مقالات

جمهوری آذربایجان گذشته،حال و آینده

چکیده:

در این گزارش سعی شده است تا به بررسی اجمالی اوضاع سیاسی،اقتصادی،اجتماعی و امنیتی جمهوری آذربایجان پرداخته شود و تحلیلی مختصر از اوضاع و احوال این جمهوری ارائه شود. همچنین به بررسی تاثیر این اوضاع بر سیاست خارجی این کشور و مواضع آن نسبت به کشورهای دیگر به خصوص ایران، روسیه، آمریکا ،اسراییل پرداخته میشود.همچنین سعی شده است تا تحلیلی هرچند مختصر در مورد اوضاع سیاسی،اقتصادی،نظامی،فرهنگی این کشور نیز ارائه شود. همانطور که میدانیم جمهوری آذربایجان همسایه شمال غربی ایران است و یکی از کشورهای ساحلی دریای خزر است که پس از فروپاشی شوروی دارای مرز ساحلی در این دریا به طور مستقل شد. این کشور از سال 1994 با بستن قرارداد موسوم به قرارداد قرن راه را برای استخراج منابع از این دریا به طور یکجانبه باز کرد و از همه مهمتر پای شرکت های غربی و اروپایی را به این منطقه باز کرد.به دنبال آن با احداث خط لوله باکو-تفلیس-جیحان و انتقال نفت از این خط لوله بیش از پیش راه برای حضور و نفوذ غرب در این منطقه به بهانه تامین امنیت برای خط لوله باز شد.و اکنون نیز روز به روز بر این نفوذ و حضور افزوده میشود و آمریکا به دنبال آن است تا هرچه بیشتر روسیه و ایران را در منطقه تضعیف کند و سیاست همه چیز بدون ایران را با تمام جدیت به پیش ببرد.

دکتر هادی آجیلی  استادیار روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی تهران

فاطمه پروین دانشجوی کارشناسی ارشد آسیای میانه و قفقاز دانشگاه علامه طباطبایی

مقدمه

این کشور در سال اخیر به دنبال گسترش هرچه بیشتر روابط با غرب و اسراییل و گسترش مناسبات سیاسی با آنهاست.دیدارهایی که بین مسئولان این کشورها صورت گرفته است حاکی از بهبود هرچه بیشتر مناسبات سیاسی بین آنهاست.گرچه این روابط در سطح سیاسی موجب آشفتگی اوضاع سیاسی داخلی و گاهی واکنش منفی مردم جمهوری آذربایجان نسبت به سیاست های دولت و بی توجهی به خواسته های مردم کشور و نیازهای آنان.این روابط در سطح سیاسی واکنش هایی را از جانب ایران نیز به همراه داشته است و ایران همواره نگران گسترش این روابط به ویژه با اسراییل است،خصوصا که احتمال می دهد این روابط محدود به گسترش مناسبات بین دو کشور نمی شود و ممکن است که به نوعی همکاری علیه جمهوری اسلامی ایران باشد.اقدامات اسراییل در جمهوری آذربایجان و احداث تاسیسات توپخانه ای و پایگاه های هوایی در این کشور و خرید تاسیسات نظامی و راداری از این کشور که تصور میشود به منظور اهداف اسراییل و مقاصد ضد ایرانی باشد.به طور مثال خرید تسلیحاتی همچون سیستم رادارگرین پاین که اسرائیل از آنها در دفاع راهبردی خود استفاده می‌کند و توانایی کشف و شناسایی موشکهای بالستیک را در مسافت ۵۰۰ کیلومتری دارا هستند نمی‌تواند برای جنگ با ارمنستان بکار گرفته شوند و با توجه به ماهیت رژیم اسرائیل و تهدیدات مکرر نظامی برای حمله به ایران خرید چنین تسلیحاتی از سوی آذربایجان سوال برانگیز می‌باشد.

