به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز، آراز علیزاده، نماینده مجلس ملی آذربایجان و رئیس حزب سوسیال دموکرات آذربایجان (منتقد دولت باکو) به دلیل بیان حقایق تاریخی در مورد امپراطوری عثمانی از سوی کمیته انضباطی مجلس ملی آذربایجان به سلب مصونیت نمایندگی تهدید شد. آراز علیزاده گفته است که باعث تشکیل یک دولت ارمنی در منطقه قفقاز جنوبی امپراطوری عثمانی بوده است. وی همچنین کودتای ترکیه در سال گذشته میلادی را خیمه شب بازی عنوان کرده است. بعد از اظهارات آراز علیزاده، کمیته انضباطی مجلس ملی آذربایجان با تهدید آراز علیزاده به سلب مصونیت نمایندگی تاکید کرد که این اظهارات باعث ایجاد خدشه در روابط دو جانبه آذربایجان و ترکیه می شود و باید از ایراد این گونه سخنان پرهیز گردد. از سوی دیگر به دنبال سفر دکتر روحانی، رئیس جمهور ایران به ایروان پایتخت ارمنستان موج تبیلغات ضد ایرانی آذربایجان را فراگرفت و بعد از اظهارات دهقان، وزیر دفاع ایران مبنی بر اینکه ایران هر گونه همکاری های آذربایجان و اسرائیل که بر ضد منافع ملی ایران باشد را برنخواهد تابید، قدرت حسنقلی یف از نمایندگان مجلس ملی آذربایجان و رئیس حزب جبهه خلق آذربایجان یکپارچه ایران را تهدید نموده و اعلام داشت که همکاری های آذربایجان و اسرائیل ربطی به ایران نداشته و اگر ایران تهدید خویش را عملی ساخته و بخواهد به آذربایجان حمله نظامی کند، ارتش آذربایجان ایران را تجزیه خواهد کرد و ایران به پنج کشور تبدیل خواهد شد. نکته قابل تامل در این است که بعد از اظهارات قدرت حسن قلی یف نه تنها کمیته انضباطی مجلس ملی آذربایجان به اظهارات نماینده مجلس ملی آذربایجان واکنش نشان نداد بلکه اوکتای اسد اف، رئیس مجلس ملی این کشور نیز از او حمایت هم نمود. بعد از این جریان تاکنون برخی از نمایندگان مجلس ملی آذربایجان از جمله زاهد اروج و فاضل مصطفی به ایران توهین کرده اند. نکته قابل توجه این است که بعد از اظهارات آراز علیزاده نمایندگان مجلس ملی آذربایجان جواب سلام وی را هم نمی دهند.
اما سوال اصلی اینجاست که چه تفاوتی بین ایران و ترکیه وجود دارد که وقتی در آذربایجان بر علیه ترکیه موضع گیری می شود با واکنش منفی مسئولان آذری روبرو می گردد ولی زمانی که بر علیه ایران موضع گیری می شود ما شاهد هیچ واکنشی از سوی مسئولان آذری نیستیم.
نویسنده علت این قضیه را در نفوذ اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ترکیه در آذربایجان می داند. به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال آذربایجان، ترک ها بازار مصرفی آذربایجان را تحت کنترل خویش درآمده و زمینه سرمایه گذاری آذری ها به ویژه شرکت دولتی نفت و گاز آذربایجان را در کشورشان فراهم ساختند. علاوه بر این جریان وابسته به جریان گولن، رهبر جماعت گولن هم با ایجاد شرکت های اقتصادی در آذربایجان، در اقتصاد آذربایجان تاثیرگذار شدند. از سوی دیگر چون آذربایجان درگیر جنگ با ارمنستان شده و بخش هایی از خاک خویش را از دست داده بود، ترک ها آموزش نظامیان آذربایجان را برعهده گرفتند و شروع به صادرات تسلیحات نظامی به آذربایجان نمودند اما ترک ها در جریان جنگ قره باغ کوهستانی علیرغم دادن وعده های زیاد نه تنها به آذربایجان نیروی نظامی کمک ارسال نکردند بلکه از ارسال حتی یک گلوله هم خودداری نموده و آذربایجان را در مقابل ارمنستان و روسیه تنها گذاشتند اما تبلیغات رسانه ایی قدرتمند ترکیه کاری کرد که امروز با وجود کمک های ایران به آذربایجان در جریان جنگ قره باغ کوهستانی جای ایران و ترکیه در آذربایجان تغییر یافته است. از سوی دیگر ترک ها در آذربایجان به موازات نفوذ اقتصادی، سیاسی و نظامی، در عرصه نفوذ فرهنگی هم تلاش هایی صورت دادند و مدارس و کالج های متعلق به جریان فتح الله گولن در آذربایجان شکل گرفت. برخی از نمایندگان مجلس ملی آذربایجان از جمله زاهد اروج و فاضل مصطفی که بر علیه موضع گیری می کنند از خروجی های مدارس جریان گولن در آذربایجان هستند.
اما ایران علیرغم کمک به آذربایجان در جنگ قره باغ کوهستانی و وجود اشتراکات دینی و قومی و زبانی بین دو کشور به دلیل ضعف در تبلیغات رسانه ایی و اتخاذ سیاست های اشتباه نتوانست نفوذ خود در آذربایجان را بگستراند و آذربایجان را تقدیم غرب، اسرائیل و ترکیه نموده است. با توجه به مسائل مطرح شده می توان اکنون به این پرسش پاسخ داد که چرا در آذربایجان ما شاهد واکنش منفی به توهین های برخی از نمایندگان مجلس ملی آذربایجان به ایران نیستیم. در نهایت پیشنهاد این است که اولا باید تبلیغات رسانه ایی خودمان را آنقدر افزایش دهیم که ایران در حوادث سیاسی آذربایجان به عنوان محکوم شناسانده نشود و به ویژه کمک های ایران به آذربایجان در جریان جنگ قره باغ کوهستانی که تاکنون به آن به صورت جدی پرداخته نشده است، پرداخته شود. از سوی دیگر توسعه همکاری های اقتصادی، سیاسی و به ویژه نظامی با آذربایجان باید جدی گرفته شود. شاید گفته شود که آذربایجان از چه جایگاهی برخوردار است که در اولویت سیاست خارجی ایران قرار گیرد اما این کشور همسایه در کریدور شرق به غرب و شمال به جنوب قرار گرفته و به دلیل داشتن منابع انرژی دارای موقعیت مناسبی در منطقه است. بنابراین
می توان با ثابت نگه داشتن عوامل واگرایی بر روی عوامل همگرایی با آذربایجان تکیه کرد و با این همسایه کشورمان روابط دو جانبه را توسعه داد.
علی حیدری منور-دانشجوی دکتری علوم سیاسی
