همکاریهای راهبردی ایران و روسیه موضوعی است که ظرف چند سال اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته است.
به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز، نکتهای که برخی روی آن تکیه میکنند تاریخ پرفراز و نشیب این روابط است. امروز همایشی با عنوان «پانصد و پانزدهمین سال روابط تاریخی ایران و روسیه» به همت سفارت جمهوری اسلامی ایران در مسکو و سفارت جمهوری فدراتیو روسیه در تهران برگزار شد. در این همایش که با حضور چهرههای آکادمیک و علمی دو کشور در دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی وزارت امور خارجه برگزار شد، نکات برجسته روابط تاریخی دو کشور مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت و اکثر کارشناسان حاضر در این نشست بر عبور از تاریخ تاکید کردند.
سفیر ایران در روسیه در حاشیه همایش «پانصد و پانزدهمین سال روابط تاریخی ایران و روسیه» در جمع خبرنگاران گفت: برگزاری این همایش در شرایطی که روابط دو کشور رو به افزایش است مهم و قابل توجه است.
وی افزود: روابط رسمیدو کشور بیش از 500 سال است و دارای شاخصههای مهمی است که نشان از جهات راهبردی روابط دارد. روابط دو کشور طی سالهای اخیر رشد کمیو کیفی داشته است و این روابط در سه سطح دوجانبه، منطقهای و بینالمللی افزایش شاهد رشد بوده است.
سنایی با اشاره به همکاریهای دو کشور در سطوح دوجانبه و بینالمللی ادامه داد: گفتگوهای حقوق بشری طی ماههای اخیر را شاهد بودهایم و همینطور گفتوگو و دیدارهای روسای جمهور و وزرای خارجه امری معمول شده است.
وی در خصوص روی کار آمدن ترامپ و تاثیرات آن بر روابط ایران و روسیه گفت: در این زمینه سخن گفتن زود است چراکه ترامپ مواضع روشنی نداشته هنوز و حتی مقامات روسیه نیز بر این موضوع تاکید دارند. در گفتوگوی تلفنی پوتین و ترامپ هم مطالب منتشر شده نشان از توافقات کلی دارد.
شایان ذکر است که در حاشیه این همایش ، نمایشگاه اسناد مشترک تاریخی ایران و روسیه نیز در معرض دید حاضران قرار گرفت.
► درس بزرگ روابط کهن ایران و روسیه
وزیرامورخارجه در پیامی به همایش «پانصد و پانزدهمین سال روابط تاریخی ایران و روسیه» با ریشه دار خواندن روابط دو کشور نوشت که«این رابطه فراز و فرودهای خود را داشته و با خاطرات تلخ و شیرینی همراه است اما ورای این خاطرات درس بزرگ این روابط کهن و پرلایه آن است که ایران و روسیه به عنوان دو همسایه باید روابط گسترده ای داشته باشند و روابط دو کشور باید در چند وجهی کردن و گسترش افقی و عمودی این رابطه بکوشند.گسترش این رابطه نه فقط به نفع همهجانبه دو کشور بوده بلکه عامل مهمیدر امنیت، ثبات و توسعه مناطقی چون آسیای مرکزی و خاورمیانه است.»
دکتر محمدجوادظریف همچنین ضمن تاکید بر گسترش روابط ایران و روسیه در ادامه پیام خود نوشت «اطمینان دارم تبادل نظر نخبگان و صاحبنظران علمی و فرهنگی دو کشور در این نشست فرصت تازهای را برای رونق بخشیدن به دیپلماسی فرهنگی ایجاد کرده و به تحکیم و تقویت مناسبات فیمابین کمک خواهد کرد.»
وی در ادامه نوشت «به باور من مراودات مستمر فرهنگی که مزین به حضور نخبگان و اندیشمندان دو کشور باشد علاوه بر اینکه میتواند به شکرفایی هر چه بیشتر اندیشهها و اگاهی بخشی به نسل جوان امروز دو کشور منجر شود میتواند به گسترش روابط در حوزههای سیاسی و تجاری کمک کند.»