از طرف دیگر آذربایجان همواره توجه داشته است که روسیه کنترل کننده بی رقیب در منطقه است و اگر بنا باشد با هر کشوری چه در منطقه چه فرامنطقه ای ارتباط و همکاری داشته باشد باید نظر روسیه را جلب کند و بی توجه به روسیه و مواضع آن این چنین اقدامات برایش بدون هزینه نخواهد بود و پیامدهایی خواهد داشت.گرچه ما همیشه شاهد تغییرات در اولویت های سیاست خارجی این کشور بوده ایم که گاهی به جانب غرب گرایش پیدا کرده و گاهی به سمت روسیه و گاهی با حفظ تعادل در روابط با دو طرف و همچنین بهبود رابطه با ایران.گرچه اخیرا رابطه با ایران تنش بسیاری پیدا کرده است که از عوامل متعددی ناشی می شود.جمهوری آذربایجان از جمله جمهوری های سابق اتحاد شوروی است که بعد از فزوپاشی با جدیت تمام به دنبال دولت سازی و مشروعیت بخشیدن به دولت جدید و مقابله با قومیت گرایی و جدایی طلبی و به طور کلی مقابله با هرگونه حرکتی که تمامیت ارضی کشورش را به خطر اندازد و از نظر خودش دخالت در امور داخلی کشورش محسوب شود.این کشور با وجود اشتراکات فرهنگی و تمدنی و البته مذهبی که با ایران دارد به جهت آنکه نگران است از کنترل دوباره کشورش توسط دیگر کشورها و به جهت تبلیغات ضد ایرانی که توسط آمریکا در منطقه انجام شده و سعی شده تا از ایران چهره مخدوش و متجاوز و تهاجمی ساخته شود بیشتر از قبل نسبت به اقدامات ایران و واکنش های آن حساس شده است.البته در زمینه های مذهبی نمیتوان منکر شد که ایران به عنوان یک کشور انقلابی و اسلامی و آرمانهای اسلامی به دنبال دفاع از حقوق مسلمانان و مستضعفان و همچنین صدور ارزشهای انقلابی و اسلامی به سایر کشورهای مسلمان است و آرمانش ایجاد جامعه جهانی اسلامی است اما در این منطقه سعی کرده است که براساس گفتمان ایدئولوژیک اقدام نکند و بر اساس گفتمان ژئوپلتیک عمل کند و با توجه به موقعیت راهبردی این منطقه و همسایگی با ایران و داشتن مرز مشترک با ایران و همچنین داشتن ساحل در دریای خزر و برخورداری از منابع غنی انرژی نفت و گاز موجب به کارگیری این گفتمان در عرصه سیاست خارجی ایران شده است.ایران نیز در محل ارتباطی محور تولید شمال جنوب و مصرف شرق غرب است و بین دو حوزه مهم انرژی دریای خزر در شمال و خلیج فارس در جنوب قرار دارد.البته باید توجه داشت که آذربایجان بعد از فروپاشی با کشف حوزه های انرژی و استخراج منابع اهمیت روز افزونی پیدا کرد و روز به روز به درآمدش افزوده شد ، دلیل عمده توجه به کشوری چون آذربایجان با ویژگی هایی چون عدم ثبات و امنیت و درگیر مسایل ارضی و مرزی این بوده است که آمریکا و کشورهای اروپایی خواهان کاهش وابستگی به خاورمیانه و خلیج فارس و آسیب پذیری از آن بوده است به خصوص که ایران بعد از انقلاب اسلامی رو در روی قدرت طلبی و انحصار گرایی آمریکا در جهان و همچنین استعمار و استکبار قرار گرفت وآمریکا نیز به عنوان یک قطب قدرت در جهان که قدرت فراوانی دارد نمیتوانست عدم پذیرش الگوهایش از جانب ایران را بپذیرد و ازهر فرصتی جهت تضعیف ایران و موقعیتش استفاده کرده و می کند و جمهوری آذربایجان نیز گزینه مناسبی برای پیگیری اهدافش در منطقه است. کما اینکه شاهد بوده ایم آذربایجان با انعقاد قرارداد موسوم به قرارداد قرن در سال1994راه را برای استخراج نفت و گاز از دریای خزر البته به طور یکجانبه باز کرد و به دنبال آن با احداث خط لوله باکو- تفلیس- جیحان و سرمایه گذاری های روز افزون کشورهای خارجی به منظور استخراج و انتقال نفت از این کشور تامین امنیت این خط لوله  بر اهمیت این کشور افزود.این کشور حدود 8میلیارد بشکه ذخیره نفتی در دریای خزر دارد.

با توجه به این مسایل و درک اهمیت این کشور برای بازیگران منطقه و فرامنطقه ای میتوان تحلیل بهتری از اقدامات و رفتارهای این کشور چه در قبال مسایل داخلی و چه در مواجه با سایر کشور ها ارائه داد و البته درک بهتری از قدرت مانور آن ارائه داد.

از مهمترین اخبار های اخیر راجب جمهوری آذربایجان اخبار مربوط به قانون منع حجاب ابتدا در مدارس این کشور و سپس در دانشگاههای آن است.درست است که این کشور یک حکومت سکولار دارد اما صرف سکولاریسم موجب ضدیت با دین و نمادهای مذهبی نیست اما حکومت این کشور و در راس آن الهام علی اف به آن اکتفا نکرده است و لائیک بودن را در پیش گرفته و به طور جدی به مقابله با اسلام و نمادهای اسلامی و فعالان مذهبی پرداخته است.در این رابطه باید طرحی مبنی بر قانونی کردن مساله بدن کاری را اشاره کرد: اسیاوش نوروزاف، نماینده پارلمان جمهوری آذربایجان و عضو حزب حاکم آذربایجان نوین در اظهار نظری جنجالی پیشنهاد قانونی کردن فاحشگی در جمهوری آذربایجان را ارائه داد.به گزارش آران نیوز به نقل از مطبوعات آذری، سیاوش نوروزاف با اشاره به اینکه امروزه فاحشه های زیادی از کشورهای فیلیپین و اکراین…به جمهوری آذربایجان سفر می کنند، افزود: ترکیه نیز قبلا با این مشکل مواجه بود، از آنجایی که در برقراری اینگونه روابط طرفین راضی بوده راه حل این مشکل سخت گیری قانونی نیست.
وی در ادامه افزود: همانطور که می بینید اروپا هم در این زمینه ناموفق است. پس بیایید از تجربه های بین المللی استفاده کنیم! اکثر کشورها راه حل این مشکل را قانونی کردن آن دانسته اند و این مشکل را حل کرده اند.(پایگاه خبری بادکوبه،1392)

