آذربایجاناخبارتحليل ها

تحلیل/جمهوری آذربایجان در سالی که گذشت

به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز، جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۱۷ میلادی شاهد تحولات سیاسی و اجتماعی مهمی بود که به اختصار بیان می شود:

مهمترین رویداد سیاسی آذربایجان در سال ۲۰۱۷ میلادی به انتصاب مهربان علی یوا به عنوان معاون اول ریاست جمهوری آذربایجان باز می گردد. بر اساس تغییراتی که در قانون اساسی آذربایجان در سال ۲۰۱۶ میلادی صورت گرفت، پست معاونت اول ریاست جمهوری ایجاد گردید تا در مواقعی که رئیس جمهور نمی تواند به وظایف قانونی خویش عمل کند، به صورت موقت ریاست جمهوری را برعهده بگیرد تا انتخابات ریاست جمهوری را در اسرع وقت برگزار نماید ولی آن چیزی که در سپهر سیاست آذربایجان دیده می شود این است که مهربان علی یوا نقشی فراتر از آن چیزی ایفا می کند که در قانون اساسی آذربایجان به وی داده شده است. به نظر می رسد که در پشت پرده انتصاب مهربان علی یوا به عنوان معاونت اول ریاست جمهوری آذربایجان چیزی جزء حفظ قدرت در خاندان علی یف ها نباشد. انتصاب مهربان علی یوا به عنوان معاونت اول ریاست جمهوری آذربایجان بدون حاشیه هم نبود. مخالفان دولت باکو در اعتراض به بازداشت معترضین به این انتصاب اقدام به برگزاری تجمع اعتراض آمیز در باکو نمودند.

در طی سال ۲۰۱۷ میلادی، الهام علی یف، رئیس جمهور آذربایجان فاضل محمد اف، وزیر سابق امور مالیاتی آذربایجان را برکنار و میکائیل جبار اف، وزیر سابق تحصیل این کشور را جایگزین فاضل
محمد اف کرد. در مورد این تغییر و تحول دو تحلیل وجود دارد. اول اینکه به دلیل گسترش فساد اداری در وزارت امور مالیاتی آذربایجان و بازتاب های آن در این کشور، الهام علی یف از فاضل محمد اف ناراضی بوده و وی را برکنار کرده است. دوم اینکه احتمالا جناح پاشایف ها در داخل حاکمیت آذربایجان وابسته به مهربان علی یوا ترتیب برکناری فاضل محمد اف از وزارت امور مالیاتی آذربایجان و جایگزینی میکائیل جبار اف با وی را داده اند. میکائیل جبار اف با حمایت جناح پاشایف ها به وزارت تحصیل آذربایجان رسیده بود و اکنون جناح پاشایف ها جهت گسترش نفوذ خویش در وزارتخانه های مالی و اقتصادی آذربایجان امکان رسیدن میکائیل جبار اف به وزارت امور مالیاتی آذربایجان را فراهم کرده اند.

در طی این سال، حاکمیت آذربایجان از سوی “پروژه گزارش فساد و جرایم سازمان یافته” که یک نهاد غیر دولتی بوده که هدف آن شفاف سازی وضعیت جرایم سازمان یافته و  فساد مالی در کشورهای جهان با کمک روزنامه نگاران و نهادهای غیر دولتی می باشد، به پرداخت رشوه به نمایندگان نهادهای اروپایی جهت لاپوشانی بر اقدامات ضد حقوق بشری دولت باکو متهم شد. دولت آذربایجان این گزارش را غیر واقعی عنوان و تاکید کرد که گزارش”پروژه گزارش فساد و جرایم سازمان یافته” با فشار لابی ارمنستان منتشر شده است. بعد از انتشار گزارش فوق الذکر نیروهای مخالف دولت آذربایجان اقدام به برگزاری چندین تجمع در باکو در اعتراض به فساد دولتی در این کشور کردند. با وجود صدور مجوز از سوی فرمانداری باکو برای برگزاری این تجمعات، مشارکت کنندگان در این تجمعات از سوی دولت باکو تحت فشار قرار گرفته اند و هفته ای نیست که خبر تهدید و بازداشت فعالان سیاسی آذری از رسانه های آذربایجان منتشر نشود. حاکمیت الهام علی یف در این برهه زمانی از حبس مخالفان دولتی دو هدف را دنبال می کند. اول اینکه مخالفان دولتی را از ادامه فعالیت های ضد دولتی ترسانده و آنها را به سکوت وادارد و دوم اینکه به دلیل نزدیک شدن به زمان انتخابات ریاست جمهوری آذربایجان افکار عمومی را از موضوع فساد دولتی در این کشور منحرف سازد.