► ایران شریک مهربان
وزیرامورخارجه روسیه هم در پیامیبه «پانصد و پانزدهمین سال روابط تاریخی ایران و روسیه» نوشت: «ایران همسایه مهربان و شریک دیرین ماست. ویژگی سازنده روابط روسیه و ایران را که بر اصول برابر و حقوق احترام متقابل، دوستی و اعتماد متکی است ارج مینهیم.»
سرگئی لاوروف در ادامه نوشت:«توسعه پیش رونده همکاری دو جانبه در همه حوزهها، از سیاست خارجی، دفاعی و اقتصاد و فرهنگ را با خرسندی تایید میکنیم.»
وی در انتها نوشت که «طبق توافقهای حاصل شده، رهبران دولتهای ما قصد ادامه فعالیت مشترک در جهت تکامل آتی همکاریهای دو جانبه، جستجوی پاسخهای موثر به مشکلات مبرم، دستور کار جهانی و منطقهای از جمله مبارزه با تروریسم بینالمللی و افراطی گری و حل و فصل سیاسی دیپلماتیک وضعیت سوریه را دارند.»
► همکاریهای راهبردی تهران – مسکو
سفیر ایران در روسیه در همایش«پانصد و پانزدهمین سال روابط تاریخی ایران و روسیه» گفت که روابط ایران و روسیه از جنبههای راهبردی متعددی برخوردار است.دکترمهدی سنایی روابط ایران و روسیه را در سه دوره تاریخی تقسیم کرد و گفت: قطعا از دوره حکومت سامانی در منطقه و آغاز شکلگیری روسیه کنونی روابط اقتصادی بین دو کشور وجود داشته است.
وی نامگذاری این همایش به عنوان پانصد و پانزدهمین سال روابط را بسیار به جا خواند و افزود: تقریبا در همین تاریخ اولین سفرا بین دو کشور مبادله شدند. تاریخ روابط ما شاهد حوادث تلخ و شیرینی بوده، اما مهم این است که این تاریخ مورد مطالعه قرار گیرد و از آن درس بگیریم و در تاریخ توقف نکنیم.
در ادامه، دکترسنایی به دوره معاصر تاریخ روابط ایران و روسیه اشاره کرد و افزود: به گفته مقامات و تحلیلگران هم از نظر کمیو هم کیفی و در تمام سطوح سیاسی، اقتصادی، امنیتی و… دوران بیسابقهای است.البته برخی از عرصهها مانند همکاریهای منطقهای شاید برجستهتر باشد.
وی با ذکر این نکته که تصمیمات اتخاذ شده و اعتماد بین مسئولان دو کشور در تاریخ بیسابقه است، خاطرنشان کرد: مبادلات تجاری و اقتصادی آهنگ رشد خود را آغاز کرده و در سال 2015، هشتاد درصد رشد داشته که امیدواریم این میزان حفظ شود.در سالهای اخیر روابط پایدار راهبردی را برای یک کشور تعریف کردن دچار تغییر شده، اما آنچه مهم است اراده مقامات کشورها برای برقراری روابط راهبردی است.
سنایی گفت: اگر مقامات دو کشور در سطح رئیس جمهور، وزیر خارجه و … بی وقفه در حال رایزنی هستند و اگر در این فضا اعتماد بین دو کشور وجود دارد و سامانه اس-300 به ایران تحویل داده میشود، این نقاط مثبت نگاه راهبردی را بین دو کشور تقویت میکند و در همین چارچوب برنامهریزی برای سفر حسن روحانی، رئیس جمهوری کشورمان برای سفر به مسکو تدارک دیده شده است.