قابل ذکر است که این مشکلات اخلاقی در آذرباجان نتیجه گرایش به غرب و فرهنگ برهنگی است و برنامه های مبتذل تلویزیونی نیز در این راستا بوده است و بایدگفت که با اقدام پارلمان مبنی بر تصویب آن قطعا واکنش هایی جدی از سوی مردم در پی خواهد داشت.در ادامه باید به واکنش متانت عزیز اوا رییس مرکز بحران زنان جمهوری آذربایجان اشاره کرد که گفته این گونه تجارت ها ریشه در مشکلات اقتصادی اجتماعی زنان دارد و اغلب آنها به خاطر درآمد پایین تن به این کار میدهند و به جای آنکه درآمد آنها را افزایش دهند و آنها را به تحصیل تشویق کنند فاحشگی را قانونی می کنند در نتیجه این کار قبح این قضیه برای مردم عادی از بین میرود و افراد زیادی به این منظور به اینجا سفر میکنند و آذربایجان تبدیل به کشوری بزهکار و جنایی می شود.(پایگاه خبری بادکوبه،1392)

زندانی شدن تعداد زیادی از فعالین مذهبی به دنبال اعتراض به اجرای قانون منع حجاب در مدارس و صدور حکم چند سال حبس برای آنان  و همچنین ممنوعیت عبادت در اماکن غیر مذهبی این کشور که در سال 2008 تصویب و اجرا شد در راستای سیاست ضد دینی این دولت است. همانطور که می دانیم آذربایجان کشوری با اکثریت مسلمان شیعه است و اینگونه محدودیت ها و اعمال فشار روی مسلمانان قطعا پیامدهای خوشایندی برای حکومت علی اف نخواهد داشت. کما اینکه با دنبال کردن اخبار این کشور شاهد اعتراضات در گوشه کنار این کشور و شعار هایی علیه دولت که اغلب هم توسط جوانان صورت گرفته است بوده ایم البته این اعتراضات محدود به داخل کشور نبوده است و در خارج از آن نیز آذری های مقیم سایر کشورها به این گونه سیاست ها اعتراض کرده اند .در این رابطه باید به گزارش کمیسیون بین المللی آزادی مذهبی آمریکا که در ماه آوریل منشر شد و در باره نقض آزادی اعتقاد در جهان بود بر اساس آن نام آذربایجان در میان کشورهای درجه 2 از نقض کنندگان آمده بود. واشاره شده بود که این کشور در سال 2009 قانون اختناق آمیز دینی را تصویب کرده که دایره فعالیت مذهبی را محدود میکرد و وزارت تحصیل در 2010 برنامه مد و لباس واحد در مدارس را اجرا کرده است.این کمیسیون از سفارت آمریکا در باکو خواسته است که در این مورد اقدامات لازم را انجام دهد.(سایت خبری آران نیوز،1392)

همچنین با برگزاری مجمع جهانی بیداری اسلامی آقای ولایتی مشاور بین المللی مقام رهبری و دبیر کل مجمع در حاشیه اجلاس  با اسکندر حسین زاده موسس و مدیر خانه نشر نور و روحانی برجسته آذربایجان ملاقات کردند.حسین زاده درباره وضعیت فعلی آذربایجان ممنوعیت های دینی روحانیون معروف و فعالان دینی زندانی صحبت کرد و از ولایتی ضمن تشکر به خاطر توجه به مسلمانان جهان و آذربایجان خواست تا جهت آزادی زندانیان حجاب و کسانی که طی فعالیت های دینی حبس شده اند اقدامات لازم را انجام دهند.(موسسه علمی فرهنگی راه حق،1392)

