پایگاه خبری حقایق قفقاز/ تاثیر جنگ دوم قره باغ بر ظرفیت های ژئوپلیتیک ایران در حوزه انتقال انرژی
جنگ دوم قره باغ بر اساس یک پروژه مشترک میان جمهوری آذربایجان، ترکیه، رژیم صهیونیستی و انگلستان شروع شد و روسیه با هدف پیگیری اهداف کوتاه مدت و بلند مدت و با اشتباه محاسباتی در این فرایند با کشور های مذکور همراهی و زمینه شکست سنگین جمهوری خود خوانده قره باغ و ارمنستان را در جنگ ۴۴ روزه فراهم ساخت. پیشران اصلی در جنگ نه اراده مستقل جمهوری آذربایجان بلکه اهداف و علایق ژئوپلتیکی بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای برای تغییر آرایش سیاسی و ژئوپلیتیکی منطقه است.
اساسا اجماع سازی در میان بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای دارای منافع متفاوت و متضاد در قفقاز، در جنگ دوم قره باغ، از طریق کارت ایران صورت گرفته است. هدف گذاری اصلی جنگ تهی کردن ظرفیت های ژئوپلیتیکی، فرهنگی و مذهبی و تاریخی ایران در قفقاز به ویژه در جمهوری آذربایجان می باشد. توافقنامه ۹ بندی آتش بس که مهمترین بند آن ایجاد کریدور بین منطقه برون گان نخجوان و خاک اصلی جمهوری آذربایجان است، که تبعات منفی ژئوپلیتیکی متعددی علیه ایران ایجاد خواهد کرد.
پیش بینی کریدور اتصال نخجوان به جمهوری آذربایجان در واقع اجرای طرح آمریکایی «گوبل» است که با عنوان تبادل ارضی (تبادل ارضی دالان لاچین با دالان زنگزور) پس از جنگ اول قره باغ مطرح شده بود. در جنگ دوم قره باغ هدف ترکیه و جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی اشغال نوار مرزی ۴۲ کیلومتری ایران با ارمنستان بود ولی تحرکات نظامی ایران، باعث شد آنکارا و باکو از این ایده عدول و موضوع معاوضه کریدور ترانزیتی در دستور کار قرار گیرد.
اگر چه ماهیت این کریدور هنوز مشخص نیست ولی بنظر می رسد حداقل هدف گذاری جبهه باکو – آنکارا، ایجاد یک کریدور برای تردد شهروندان، ترانزیت کالا و نهایتا عبور خطوط انتقال انرژی و برق می باشد. با توجه به رویکرد ضد ایرانی بازیگران دخیل، انتقال خطوط جدید انتقال انرژی از کریدور زنگزور باعث حذف ظرفیت های ژئوپلیتیکی ایران در حوزه انتقال انرژی در منطقه خواهد شد که ابعاد آن عبارتند از:
– حذف سوآپ گاز ایران به نخجوان در آینده
– حذف خط لوله گاز ایران به ترکیه در آینده
– عدم احیاء و حذف سوآپ گاز ترکمنستان به ترکیه از مسیر ایران
– تضعیف یا حذف خط لوله گاز ایران به ارمنستان
– احیای طرح امریکایی ترانس خزر: طرح ترانس خزر که در سال ۱۹۹۹ میان روسای جمهوری آذربایجان، گرجستان، ترکیه و ترکمنستان و با حضور رئیس جمهور امریکا در حاشیه اجلاس سازمان امنیت و همکاری (توسعه) اروپا در استانبول امضاء شد، قراربود گاز ترکمنستان را از بستر دریای خزر و از طریق جمهوری آذربایجان و گرجستان به ترکیه منتقل کند. این طرح با دو مانع مهم روبرو بود که منجر به اعلام شکست رسمی آن در سال ۲۰۰۱ از سوی عشق آباد شد. این دو مانع عبارت بودند از: اول، چالش های حقوقی برای احداث خط لوله از بستر دریای خزر و دوم، مسیر طولانی به دلیل دور زدن ارمنستان و عبور از گرجستان. مانع اول با اشتباه راهبردی ایران در امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر در اوت ۲۰۱۸ تا حدود زیادی مرتفع شد. در واقع اتصال خط جغرافیایی پان ترکیسم قبل از این که با توافقنامه آتش بس مسکو و توافق بر کریدور مقری یا زنگزور صورت بگیرد، از طریق موافقت ایران و روسیه با احداث خط لوله از بستر خزر در چارچوب مواد ١١، ١٢ و ١٤ کنوانسیون رژیم حقوقی خزر، صورت گرفته است. مانع دوم طرح ترانس خزر نیز با احداث دالان مقری (زنگروز) برطرف می شود و زمینه برای احیای این طرح امریکایی فراهم می شود.
نتیجه:
با توجه به مجموع مسایل اشاره شده اکنون می توان گفت که چرا روباه پیر انگلیس و شرکت بریتیش پترولیوم که اکنون دولت سایه در جمهوری آذربایجان محسوب می شود، از اتصال جغرافیایی پان ترکیسم حمایت می کند. از دیدگاه انگلستان و شرکت نفتی استعماری بریتیش پترولیوم که مهمترین نقش را در معادلات انرژی قفقاز دارد، اتصال خط پان ترکیسم، می تواند صرفه اقتصادی پروژه های انتقال انرژی حوزه خزر را پررنگ و ظرفیت های ژئوپلیتیک ایران را حذف کند.