وی با نکوهش وجود عامل سوم در روابط ایران و روسیه گفت: غرب در سالهای اخیر و به صورت خاص آمریکا در این زمینه نقش منفی داشتهاند.زمانی که برجام حاصل شد پوتین ضمن تبریک و استقبال از آن اعلام کرد که باید از برجام استقبال کرد چرا که به کاهش نقش منفی عامل سوم در روابط ایران و روسیه کمک میکند.
سنایی تاکید کرد که روسیه شناسی در ایران باید به طور جدی مورد پیگیری قرار گیرد و در ادامه گفت: توسعه روابط میان دوکشور ثمرات خوبی دارد اما متاسفانه روابط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی ایران و روسیه از قرن نوزدهم کمتر است. اوایل قرن بیستم 900 تاجر گیلانی در کرملین و آستاراخان فعالیت داشتهاند و تجار روس هم در ایران فعالیت گستردهای داشتند.
سفیر کشورمان در انتهای سخنانش ابراز امیدواری کرد که مورخان و نخبگان دو کشور در تمام عرصهها بتوانند گفتوگوی سازندهای را با یکدیگر شکل دهند.
► طراحی چارچوبی برای تامین منافع
مرتضی دامنپاک جامی، دبیر همایش«پانصد و پانزدهمین سال روابط تاریخی ایران و روسیه» و معاون مرکز آموزش و پژوهشهای بینالمللی وزارت خارجه صبح روز گذشته (دوشنبه) گفت: ایران و روسیه به عنوان دو کشور کهن مناسبات دیرینهای با هم داشتهاند. دو کشور در حوزههای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی همواره با هم در ارتباط بودهاند. باید با درس گرفتن از حوادث تلخ و شیرین گذشته چارچوبی را طراحی کرد که منافع هر دو کشور را تامین کند.
دامنپاک جامیبا بیان اینکه کتابخانهها و مراکز اسنادی روسیه هزاران سند و کتاب به خط فارسی در خود جا دادهاند، اظهار داشت: مراکز اسنادی ایران هم مملو از اسنادی در رابطه با روسیه است.
► روند نامطلوب پژوهش در تاریخ روابط ایران و روسیه
شهرام یوسفیفر،معاون اسناد ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز طی سخنانی گفت:تاریخ روابط دیپلماتیک ایران به تاسیس اولین ادارههای سیاسی دو کشور باز میگردد و بسیاری از کشورهایی که ایران با آنها در ارتباط بوده دیگر وجود ندارند.واقعیت اینجاست که روابط تاریخی ایران و روسیه از گذشته تاکنون سیر یکسانی نداشته است.
یوسفیفر با بیان اینکه پژوهش در تاریخ روابط دو کشور امروز از وضعیت خوبی برخوردار نیست و آسیبهایی در آن وجود دارد، عنوان کرد: در طول زمان داد و ستدهای گستردهای بین دو کشور ایجاد شده و علایقی را برای گسترش روابط بین دو کشور شکل داده است. اما با وجود پیوندهای گسترده بین دو کشور، اما غالب مطالعات صورت گرفته در زمینه سیاسی و اقتصادی و نظامیبوده و مطالعات فرهنگی و تمدنی مورد توجه قرار نگرفته است.
► آمادگی روسیه برای گسترش روابط
آرتیزوف،رئیس آرشیو فدرال روسیه به روابط تاریخی ایران و روسیه اشاره کرد و گفت: روابط ایران و روسیه سابقهای بسیار طولانی دارد.مطالعه این تاریخ نشان میدهد که روابط سیاسی و دوستانهای بین دو دولت وجود داشته که براساس منافع مشترک پایهریزی شده است.
آرتیزوف وجود آثار تاریخی را نشان دهنده عمق روابط دو کشور دانست و عنوان کرد: اشیای تاریخی حتی در مناطقی از هند پیدا شده که مربوط به 1400 سال پیش است.
