحده عربی، عربستان سعودی و اسرائیل است.
از نظر این کارشناس مسائل ترکیه، هدف این کشور کسب بیشینه منافع ملی از رهگذر همان سیاست قبلی با تاکتیک‌ها و راهکارهای جدید است. وی افزود: اتفاقا یکی از کاستی‌های سیاست خارجی ایران در دوره اخیر که خاورمیانه شاهد همگرایی‌های جدید و مصالحه بی‌سابقه بوده، عقب ماندن از این گردونه است. لذا اولویت سیاست خارجی ایران هم باید عقب نماندن از این موج همگرایی منطقه‌ای باشد. ایشان با بیان اینکه سه قدرت اصلی منطقه یعنی ایران، ترکیه و عربستان پس از بهار عربی درگیر یک رقابت مخرب شدند، گفت: پس از این رویداد، هر سه کشور برای پیگیری اهداف منطقه‌ای خود به یکجانبه گرایی پرداختند و تحولات اخیر نشان داد که این سیاست برای هیچ یک از این کشورها صد در صد مفید نبوده و هزینه‌های آن بیش از فایده‌اش بوده است.
وی در تشریح این مسئله به سیاست‌های ساختارشکنانه ترکیه در سوریه اشاره کرد که علیرغم هزینه‌های سنگین برای این کشور توانست اهداف این کشور را که تغییر رژیم در سوریه بود را محقق کند. از نظر این تحلیلگر سیاسی، اکنون که این ناکامی‌ها در سیاست خارجی و همچنین مشکلات اقتصادی که گریبان ترکیه را گرفته و موجب افزایش بی‌سابقه تورم، کاهش ارزش پول ملی و افزایش بیکاری شده است، ترکیه را مجبور کرده که به بازسازی روابط تنش آلود با کشورهای منطقه بپردازد و از این طریق ثروت کشورهای عربی از جمله امارات و عربستان را به ترکیه سرازیر کند. در مورد اسرائیل نیز امتیازاتی نظیر تکنولوژی‌های پیشرفته و بهرمندی از لابی‌گری قدرتمند آن نزد آمریکا و کشورهای غربی هدف ترکیه است. به اعتقاد خدیو، لذا اردوغان به این نتیجه رسیده که سیاست قبلی کارساز نبوده و لازم است برای بهبود وضعیت اقتصادی و همچنین بهبود پایگاه اجتماعی خود در آستانه انتخابات، بدون تغییر در ریل‌گذاری های اصلی سیاست خارجی، به هم‌پیمانی‌ها و ائتلاف‌های جدید رو آورده است.
این تحلیلگر سیاسی در پاسخ به سوال دیگری در خصوص تنش‌های اخیر بین ایران و ترکیه و آینده روابط آنها، تصریح کرد: ترکیه مهمترین و از جهتی بزرگترین همسایه ایران است که روابط چندصد ساله دو کشور با فراز و نشیب‌هایی روبرو بوده است؛ لذا به هیچ عنوان نمی‌توان ترکیه را نادیده گرفت و داشتن روابط خوب و برپایه منافع مشترک هر دو طرف، به نفع دو کشور است. اما تغییر در سیاست‌های منطقه ای ترکیه این کشور را از ایران دور کرده و در مدار کشورهای عربی و اسرائیل قرار داده است. وی افزود: اگر ایران هم مثل ترکیه دست به بازاندیشی و تغییر الویت‌های امنیتی و سیاسی خود نزند، طبیعتا موازنه‌ها به صورت نسبی به ضرر ایران دگرگون خواهد شد.
به گفته وی، ایران در چند پرونده با ترکیه مشکل دارد که در آینده این مشکلات بیشتر خواهد شد. یکی از این مسائل موضوع آب است. موضوع دیگر، مسئله قفقاز است که در جریان درگیری‌های سال گذشته ارمنستان و آذربایجان، ترکیه توانست خود را تثبیت کند. وی خاطر نشان کرد: در منطقه خاورمیانه نیز ایران و ترکیه دچار تضاد منافع هستند. به باور ایشان، اگر خط و مشی‌های ترکیه و تا حدی غفلت ایران از ظرفیت‌های و فرصت‌های موجود ادامه پیدا کند، این تنش ها حتی بیشتر هم خواهد شد.
صلاح‌الدین خدیو تاکید کرد در دوره حزب عدالت و توسعه علیرغم اینکه این حزب با شعارهای اسلامی بر سر کار آمد و به عنوان یک حزب اسلامگرا هم شناخته می‌شود، اما در کنار این پلتفرم اسلامگرایانه یک برنامه ترک‌گرایانه هم داشت؛ یعنی اگر یک جا شعارهای اسلامی کارساز بوده از آنها استفاده کرده، اما در جاهایی که مناسب بودده موضوعات قوم‌گرایانه را پررنگ کرده است. این کارشناس سیاسی معتقد است که ترکیه در سال‌های اخیر بر روی برخی شکاف‌های قومی در ایران کار کرده و به عنوان یک ابزار سیاست خارجی و اهرم فشار از آن استفاده کرده است. وی تاکید کرد که چگونگی مقابله با این تهدیدات باید دغدغه استراتژیست‌های سیاست خارجی ایران باشد.
وی خاطرنشان کرد: استفاده توأمان ترکیه از مذهب و قومیت به نوعی مشابه سیاستی است که در قرن بیستم توسط حکومت ترک‌های جوان به کار گرفته شد. آنها اندیشه اتحاد اسلام را در مقطعی برای جلب همدردی ملت‌های مسلمان مطرح کردند اما در جاهایی که لازم بود به دنبال اتحاد ترک‌های جهان می‌رفت. اکنون نیز ترکیه از این دو ابزار به فراخور و تناسب زمان استفاه می‌کند. ایشان پیشنهاد کرد که لازم است ایران نیز از ظرفیت‌های فرهنگی خود از جمله ایران فرهنگی و ایران تاریخی در کنار ظرفیت مذهبی استفاده کند.
منبع: ایسکا