با این سخنان میشود فهمید که در آذربایجان دولت این کشور مقابل جریان مذهبی مردمی قرار گرفته است و سیاست ضد دینی خود را به این آسانی کنار نمیگذارد حتی اگر لازم باشد تعداد زیادی از مردم کشور خویش را زندانی و شکنجه کند و تحت فشار قرار دهد و نسبت به خود بدبین و تحریک کند.اما اینکه تا کجا این هزینه را می پذیرد مشخص نیست و اینکه آیا با انتخابات سال 2013 و روی کار آمدن فرد جدیدی سیاست این کشور تغییر می کند و جهت گیری ضد اسلامی آن متعادل تر میشود یا نه بسته به آن است که شخصیت جدید تا چه حد گرایش های اسلامی داشته باشد و تا چه میزان قادر به اجرای اسلام و احکام اسلامی در کشور خویش است.البته اگر به مانند سابق شاهد ادامه ریاست جمهوری علی اف برای بار سوم در این کشور نباشیم زیرا در این صورت باید شاهد فضای محدودتر برای مسلمانان و آزادی کمتری برای فعالیت های اسلامی در این کشور باشیم که این امر برای مسلمانان سخت نگران کننده است.

مساله بعدی موضوع آزادی بیان و مطبوعات در این کشور است.دولت به همان میزان که برای فعالیت های مذهبی محدودیت قرار داده است برای فعالیت های سیاسی و فرهنگی نیز آزادی قابل توجهی قائل نیست. دولت با هرگونه اعتراضی علیه سیاست های خویش برخورد می کند و انتقادی در این زمینه را نمی پذیرد.اخباری مبنی بر تجمع اعتراض آمیز آذری های مقیم اروپا همزمان با آغاز اجلاس مجمع پارلمانی شورای اروپا نسبت به خفقان سیاسی و نبود آزادی بیان و حبس دسته جمعی جوانان آذربایجان گزارش شده است.(22آوریل 2013) بر اساس شاخص های کمیته بین المللی حمایت از حقوق روزنامه نگاران، جمهوری آذربایجان از نظر تعداد زندانیان روزنامه نگار و اصحاب رسانه در رتبه دوم منطقه قرار دارد. بر اساس اعلام کمیته بین المللی حمایت از حقوق روزنامه نگاران هم  اکنون حداقل 6 روزنامه نگار جمهوری آذربایجان با اتهامات ساختگی و غیر واقعی در زندان های این کشور به سر می برند.
بر اساس  شاخص های این کمیته بین المللی، جمهوری آذربایجان از نظر تعداد زندانیان روزنامه نگار و اصحاب رسانه در رتبه دوم منطقه قرار دارد(سایت تحلیلی خبری بادکوبه 1392)

همچنین در این رابطه باید اشاره کرد که فعالان آذربایجان معتقدند که غرب از سرکوب حقوق اساسی مردم آذربایجان حمایت می کند و سکوت غرب در برابر نقض حقوق مردم اعلام کردند که مردم آذربایجان به غربی ها بدبین شده اند.فقدان پاسخ های قوی و محکم از طرف دولت های غربی و اتحادیه اروپا و سازمان نظارت بر حقوق بشر نقش آنها را به عنوان فعال حقوق بشر تضعیف می کند.(مهر نیوز)

از این اخبار چنین برداشت می شود که به موازات نبود آزادی بیان و دموکراسی در این کشور و ادعای غرب و اروپا برای استقرار دموکراسی و آزادی در این کشور نه تنها این اهداف محقق نشد و آنها که به این بهانه به نفوذ در منطقه دست زده بودند فقط به ظاهر برای تحقق آن اقدام کردند اما در واقع هیچگونه اقدام چشمگیری در این زمینه انجام ندادند و ما شاهد پایمال شدن حقوق اساسی و اولیه مردم این کشور و اعمال محدودیت روز افزون دولت بر مردم بوده ایم و در مقابل نهادهای بین المللی که همواره مدافع حقوق بشر و آزادی دینی و عقیده بوده اند و هستند در اغلب مواقع سکوت اختیار کرده اند و نهایت به دادن گزارش هایی در این زمینه اکتفا کرده اند مگر در مواردی که موقعیت خود را در خطر دیده اند و سکوت را به ضرر منافع و موقعیت خود در منطقه و جامعه بین الملل دیده اند .

مساله بعدی اوضاع اقتصادی این کشور است .آمارها نشان می دهد که تولید ناخالص داخلی و درآمد سرانه  این کشور روبه افزایش است و حجم سرمایه گذاری های خارجی در این کشور نیز افزایش یافته است که حجم عمده این سرمایه گذاری ها در بخش نفتی آذربایجان بوده است و کشورهای اروپایی و غربی به منظور تامین انرژی خود و کاهش وابستگی به نفت و گاز خاورمیانه و آسیب پذیری از نا امنی در آن منطقه توجه خود را به این منطقه داده اند و سرمایه گذاری فراوانی در زمینه نفت و گاز این کشور و احداث خط لوله های انتقال انرژی وتامین امنیت مسیرهای انتقال انرژی انجام داده اند.این کشور به لحاظ درآمدی در وضعیت مناسبی به سر می برد اما وابستگی آن به درآمدهای نفتی و تاثیر پذیری از نوسان قیمت انرژی و تک محصولی شدن آن از پیامدهای منفی این گونه درآمدهاست.این کشور باید منابع درآمدی خود را متنوع سازد و به دنبال جلب سرمایه در بخش غیر نفتی و توسعه بخش کشاورزی خود و مدرن کردن آن اقدام کند زیرا این کشور آب و هوای متنوعی دارد و زمینه برای گسترش این بخش در این کشور فراهم است.البته با این وجود هنوز بیکاری در این کشور زیاد است،در سال 2011گزارش شده است که 248 هزار بیکار وجود داشته است و از جمعیت 10 میلیون نفری آن 6/49درصد زیر خط فقر زندگی میکنند(پایگاه خبری بولتن نیوز،1391)