وی روابط اقتصادی دو کشور را نیز از اهمیت برخوردار دانست و گفت: بر اساس مدارک موجود روابط اقتصادی دو کشور سابقهای طولانی دارد.
رئیس آرشیو فدرال روسیه با بیان اینکه تاریخ بیان شده درباره روابط دو کشور واقعی نیست و روابط به قبلتر از آن باز میگردد، اظهار داشت: در سال 1958 اولین سفیر روسیه به ایران وارد شد و تبادل سفرا پس از این تاریخ بین دو کشور ادامه داشته و این روابط در خصوص امور فرهنگی نیز ادامه داشته و تفاهمنامههای فرهنگی بین دو کشور به امضا رسیده است. کمیته مشترک بین ایران و روسیه در سال گذشته تشکیل و در سن پترزبورگ نشستی مشترک برگزار شد.
وی تبادل اسناد و آثار تاریخی را مهم خواند و گفت: تفاهمنامهای بین اداره اسناد ایران و روسیه به امضا رسیده و فردا در زمینه تبادل آثار تاریخی و اسناد بین ایران و روسیه صحبت خواهد شد و امیدوارم روابط دو کشور وارد برهه جدیدی شود.
آریتزوف در انتها تاکید کرد: روسیه آماده گسترش روابط فرهنگی با ایران است.
► پایان دوران قاجاریه و تزارها
مدیرکل مشترکالمنافع وزارت امورخارجه در ادامه این همایش گفت: روابط ایران و روسیه دارای فراز و نشیبهای فراوانی بوده است البته پس از پیروزی انقلاب اسلامیشاهد توسعه خوب روابط میان دوکشور بوده ایم.متاسفانه سوء برداشتهایی در ایران نسبت به روسیه وجود دارد که به طرف مقابل نیز منتقل شده است. در چریان سفر ولادیمیرپوتین، رئیس جمهوری روسیه به تهران روی تصحیح این نوع نگاه تاکید داشتند و بیان داشتند که از پشت همانند برخی غربیها خنجر نخواهند زد.
غلامرضا باقری مقدم تاکید کرد: واقعیت اینجاست که باید به حرفهای پوتین اعتماد کنیم؛ ایران دیگر در دوران قاجار نیست و روسیه در دوران تزاری نمانده است.رهبران دو کشور اراده جدی در گسترش روابط تهران و مسکو دارند.کرملین به طور جدی به دنبال الحاق ایران به سازمان تجاری شانگهای است که نشان دهنده منافع مشترک ما است.
► از اتحاد مقابل عثمانی تا تنش در همسایگی
دکتر جهانگیر کرمی هم در این همایش گفت: بررسی روابط ایران و روسیه در 5 سده گذشته از اهمیت بسیاری برخوردار است.اگرچه روابط ایران و روسیه بیش از هزارسال اسا اما از زمان آغاز روابط دو دولت بیش از پنج سده نمی گذرد.
این کارشناس برجسته روسیه در ادامه افزود: روابط جدی ایران و روسیهبا ماهیت نظامی – سیاسی در سده های نخست با عنصری به نام امپراتوری عثمانی پیوند خورده است.در آن زمان دریای سیاه در انحصار عثمانی ها بود و آنها بر مناطق شمالی نظیر شبه جزیره کریمه تسلط داشتند.نکته حائز اهمیت اینجاست که ایران و روسیه در این برهه زمانی فاقد مرز مشترک بوده اند.
وی تصریح کرد:تضعیف امپراتوری عثمانی از قرن هجدهم میلادی و سپس تصرف مناطق قفقاز شمالی به وسیله روس ها به تدریج روسیه به مرزهای ایران نزدیک شد.
کرمی در بازخوانی روابط ایران و روسیه در اوائل قرن نوزدهم گفت: روابط ایران و روسیه به دلیل ترس از عثمانی ها اتحاد بود اما پس از سقوط عثمانی ها نگاه روس ها متوجه مناطق شمالی ایران شد.«جنگ و تهدید» در دوران قاجاریه و حتی پهلوی عنصر اساسی در همسایگی ایران و روسیه بوده است.