در کنار بازداشت گوزل بایراملی، معاون حزب جبهه خلق آذربایجان و افغان مختارلی از روزنامه نگاران منتقد آذری، اعلام حکم حاجی طالع باقرزاده، رئیس اتحادیه مسلمانان آذربایجان و تعدادی از اعضای این جمعیت در رسانه های آذربایجان انعکاس یافت. حاجی طالع باقرزاده از سوی دادگاه جنایات سنگین باکو به اتهام تلاش برای براندازی دولت باکو از طریق اقدامات مسلحانه به ۲۰ سال حبس محکوم گردید. فشار به دینداران آذری و تلاش برای جلوگیری از مراسمات دینی در آذربایجان توسط دولت باکو در حالی است که الهام علی یف، رئیس جمهور آذربایجان سال ۲۰۱۷ میلادی را به عنوان سال همبستگی دینی نام گذاری کرده بود. فشار دولت آذربایجان علیه شیعیان آذری نشان دهنده سیاست های دوگانه دینی دولت این کشور می باشد.

در سال ۲۰۱۷ میلادی دولت باکو روند مبارزه با گروههای تروریستی در این کشور را ادامه داد. علاوه بر برگزاری و اعلام حکم تعدادی از تروریست های آذری حاضر در سوریه و عراق، نیروهای امنیتی آذربایجان چندین تیم تروریستی را منهدم کردند. البته دولت باکو برای مبارزه با تروریسم در منطقه که امنیت این کشور و همسایگان آن را تهدید می کند، دست همکاری به سوی ایران و روسیه دراز کرده است. دومین نشست روسای جمهور آذربایجان، روسیه و ایران در نوامبر سال ۲۰۱۷ میلادی با محوریت هماهنگی این سه کشور در مبارزه با تروریسم در تهران برگزار گردید.

اما مهمترین تحول در سیاست خارجی آذربایجان در سال ۲۰۱۷ میلادی سفر پرتعدد هیئت های سیاسی، نظامی، علمی و فرهنگی از رژیم صهیونیستی به باکو می باشد که مهمترین آن سفرآلون اوشپیز، مسئول بخش امور سیاسی وزارت امور خارجه اسرائیل به آذربایجان است. نکته مهم در اینجاست که رژیم صهیونیستی درصدد نفوذ در تمامی لایه های جامعه آذربایجان است. رژیم صهیونیستی می خواهد مثل گذشته فقط با دولت باکو روابط نداشته باشد. اینک ارتباط با داتشجویان، اساتید و اهالی هنر آذربایجان در رئوس برنامه های صهیونیست ها در آذربایجان قرار گرفته است. در واقع صهیونیست ها با مدد گرفتن از دیپلماسی نرم قصد دارند تا دیدگاه افکار عمومی آذربایجان را نسبت به رژیم صهیونیستی عوض کنند. در راستای همین سیاست است که وزارت آموزش رژیم صهیونیستی تعدادی از مدیران مدارس آذربایجان را جهت تبادل نظر با همکاران صهیونیست خود به تل آویو فراخواند. اما ذاکر حسن اف، وزیر دفاع آذربایجان در سفری به سرزمین های اشغالی با آویگدور لیبرمن وزیر جنگ اسرائیل دیدار و از نزدیک با عملکرد شرکت های نظامی اسرائیلی آشنا گردید. اما رای مثبت آذربایجان به قطعنامه محکومیت آمریکا در تغییر وضعیت حقوقی بیت المقدس، همکاری های دوجانبه آذربایجان و اسرائیل را تحت الشعاع قرار نداد.