در این رابطه باید به خبری که در سایت وزارت امور خارجه آذربایجان مبنی بر اینکه متوسط درآمد ماهانه افراد 1/5 برابرافزایش یافته است و ذخیره پولی کشور نیز 8/28برابر  شده است و به 46بیلیون رسیده است.(Azerbaijan.az)

البته قابل ذکر است که صادرات نفت و گاز جمهوری آذربایجان سال ٢٠١٢ در قیاس با سال ٢٠١١ کاهش یافت. به گزارش پایگاه خبری بلومبرگ صادرات نفت و گاز آذربایجان، سومین تولیدکننده بزرگ نفت در میان کشورهای عضو شوروی سابق در سال جاری میلادی به دلیل افت تولید برای دومین سال پیاپی، کاهش یافت.کمیته آمار دولتی آذربایجان اعلام کرد: این کشور سال گذشته ٣٦,٨ میلیون تن نفت صادر کرده که این رقم نسبت به سال پیش از آن (٢٠١١) ٥.٨ درصد کاهش داشته است.بنا بر اعلام این کمیته، صادرات گاز طبیعی آذربایجان نیز سال ٢٠١٢ در قیاس با سال پیش از آن با ٢,٩ درصد کاهش به ٦.٦ میلیارد مترمکعب رسیده است.کمیته آمار دولتی آذربایجان چندی پیش نیز اعلام کرده بود: این کشور سال گذشته ٤٣ میلیون تن نفت خام تولید کرده که این رقم نسبت به سال پیش از آن ٥,٣ درصد کاهش داشته است.تولید گاز آذربایجان سال گذشته با ٥,٤ درصد افزایش به ١٧.٢ میلیارد مترمکعب رسیده است.آذربایجان به ترکیه، روسیه و گرجستان گاز صادر می کند(سایت خبری شانا،اسفند 91)

البته باید اشاره کرد که خبری مبنی بر آغاز تولید میدان آبشرون آذربایجان تا 2020 منتشر شده است و در این خبر بیان شده است که احتمال دارد در فاز اول 3 تا 5 میلیارد متر مکعب در سال گاز تولید کند و سهام شرکت فرانسوی توتال و شرکت آذری سوکار هرکدام 40% و شرکت سوئدی نیز 20% خواهد بود.(سایت خبری شانا)

موضوع بعدی در مورد مناقشه قره باغ است که تا کنون راه حلی در مورد آن ارائه نشده است و موفقیتی به همراه نداشته مذاکرات فراوان پیرامون آن.در این خصوص باید به مواضع متفاوت و گاهی متناقض آذری ها و دولتمردان آن نسبت به میانجی گری گروه مینسک که از سوی شورای همکاری اروپا برای این ماجرا ایجاد شده است.

از یک طرف خبری منتشر شده بود که بر اساس آن احمد اوغلو رییس مرکز فنون و نوآوری های سیاسی آذربایجان با اشاره به پیشنهاد آپاتورای نماینده ویژه دبیر کل ناتو در امور قفقاز جنوبی وآسیای میانه درباره میانجیگری برای حل و فصل مناقشه قره باغ گفته جستجوی میانجی جایگزین از سوی ناتو برای حل مناقشه یک اتفاق جدید است.وی با یادآوری اینکه در کنار پیشنهاد ایران برای میانجیگری در مناقشه قره باغ نظراتی درباره میانجیگری مصر مطرح شده افزود تحولاتی به وقوع پیوسته که روی آوردن به میانجی گران جایگزین گروه مینسک را ضروری کرده وی تاکید کردافزایش ابتکارات ناتو در این زمینه منجر به توجه سایر سازمان های اروپایی برای یافتن میانجی گران جایگزین خواهد شد وی با مغرضانه خواندن همه پیشنهاد هایی که تا کنون گروه مینسک ارائه داده افزود این پیشنهاد ها نه برای حل مناقشه بلکه به خاطر طولانی تر کردن آن مطرح شده است و با انتقاد از روسای آن انحلال آنرا بهترین گزینه در شرایط فعلی دانسته است.( سایت خبری ایران شمالی)

اما از طرف دیگر معاون وزیر امور خارجه آذربایجان اعلام کرده که کشورش تمایل دارد مذاکرات را تحت ریاست گروه مینسک از سر بگیرد تا به راه حلی دست یابد.دولت باکو تاکید دارد که برای ادامه مذاکرات صلح باید شاهد اقدامات عملی ارمنستان و ارامنه قره باغ جهت طرح صلحی که بر اساس آن ارمنستان از مناطق اشغال شده آذربایجان عقب نشینی کنند باشد. (سایت خبری ایرنا)

گفتنی است خبری متشر شده است مبنی بر اینکه ایالت مین در آمریکا استقلال قره باغ را به رسمیت شناخته است و المار محمد یاراف وزیر امور خارجه آذربایجان متذکر شده است که این امر به روند مذاکرات صلح در قره باغ صدمه می زند و ناشی از اقدامات  لابی قوی ارامنه در آمریکا است که به دنبال استقلال این منطقه هستند.چندی پیش نیز یکی از ایالات استرالیا استقلال قره باغ کوهستانی را به رسمیت شناخته بود.لازم به ذکر است که سیاست های غیر واقع بینانه جمهوری آذربایجان باعث به رسمیت شناخته شدن تدریجی استقلال این منطقه شناخته شده است(پایگاه خبری بادکوبه،1392)

این موضع گیری های متفاوت از جانب آنها تعجب آور است و در عین حال نشان میدهد که وحدتی که باید بین رجال سیاسی و کارشناسان آذری وجود ندارد و گرایشات گوناگون در میان آنها وجود دارد که به تبع وحدت عمل را نیز از بین برده است.اما آنچه که اهمیت دارد این است که ایران باید در این میان محتاط عمل کند و اگر هم قرار است میانجی گری کند از حمایت از یکی از طرفین درگیری خودداری کند تا روابطش با دو کشور دچار مشکل نشود و به خصوص در مورد آذربایجان در روابط با ایران.اما در مقابل میانجیگری روسیه میتواند بسیار موثرتر و عملی تر باشد و این امر شاید برمیگردد به نفوذی که روسیه در منطقه دارد و قدرتی که در کنترل کردن اوضاع و به تبع به هم ریختن آن دارد.کما اینکه در سال 2008 روسیه بار دیگر کنترل خود در منطقه را ثابت کرد و نشان داد که قدرتش در منطقه بدون رقیب است واین بر میگردد به سالهایی که این جمهوری ها زیر پرچم شوروی و کنترل آن بودند و به تبع با فرهنگ و سیستم اداره کشور آن آمیخته شده و به آن وابسته هستند و البته مردم این منطقه نیز همچنان روسیه را به عنوان قدرت برتر در منطقه قبول دارند و خوب میدانند که روسیه منطقه را حوزه منافع حیاتی خویش میداند که برای حفظ آن تمام تلاش خود را می کند.به این ترتیب و با وجود ناکامی های گروه مینسک و بازیگران فراملی در ارائه راه حلی برای حل این ماجرا که البته بهتر است بگوییم عدم تلاش کافی آنها برای حل آن در حال حاضر روسیه گزینه بهتری است و شاید با قدرتی که در منطقه دارد اگر بخواهد که این ماجرا حل شود قطعا به نتیجه می رسد اما مهم این است که بخواهد این ماجرا حل شود اما گویا در حال حاضر به نفع قدرتهای خارجی و همچنین روسیه نیز هست که این مناقشه بدون راه حل بماند.البته باید اشاره کرد که این منطقه جزو جمهوری آذربایجان بوده است و در زمان شوروی به آن داده شده است گرچه در حال حاضر آذری ها در این منطقه در اقلیت به سر می برند و اکثریت جمعیت آن را ارامنه تشکیل میدهند که این ترکیب جمعیتی به نفع ارمنستان است تا حدی.

 شاید انتخابات آینده آذربایجان بتواند این ماجرا را به طریقی حل کند البته باید در نظر داشت که مردم این منطقه که در حال حاضر اکثریت ارمنی هستند چه خواسته ای داشته باشند کما اینکه جنبش آزادی بخش این منطقه خواهان استقلال و آزادی از دو طرف است به دنبال آن است که به هیچکدام از دو طرف وابسته نباشد و مستقل اداره شود.که این مساله نیز میتواند اشکال آفرین باشد در جریان مذاکرات بین دو طرف و توافقات احتمالی حتی اگر چندان جدی تلقی نشود در حال حاضر.

در ادامه میتوان بحث روابط این کشور را با همسایگان مطرح ساخت.همانطور که در سالهای اخیر شنیدیم و شاهد بودیم این کشور بیشتر از قبل به جانب غرب و فرهنگ غرب گرایش پیدا کرده است و به دنبال پیاده کردن اصول دموکراسی غربی و توسعه اقتصادی در کشور خویش است و در این راه تقریبا از هیچ اقدامی فرو گذار نمی کند حتی اگر لازم باشد با سرکوب مردم نیز به دنبال اهداف خود است که بیشتر نیز نفع شخصی دارد برای دولتمردان تا مردم عادی کشور.برای کشورهای فرامنطقه ای نیز این منطقه و خصوصا آذربایجان در جهت تامین انرژی و کاهش وابستگی به دیگر کشورهای رقیب در منطقه است.برای اتحادیه اروپا انتقال انرژی از این کشور و حتی ایران به منظور کاهش وابستگی و آسیب پذیری از سیاست های متغیر روسیه در اولویت قرار دارد.برای اسراییل که اهداف ضد اسلامی دارد حضور در این منطقه و به ویژه آذربایجان که همسایه ایران نیز هست منافع زیادی در بر دارد و میتواند علیه ایران در منطقه اقداماتی انجام دهد که می تواند به در دراز مدت به ضرر ایران تمام شود و حداقل مانعی باشد برای حضور مثبت و رابطه ایران با این کشور ها.

در ابتدا باید به رابطه با ایران در سال اخیر اشاره کرد که با تنش های فراوانی همراه بوده است برای مثال میتوان به برگزاری مسابقات آواز یورو ویژن اشاره کرد که در آذربایجان برگزار شد و این کشور میزبانی اجلاس همجنس بازان را به عهده گرفت و این امر با انتقادات فراوان از جانب ایران و رجال مذهبی ایرانی و آذری روبه رو شد و در مقابل آذربایجان این انتقادات و اعتراض ها به سیاست ضد دینی خود را دخالت در امور داخلی خویش قلمداد کرد.حضور بیشتر اسراییل در این کشور و احداث پایگاههای هوایی و در اختیار قرار دادن پهباد هایی که به منظور جاسوسی به مرز دو کشور فرستاده می شود و احداث رادارهایی که ساخت اسراییل است در مرزهای دو کشور قطعا هدفی جز اهداف ضد ایرانی و اسلامی اسراییل ندارد. در ادامه باید اشاره کرد به برگزاری همایشی علیه تمامیت جمهوری اسلامی ایران در باکو که  توسط جبهه آزادی آذربایجان جنوبی وشاخه انشعابی گروه داک(به اصطلاح آذری های جوان)برگزار شد. به گزارش افکار نیوز به نقل از آران، در این نشست که شنبه، ۱۰ فروردین ماه ۱۳۹۲، در سالن دان اولدوز هتل “پارک این” باکو برگزار شد، قدرت حسنقلی اف نماینده مجلس جمهوری آذربایجان، به همراه فعالان گروهک تجزیه طلب داک (باصطلاح کنگره آذریهای جهان) و به اصطلاح جبهه آزادی ملی آذربایجان جنوبی از جمله عناصر ضد انقلاب فراری نظیر غلامرضا صبری تبریزی، سونا دانشور و تعدادی دیگر از قومگرایان فراری از ایران، فعالان برخی از احزاب نظیر مساوات و جبهه خلق، تعدادی از صاحبنظران جمهوری آذربایجان از جمله وفا قلیزاده مشاور سیاسی رئیس جمهوری سابق آذربایجان و نصیب نصیب لی سفیر اسبق جمهوری آذربایجان و نصیب نصیب لی سفیر سابق جمهوری آذربایجان در تهران و گلتکین بی حضور داشتند.
در این نشست که با عنوان ” «فردای آذربایجان جنوبی معاصر»” برگزار شد، سخنرانان با طرح ادعاهای تجزیه طلبانه علیه ایران و نام بردن از آذربایجان ایران با اصطلاح مجعول “آذربایجان جنوبی”، بر لزوم جدایی آذریهای ایران و حمایت بیشتر دولت باکو از این روند تاکید و دولت ایران را به نقض حقوق باصطلاح ۳۵ میلیون آذری ایران متهم ساختند.
دولت ایران در داخل بحران، مسایل و چشم انداز(به اصطلاح) نهضت ملی آذربایجان جنوبی! سرکوب ها علیه فعالان ملی! و خواسته های مان از(باصطلاح) آذربایجان شمالی! از جمله موضوعات سخنرانیها بود.
شایان ذکر است که علیرغم سیاست های حسن همجواری ایران، جمهوری آذربایجان طی سالهای اخیر به پایگاهی برای برگزاری نشست های گروهک های تجزیه طلب و ضد ایرانی تبدیل شده است و این گروهکها آزادانه این نشست ها را برگزار و به طرح ادعاهای واهی ارضی علیه ایران می پردازند.(سایت افکار نیوز،فروردین 92)

به دنبال انتشار این خبر حسین شریعتمداری پیشنهاد برگزاری همه پرسی  در جمهوری آذربایجان برای الحاق به وطن اصلی(ایران)و یا تشکیل جمهوری اسلامی ایران در منطقه را داد و این امر سران باکو را به شدت مضطرب و نگران ساخت.(آذربایجان نیوز،فروردین92)