► آمریکا در دو قطبی روابط ایران و روسیه
الهه کولایی، استاد دانشگاه تهران در همایش«پانصد و پانزدهمین سال روابط تاریخی ایران و روسیه» گفت: هرچند این نظام فروپاشیده شوروی جای خود را به روسیه داده اما رهبران روسیه سریع متوجه ویژگیهای ژئوپلیتیکی منطقه شده و روابط آنها با کشورهای منطقه خیلی سریع شکل گرفت.
وی در ادامه افزود: باید از تاریخ درس گرفت. نگاه به تاریخ روابط دو کشور و به ویژه تاثیر نظام بینالملل بر این روابط قابل تامل و بهرهبرداری است. روابط دو کشور در دو دهه پیش از انقلاب اسلامیدر روابط این کشور با جهان سوم روابطی بینظیر بود. ایران شاهنشاهی در دو دهه شصت و هفتاد روابط گستردهای با اتحاد یه جماهیرشوروی تجربه کرد که این روابط گسترده در کشورهای عضو بلوک شرق قابل جستوجو بود. اما ایرانی که در چارچوب آیین دوستونی نیکسون در خاورمیانه حوزه خلیج فارس در تامین منافع آمریکا نقش مهمیداشت با اتحاد شوروی روابطی را در دو دهه پیش از انقلاب تجربه کرد که در بین کشورهای وابسته به بلوک غرب بینظیر بود.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران یادآور شد: این روابط از نقش آمریکا متاثر بود. نگاه شوروی در طول دهههای پس از شکل گرفتن انقلاب اکتبر تحول یافت و اصلا نقش و تصویر ایران در نگاه شوروی به جهان کشوری بود که باید شرایط را برای انقلاب همسو با نظام کمونیستی تجربه میکرد و بر این اساس این روابط تحول یافت. این از قرارداد ۱۹۲۱ مودت با رضاشاه شروع میشود و همزمان با متوقف کردن جنبش جنگل میرسد و ایران به عنوان رژیم شاهنشاهی بعد از آن طرف ارتباط دولت انقلابی شوروی قرار میگیرد. این روابط از ظرفی با الزامهای ایدیولوژیک و از طرفی با الزامات ژئوپلیتیک شکل میگیرد.با این که سیاست خارجی شوروی ایدئولوژیک بود غلبه ژئوپلیتیک را مشاهده میکنیم.
وی در ادامه گفت: بعد از جنگ دوم جهانی موضوع عدم تخلیه خاک ایران از سوی ارتش سرخ، نفت شمال و حزب توده مطرح بود. از طرفی سیاست شوروی در مقابل دکتر مصدق تناقضات روابط ایران و روسیه را به نمایش میگذارد. خروج ارتش سرخ از ایران و مساله آذربایجان و مساله کودتای ۲۸ مرداد ۳۲13 روابط دو کشور تحت تاثیر معادلات جهانی و تغییرات قدرت تغییر میدهد. روابط ایران و شوروی تا قیام پانزده خرداد ادامه پیدا میکند اما رویکرد دولت اتحاد شوروی نسبت به انقلاب سفید و برنامه نوسازی اقتصادی و اجتماعی منهای سیاسی نیز اهمیت دارد. در این ایام حزب توده نیز فعال بوده است.
کولایی افزود: در نهایت در آستانه انقلاب اسلامیما فرآیند بی نظیر اقتصادی بین ایران و شوروی داریم. در واقع تعهد دولت ایران که خاک ایران به عنوان محل استقرار موشک علیه شوروی قرار نگیرد، بسیار مهم بود. پیشرفتهای تکنولوژیک اساسا لزوم این امر را برای آمریکا گم کرده بود و لزوم تنشزدایی بین آمریکا و روسیه بعد از بحران موشکی کوبا نیز زمینه را برای بازگشایی روابط ایران و شوروی باز کرده بود. البته این تنها در حوزه اقتصادی صورت گرفت.
دکتر کولایی تصریح کرد: رفع نیازهای ایران از سوی شوروی مانع وابستگی ایران به آمریکا میشد و ایران به همین دلیل در حال رشد بود. هرچه روابط ایران و روسیه بیشتر میشد بازدارنده روابط ایران و آمریکا هم میشد. با تقویت نگاه ژئوپولیتیک در سیاست امروزی روسیه دو دهه گذشته بعد از فروپاشی غیر از دهه اول که نگاه ایدهآلیستی بر روسیه حاکم بود، زمینه توسعه روابط ایران و روسیه فراهم شد.
استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه دو دهه پیش از انقلاب اسلامیما روابط گسترده ایران و روسه را در حوزه فنی و اقتصادی شاهدیم، گفت: نگاه اتحادیه جماهیر شوروی به خاورمیانه و ضرورت توسعه روابط با خاورمیانه جایی است که ایران را باید در آن ارزیابی کرد. ما شاهد بازسازی این الگوهای رفتاری در دو دهه گذشته با تغییراتی در روابط دو کشور هستیم. از این رو این تجربه تاریخی به ما کمک میکند پتانسیلهای توسعه روابط را دریابیم. برنامه تعادل بخشیدن به رابطه ژئوپلیتیک در سرشت الزامات ژئوپلیتیکی ایران است که به پایداری روابط و تامین منافع متقابل کمک میکند.
► روابط نظامی ایران و روسیه
سفیر اسبق ایران در تاجیکستان و فنلاند با برجسته دانستن روابط نظامیایران و روسیه به تاسیس بریگارد قزاق در ایران اشاره کرد و گفت: در دوران ناصرالدین شاه قاجار اولین همکاری نظامیایران و روسیه شکل گرفت. روابط نظامیایران و روسیه را به هفت دوره میتوان تقسیم کرد :1- دوران تاریخی که از تاسیسی بریگارد قزاق در سال 1258 تا کودتای دیویزیون قزاق در سال 1299 بوده است. 2- دوران سوءظن که از کودتای رضاخان 1299 تا اشغال ایران توسط ارتش شوروی در سال 1320بوده است. 3- دوران تقابل سرد که از دوران اشغال ایران در شهریور 1320 تا سالهای تنش زدایی 1350 بود. 4- دوران ژاندارمیمنطقه که از بهمن 1350تا بهمن 1357 و آغاز خریدهای نظامیایران از روسیه.
سید رسول موسوی در ادامه گفت: پنجمین دوره روابط نظامیایران و روسیه دوران جایگزینی خرید تسلیحاتی با انقلاب سال 57 بود که براثر مشکلات ایران و آمریکا خریدهای تسلیحاتی ایران از روسیه صورت گرفت. 6 – دوران تحریم بود که با ارجاع پرونده اتمیایران به شورای امنیت، خریدهای نظامیایران از روسیه متوقف شد. در نهایت هفتمین دوره که همکاریهای راهبردی استراتژیک بود که پس از توافقنامه برجام و حضور مشترک در سوریه محقق شد.
► سنگینی تاریخ روی روابط ایران و روسیه
یلنا دونایوا سخنرانی از روسیه بود که درهمایش«پانصد و پانزدهمین سال روابط تاریخی ایران و روسیه» گفت: تاریخ بر روابط ایران و روسیه سنگینی میکند و روابط دو کشور به طور یکسان گسترش نیافته است.عدم ثبات در توسعه سیاست داخلی، فقدان وحدت در میان سران سیاسی متناسب با آن افتراق منافع آنها همراه با بحرانهای اقتصادی اجازه توسعه روابط را آنگونه که باید نداده است.