روابط ایران و آذربایجان در سال ۲۰۱۷ میلادی همچنان رو به توسعه بود. الهام علی یف، رئیس جمهور آذربایجان در جهت دیدار و مذاکره با مقامات ایران در اوایل ماه مارس به تهران سفر نمود. در این سفر دو یادداشت تفاهم همکاری در زمینه مبارزه با پول شویی و راه آهن به امضاء طرفین رسید. البته متغیرهایی همچون کاهش قیمت جهانی نفت و تروریسم موضوعاتی هستند که ایران و آذربایجان را به هم نزدیک کرده اند. در کنار افزایش ۵۱٫۵۵ درصدی حجم مبادلات تجاری دو کشور در بین ماههای ژانویه الی ژوئن سال ۲۰۱۷ میلادی در مقایسه با سال ماقبل آن، اینک تکمیل کریدور شمال-جنوب به یکی از دغدغه های دو کشور تبدیل گشته است. البته در کنار تلاش دو کشور برای افزایش همکاری های سیاسی و اقتصادی، سفر ذاکر حسن اف، وزیر دفاع آذربایجان به ایران در راستای جهت دهی به همکاری های نطامی دو کشور صورت گرفت.

روابط دو جانبه آذربایجان و ترکیه در سال ۲۰۱۷ میلادی روند قبلی خود را طی نمود. رجب طیب اردوغان، رئیس جهور ترکیه جهت افتتاح خط راه آهن باکو-تفلیس-قارص به باکو سفر کرد. این پروژه یکی از مهمترین پروژه های دولت آذربایجان از سال ۲۰۰۷ میلادی بود که بالاخره با حضور مقامات کشورهای خارجی مورد بهره برداری قرار گرفت. این خط ریلی آسیای مرکزی و چین را از طریق ایران، آذربایجان، گرجستان و ترکیه به اروپا وصل می کند. در سال ۲۰۱۷ میلادی همکاری های نظامی آذربایجان و ترکیه ادامه داشت و دو کشور چندین رزمایش نظامی برگزار کردند که یکی از آنها در قلمرو جمهوری خودمختار نخجوان انجام گرفت که حامل پیامی از سوی آذربایجان و ترکیه به ارمنستان در جهت کمک آنکارا به باکو  در تامین امنیت و تمامیت ارضی جمهوری خودمختار نخجوان بود.

روابط دوجانبه آذربایجان و روسیه در سال ۲۰۱۷ میلادی همچنان تحت الشعاع مناقشه قره باغ کوهستانی قرار داشت، با وجود فروش تسلیحات نظامی از سوی روسیه به آذربایجان در این سال بر روابط دوجانبه روسیه و ارمنستان سایه افکند.

روابط دوجانبه آذربایجان و آمریکا بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ در مسیر بهبود قرار گرفت. در اواخر دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، به دلیل انتقادات صریح آمریکا از وضعیت حقوق بشری آذربایجان، روابط دو کشور به سوی تنش سوق پیدا کرد. اما به نظر می رسد تصمیم دولت آمریکا برای کاهش کمک به کشورهای جهان از جمله آذربایجان و نیز رای مثبت آذربایجان به قطعنامه محکومیت آمریکا به دلیل تغییر وضعیت حقوقی بیت المقدس در روابط دو کشور تاثیر گذار باشد.

در کنار این مسایل، برگزاری نشست سه جانبه وزرای امور خارجه آذربایجان، ترکیه و ایران؛ آذربایجان، ترکیه و گرجستان و آذربایجان، ترکیه و پاکستان در سال ۲۰۱۷ میلادی در باکو برگزار شد.

الهام علی یف، رئیس جمهور آذربایجان با حضور در نشست کنفرانس اسلامی در استانبول، مواضع این کشور در مورد بیت المقدس مبنی بر حمایت باکو از شکل گیری دو دولت یهودی-مسلمان در اراضی اشغالی فلسطین را اعلام کرد.

اما روند حل و فصل صلح آمیز مناقشه قره باغ کوهستانی در سال ۲۰۱۷ میلادی پیشرفت محسوسی نداشت. روسای جمهور و وزرای امور خارجه دو کشور در این سال دیدارهایی با حضور روسای مشترک گروه مینسک سازمان همکاری و امنیت اروپا برگزار نمودند. در این دیدارها موضوع طرح روسیه موسوم به طرح “سرگئی لاور اف” مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. روسیه به طرفین مناقشه قره باغ کوهستانی پیشنهاد داده است که در ابتدا نیروهای نظامی ارمنستان از پنج بخش از هفت بخش اشغالی آذربایجان خارج شوند و نیروهای نظامی روسیه در قالب نیروهای صلح بانی در دو بخش باقی مانده و جمهوری خودخوانده قره باغ کوهستانی مستقر شوند تا بعدا تعیین تکلیف شوند.

علی حیدری منور-دانشجوی دکتری علوم سیاسی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا