مبارز قربانلی، رییس کمیته دولتی امور دینی جمهوری آذربایجان تاکید کرد:«دین نمی تواند در جمهوری آذربایجان به عامل تعیین کننده سیاسی تبدیل شود.»
به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز،مبارز قربانلی در گفتگو با خبرنگاران پایگاه اینترنتی «استراتگ» درباره تفاوت تجربه سیاسی وی با فعالیت در رأس کمیته امور دینی گفت : « من امروز نیز در مقام خود در حزب آذربایجان نوین ( معاون دبیراجرایی حزب ) باقی مانده ام. نزدیک به ۱۹ سال عضو مجلس ملی بوده ام. بخشی که اکنون در آن فعال هستم، بخش ایدئولوژی است. (کمیته دولتی امور دینی). البته، تجربه ای که هم در دوره نمایندگی مجلس و هم در فعالیت حزبی اندوخته ام، کمک زیادی به من در ریاستم بر کمیته دولتی امور دینی کرده است. در سایه آن تجربه سیاسی ، در این مقام و در میان متون مقدس، احساس راحتی می کنم.»
مبارز قربانلی، درباره وظایف مهم کمیته دولتی امور دینی جمهوری آذربایجان گفت : « در این کشور، اداره مسلمانان قفقاز به رهبری شیخ الاسلام الله شکور پاشازاده فعالیت دارد. امروز تمامی امور دین اسلام را در کشورمان ، اداره مسلمانان قفقاز اجرا می کند. این اداره، اساسنامه جداگانه خود را دارد، اداره مساجد ، تعیین کارکنان آنها ، خطبه ها و نظارت بر افراد منصوب شده، در صلاحیت اداره مسلمانان قفقاز است. کمیته امور دینی نیز از سال ۲۰۰۱ تاسیس شده است. تا آن زمان، چنین ساختاری وجود نداشت. در زمان تاسیس، تنظیم مناسبات میان دولت و دین به عنوان هدف این کمیته تعیین شده است. زیرا، (جمهوری) آذربایجان فقط عبارت از مسلمانان نیست. جمعیت کشور به ده میلیون نفر نزدیک شده است. ۹۶ درصد آن مسلمان و چهار درصد نیز از نمایندگان ادیان مختلف هستند. در میان آنها، به تناسب جمعیت، مسیحیان تابع کلیسای پراواسلاو قرار دارند. به تناسب جمعیت، در رده سوم نیز یهودیان قرار دارند که آنها هم چند جمعیت و هفت کنیسه دارند. پس از این ها، ادیان مختلف قرار دارند و در مجموع ۲۸ جمعیت غیرمسلمان وجود دارد. »
رییس کمیته دولتی امور دینی جمهوری آذربایجان درباره ویژگی این کشور از نظر دینی گفت:«جمهوری آذربایجان، در جهان اسلام از کشورهایی است که ویژگی خاصی دارد. در صورت مشاهده جغرافیای جهان اسلام، می بینیم که ۱۹ درصد از خشکی های دنیا سهم دنیای اسلام است. ۲۵ درصد اهالی دنیا پیرو دین اسلام هستند و به لحاظ جمعیت در جایگاه دوم قرار دارند. جغرافیای جهان اسلام ، استراتژیک ترین منطقه جهان است که این سرزمین ها همچنین نقش مهمی از نظر کنترل ثروت های روی زمین و زیرزمین دارند. هم اکنون ۶۲ درصد ذخایر نفتی دنیا، سهم کشورهای اسلامی است. همانطور که مشخص است مذاهب و طریقت های مختلف در اسلام وجود دارند. برخی کشورهای مسلمان وجود دارند که اهالی آنها از یک مذهب تشکیل شده اند. اما، آذربایجان به لحاظ تاریخی چنان شکل گرفته است که در اینجا عناصر متفاوتی ایجاد شده است. تقریبا تا حدود هفتاد درصد اهالی ، شیعه هستند و باقی مانده نیز نمایندگان مذهب سنی هستند. یک ویژگی دیگر نیز وجود دارد: در کشورهای اسلامی ، اشکال کلاسیک مدیریت دینی وجود دارد. اما در کشور ما شکل این مدیریت متفاوت است. این نیز برآمده از تاریخ است. در سرزمین آذربایجان از همان ابتدا و حتی در قرون میانی ، نهاد شیخ الاسلام وجود داشته است. پس از الحاق کشورمان به ترکیب روسیه تزاری ، نهاد شیخ الاسلام احیاء شد. یعنی، مدل ویژه آذربایجان درخصوص مدیریت دینی و مناسبات دین و دولت ، وارد عرصه شد. این مدل در دوره روسیه تزاری و در زمان حاکمیت جمهوری دموکراتیک آذربایجان نیز باقی ماند و گرچه در دوره شوروی ملغی شد، مجددا در سال ۱۹۴۳ احیاء شد. پدربزرگ عاکف علیزاده، رییس آکادمی ملی علوم جمهوری آذربایجان به نام «آقا علیزاده» هم در دوره جمهوری دموکراتیک آذربایجان و هم در دوره شوروی، مقام شیخ الاسلام را کسب بود. تفاوت ما با سایر کشورهای اسلامی در آن است که مدل شیخ الاسلام به عنوان شکل کلاسیک مناسبات دین و دولت ، ادامه دارد. »
مبارز قربانلی درباره اولویت های کمیته دولتی امور دینی جمهوری آذربایجان نیز گفت : « زمانی که من به کمیته دولتی امور دینی آمدم، مجبور شدم بسیاری از کتاب ها درباره مناسبات دین و دولت و تاریخ دین را بخوانم. به علت اینکه رشته تحصیلی ام تاریخ است و در آموزش عالی دروس مربوط به دین اسلام را طی کرده ام و کتاب های مربوطه را خوانده ام، درباره دین مطلع بودم. البته، من نمی گویم که در آن زمان ، دانش کافی درباره دین داشتم. اما، اطلاعات خودم ، تاثیر خاص خود را در تمامی کارهایی دارد که کارکنان کمیته دولتی امور دینی انجام می دهند. به عنوان رییس کمیته دولتی امور گروه های دینی ، با تمامی سازمان های ذیربط روابط دوجانبه برقرار کرده ایم. در میان این سازمان ها، فعالیت مشترک کمیته دولتی امور گروه های دینی و اداره مسلمانان قفقاز خیلی ضروری است. ما تمامی فعالیت هایمان را با اداره مسلمانان قفقاز هماهنگ می کنیم. کار ما کنترل مناسبات دین و دولت است. یعنی مان به چگونگی نماز خواندن افراد در مسجد و اینکه چه کسی چه مذهبی را اجرا می کند و چگونگی قرائت خطبه نظارت نمی کنیم. البته، اگر خطیب ، فراخوان هایی برای رویارویی مذاهب و علیه ساختار قانونی کشور داشته باشد، به آن واکنش نشان می دهیم و اقدامات مقتضی اتخاذ می کنیم و بطور فوری به اداره مسلمانان قفقاز گزارش کتبی می دهیم و درباره باقی ماندن یا باقی نماندن چنین کسی در مقامش پیشنهاد ارایه می شود. »
مبارز قربانلی افزود : « در جمهوری آذربایجان، دین از دولت جداست، اما خادم دینی (روحانی) از دولت جدا نیست. زیرا، او شهروند همین کشور است. دولت در امور دین دخالت نمی کند. مثلا، ما به عنوان شهروند تابع قوانین هستیم، اما به علت عمل نکردن به آداب و سنن ، فقط می توانیم در معرض سرزنش اجتماعی قرار داشته باشیم. آذربایجان یک کشور لائیک است. مثلا اگر در ماه رمضان شما در جایی بنشینید و غذا بخورید، هیچ کس چیزی به شما نمی گوید. اما کشورهایی وجود دارند که چنین چیزی امکان پذیر نیست. به نظر من، مدل مناسبات دین – دولت ، به تدریج تکمیل تر می شود. برای تکمیل آن نیز ، تغییراتی در قوانین ضروری است. اداره مسلمانان قفقاز، فتاوایی دارد. اگر شهروندان این فتاوا را اجرا نکنند، شهروندان مسئولیتی ندارند. در این زمینه، دولت و دین تماس هایی دارند که عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر در این تماس ها وجود دارد. خادم دینی (روحانی) نمی تواند مشغول سیاست شود و در فعالیت های دولتی و ساختارهای انتخاباتی مشغول کار شود. الهام علی اف، رییس جمهوری نیز در یکی از سفره های افطاری گفت که دین در سیاست دخالت نمی کند و ما نیز در امور دین دخالت نمی کنیم. این مدل مناسبات دین و دولت ، پس از استقلال جمهوری آذربایجان، توسط مرحوم حیدر علی اف، معین و در قانون اساسی تثبیت شد.»
مبارز قربانلی درباره همکاری میان اداره مسلمانان قفقاز و کمیته امور دینی جمهوری آذربایجان و فقدان چالش میان این دو ساختار گفت:« امکان ندارد که میان این دو چالشی وجود داشته باشد. اداره مسلمانان قفقاز و شیخ الاسلام الله شکور پاشازاده ، رییس این اداره ، به عنوان شیخ کل قفقاز به مدت طولانی است که رهبری امور دین در قفقاز را به شکل مفیدی در اختیار دارد و تجربه فراوانی داراست و دارای احترام در مراکز و محافل دین است. اداره مسلمانان قفقاز یکی از ساختارهایی است که از ترویج جریان های غیرسنتی در کشورمان جلوگیری می کنند. این اداره با برداشتن گام هایی در فعالیت خود ، از گسترش افراط گرایی و جریان های غیرسنتی و میسیونری در کشور جلوگیری کرده است. »
مبارز قربانلی افزود:« در کل در جامعه ما، دین نقش غالب در زندگی اجتماعی – سیاسی ما ندارد. حال آنکه، کشورهایی وجود دارند که دین ، نقش تعیین کننده در زندگی سیاسی و معیشت مردم آنجا دارد. در کشور ما ، فقدان این نقش صرفا مربوط به آتئیسم ( الحاد) نیست. در کشور ما حتی در دوره هایی که اسلام کاملا شکل گرفته و دین در جامعه گسترش یافته است، مناطقی در آذربایجان وجود داشته اند که در آنجا دین فقط در حد محدود خود را نشان داده است. مثلا اطلاعات درباره دین فقط در سطح مراسم دفن اشخاص بوده است و دین نتوانسته است فراتر از آن در زندگی مردم تاثیری داشته باشد. به نظر من ، کسی نمی تواند در آذربایجان با استفاده از دین ، منابع سیاسی و تجاری خود را تامین کند.»
مبارز قربانلی درباره تبدیل وهابیت یا تشیع به مدل حکومتی در جمهوری آذربایجان گفت : « وهابیت می تواند در آذربایجان گسترش یابد، اما نمی تواند ریشه بدواند. این گسترش می تواند روبنایی و براثر منابع اقتصادی باشد. افراد خیلی کمی در آذربایجان بطور فناتیک به وهابیت پیوند دارند. اما، بخش بزرگی از جامعه ، اطلاع خیلی ابتدایی از اسلام و دین دارد. همه مان از زمان شوروی، دین و نماز و روزه را دیده ایم و اطلاعات محدودی داریم. پس چرا، این افراد همان راه را ادامه نمی دهند؟ »
مبارز قربانلی افزود : « براساس قوانین، نماز جماعت را فقط خادمان دینی ( روحانیونی) که منصوب شده اند، می توانند اقامه کنند. خادمان رسمی دین نیز باید با ارزش های سنتی کشور هماهنگ باشند. در این شرایط، وهابیت هرقدر هم پول خرج کند، نمی تواند امکان گسترش داشته باشید.زیرا وهابیت در آذربایجان ریشه دار نیست. امکان گسترش افراط گرایی دینی در آذربایجان وجود ندارد و دین نمی تواند به عامل تعیین کننده سیاسی در کشور تبدیل شود. هر کس می خواهد مشغول سیاست شود، حزب تشکیل دهد. چنین کسی نباید به مسجد بیاید و سیاست را به مسجد دیکته کند. مسجد مکان سیاسی نیست. »