► غنای نسخ خطی ایران در روسیه
دکتر پوپوا، مدیر انسیتو نسخ خطی شرق شناسی آکادمی علوم روسیه در همایش «پانصد و پانزدهمین سال روابط تاریخی ایران و روسیه» گفت: مطالعات آکادمیک درباره ایران از سال ۱۹۱۸ آغاز گردید و در سال ۱۹۲۵ مجموعه گرانبهایی به زبان فارسی تهیه شد. نسخ تاریخی باشکوهی از ایران در روسیه موجود است. تلاش کردهایم مجموعهای از مینیاتورهای ایرانی گردآوری کنیم که از هشت هزار نسخه تشکیل شده است.
► تعاملات فرهنگی ریشه دار ایرانیان و روسها
دکتر ماندانا تیشه یار هم بر لزوم بررسی آثار ادبی تاکید کرد و گفت:اگر به بررسی کتابهای روسیه به زبان پارسی در ایران بپردازیم، در مییابیم که قدیمیترین کتبی که وجود دارد، سفرنامههایی هستند که غالبا متعلق به دوران قاجاریه بوده و در بک دهه اخیر سفرنامه ای تدوین نشده است. ایرانیانی که در سالهای انتهایی قاجار برای کار به روسیه میرفتند، تحت تاثیر تفکرات سوسیالیستی قرار میگرفتند. همچنین تجار و ایرانیانی که به غرب اعزام میشدند، از روسیه عبور میکردند.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: وقتی رضا شاه به قدرت میرسد، تعاملات فرهنگی قطع میشود، اما ترجمه آثار روسی به ویژه پوشکین مورد توجه قرار میگیرد. ادبیات کهن و کلاسیک روسیه مورد توجه بوده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامیانتشار کتب روس به شدت افزایش یافت. پس از فروپاشی شوروی زندگینامه رهبران روسیه ارزش خود را از دست میدهد، اما مطالعات حوزه اوراسیا به شدت مورد توجه قرار میگیرد. نکته جالب آنجاست در حالی که ادبیات کهن روسیه همچنان مورد توجه است، ولی ادبیات نوین این کشور هنوز مورد توجه قرار نگرفته است.
► تاثیر متقابل فرهنگی ایران و روسیه
اسکندر اسلام اف، وابسته فرهنگی سفارت روسیه هم گفت: طرز زندگی مردم ایران در کتاب تاریخ هردوت بیان شده است که ایرانیان بر فرهنگ مردم یونان تاثیر گذاشتهاند. برخی سرزمینهای عضو ایران باستان سالها جزو خاک روسیه بوده است؛ این اتفاق منجر به انتقال فرهنگ ایرانیان به روسیه شد.
وی در ادامه گفت: نکتنه ای که باید مد نظر داشت این است که در اواخر قرن شانزدهم اولین ارتباط دیپلماتیک بین ایران و روسیه برقرار شد.برخی تاجران معروف که با روسیه تجارت داشتند، مسکویی نامیده میشدند. هیچکس نمیتواند منکر درهمتنیدگی فرهنگی بین ایران و روسیه وجود دارد.اشعار گوته منجر به جلب توجه مردم روسیه به ادبیات فارسی به ویژه حافظ شد.
این دیپلمات روس گفت: ایرانیان ادیبان روسیه را به خوبی میشناسند و شعرای روسیه همانند ینسین هم از ادبیات ایران تاثیر پذیرفتند.پس از جنگ جهانی دوم تعاملات فرهنگی مردم ایران و روسیه ادامه یافت.روابط ایران و روسیه همواره در حال گسترش است و پس از پایان شوروی هم ادامه یافته است.
► عدم شناخت صحیح ایرانیان از روسیه
زهرا محمدی، استاد دانشگاه گفت: روابط ایران و روسیه یک روابط حداقلی بوده است وشناخت نادرست و عدم تمایل به شناخت درست بررگ ترین مانع گسترش روابط شده است. اگرچه اتفاقات فرهنگی خجسته در سطح دولتی رخ داده است اما اگر در حوزه فرهنگ باید تاثیر را بر مخاطب عام را بررسی کرد.
وی تاکید کرد که مخاطبان برنامههای دولتی محدود است اما چه باید کرد تا تعاملات فرهنگی تاثیرگذار باشد؟ توقف در تاریخ جایز نیست اما ظرف دو قرن.اخیر روابط ما سرشار از سوتفاهم بوده است.گریبایدف در ایران به عنوان یک ادیب شناخته نشده است در حالی که این اقدام میتواند در حل سوتفاهمها مهم باشد.متاسفانه واقعیت اینجاست که ترجمه آثار روسی قوی نیست.
► نیاز خاورمیانه به همکاری ایران و روسیه
شامگاه امروز، مراسم اختتامیه همایش«پانصد و پانزدهمین سال روابط تاریخی ایران و روسیه» با حضور سیدرضا صالحیامیری رئیس سابق سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سفیر ایران در روسیه و رئیس مرکز آموزش و پژوهشهای بینالمللی برگزار شد.
وزیرارشاد ضمن بیان اینکه با تعامل فرهنگی میتوانیم ارزشهای فرهنگی مشترک خودمان را در منطقه پررنگ کنیم،گفت: بر این باور بوده و هستم که روابط ایران و روسیه باید از سطح اقتصادی و سیاسی عبور کند و به روابط فرهنگی که حتی بر روابط سیاسی و اقتصادی نیز اثر میگذارد؛ برسد. شخصا اواخر شهریور و اوایل مهرماه در سفری به روسیه از آرشیو نسخ اسناد این کشور دیدار کردم و آنجا نیز اهمیت رابطه فرهنگی در رسیدن به یک دپیلماسی راهبردی را متذکر شدم.
رئیس سابق سازمان اسناد و کتابخانه ملی تاکید کرد: در بازدید از آرشیو ملی آژانس روسیه پی بردم روابط میان دوکشور از عهد صفویه آغاز شده بود و این بسیار برایم جالب بود و حتی از صد سال قبل نیز تعامل فرهنگی و روابط ما در حوزه اسناد وجود داشته است و باور دارم با برگزاری چنین همایشهایی و به همت آقایان سجادپور و سنایی حتما روابط فرهنگی مستحکمتری با روسیه خواهیم داشت.
صالحی امیری تاکید کرد:هنوز خاطرات تلخی از روابط گذشته ایران و روسیه در حوزه معاهدات منعقد شده در عصر قاجار در ذهن جامعه ما رسوب کرده اما میدانیم فضای امروز روابط ایران و روسیه بسیار با آن دوران متفاوت است. همایش حاضر نیز فرصتی است که از نو مناسبات دو کشور و روالهای روابط میان آنها را مورد ارزیابی قرار دهیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامیدر پایان تاکید کرد: روسیه اکنون به یکی از کانونهای اصلی مبارزه با تروریسم تبدیل شده و خاورمیانه به مشارکت ایران و روسیه و سایر کشورهای منطقه برای مقابله با تکفیریگری و تررویسم نیاز دارد حوزههای علمیه عربستان و برخی کشورهای منطقه به دانشگاه تروریست تبدیل شدهاند و برای مقابله با این مساله باید با همکاری فرهنگی و تعامل بیشتر حوزه دیپلماسی ریشه این ایدئولوژی را بخشکانیم در واقع جدای از همکاری در سطح نظامینیاز داریم تا تعامل فرهنگی و دیپلماسی کشورهای منطقه را بیشتر کنیم تا زمینههای شکلگیری تروریسم و تکفیریگری ایجاد نشود.
نویسنده: علی ودایع، دبیر تحریریه دیدبان روسیه و کارشناس ارشد روابط بین الملل؛