 البته باید اشاره کرد که به دنبال آن نشست ضد ایرانی سفیر آذربایجان در تهران احضار شد.در این رابطه آقای مهدی نعلبندی کارشناس مسائل قفقاز بیان میدارد که ادعای آذربایجان مبنی بر اینکه رهبر 50 میلیون آذری است باید در پاسخ گفت که 35میلیون آذری در ایران ساکن است و آیا معمول است که بازو به بدن متصل شود نه بدن به بازو؟؟!!اینگونه اقدامات آذربایجان نشان میدهد که ادعای خاک دارند اما بدانند اگر اسراییل توانست فلسطین را شکست دهد آنها نیز میتوانند موفق شوند بهتر است مقامات آذربایجان کمی تاریخ را مطالعه کنند.

در ادامه مطرح میکند اینکه آذربایجان از یک طرف میگوید هیچ دخالتی در این گونه اقدامات ندارد و از طرف دیگر حمایت میکند از رسانه های این کشور گرچه در ظاهر آنها را مستقل نشان میدهد و معرفی می کند ،قطعا این سیاست و تاکتیک جمهوری آذربایجان است برای جو سازی و فعالیت علیه ایران اما علی اف خوب میداند که اگر این ادعا را به صورت جدی مطرح کند بازنده اصلی خواهد بود زیرا هم از لحاظ وسعت ارضی و هم از لحاظ تعداد جمعیت و قدرت نظامی جمهوری آذربایجان قابل مقایسه با جمهوری اسلامی ایران نیست. تنها چیزی که حاکمیت جمهوری آذربایجان به آن دلبسته پتانسیل آذری های ایران است و گرنه خود می دانند که اگر بحث جدی تر شود بازنده اصلی خود آنها خواهند بود.  و این که آنها اعلام می کنند که رسانه ها مستقل هستند باید بگویم که اسنادی وجود دارد که خود حاکمیت جمهوری آذربایجان از این که این رسانه ها علیه جمهوری اسلامی ایران تبلیغ کنند حمایت می کند و وقتی کار به اعتراض ایران می رسد وانمود می کنند که در جمهوری آذربایجان آزادی رسانه حکم فرماست، اما برای مثال در مورد آزادی حجاب این آزادی وجود ندارد پس مشخص است این مسئله باب میل حاکمیت جمهوری آذربایجان است.
این تاکتیک آنهاست که با استفاده از رسانه های به ظاهر خصوصی که توسط افراد نزدیک به حاکمیت اداره می شوند علیه جمهوری اسلامی ایران تبلیغات منفی انجام دهند.(پایگاه خبری بادکوبه،92)

در ادامه باید اشاره کرد به مطلبی که از سوی نمایندگان شمال غربی ایران ارائه شده بود مبنی بر بازنگری در قرارداد گلستان و ترکمانچای که این امر واکنش دولت باکو را در بر داشته است و سفیر ایران به دنبال آن اظهار داشته که این واکنشی بوده به برگزاری همایش ضد ایرانی وعلیه تمامیت ارضی ایران و جمهوری اسلامی ایران تمامیت ارضی ایران خط قرمز ما است و پیشنهاد مطرح شده در مجلس واکنش به کنفرانس ضد ایرانی در باکو بوده است.(مشرق نیوز)

قابل ذکر است که سومین نشست سه جانبه وزیران امور خارجه ایران،ترکیه،آذربایجان در اردیبهشت ماه در ارزروم برگزار شد که قرار بوده در مورد روابط دو جانبه،مسائل منطقه ای به تبادل نظر پرداخته شود و زمینه های همکاری بین سه کشور بررسی و ایجاد امنیت گفتگو شود.(سایت خبری ایسنا)

همچنین اخباری منتشر شده است مبنی بر افزایش مبادلات بازرگانی و تجاری بین دو کشور.سفارت ایران در باکو گفته است که صادرات کالا از گمرکات کشورمان به آذربایجان در سال 91 نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزن 9/11درصد و از نظر ارزش54/8 درصد افزایش یافته است عمده صادرات آذربایجان به ایران در این مدت شمش فولاد آهن چوب گندم و سبوس بوده است و واردات آن سیب زمینی سیمان و مصالح ساختمانی بوده است.ایران 548 میلیون دلار صادر و 45میلیون دلار واردات داشته است در سال 91.(سایت خبری ایرنا)

همچنین سفیر ایران در باکو در حاشیه مراسم نودمین سالگرد تولد حیدر علی اف در یک گفتگوی مطبوعاتی با حضور تعداد زیادی خبرنگار آذری شرکت کرد.پاک آیین اظهار داشت که دو طرف در قبال روسیه مواضع مشترکی دارندو هردو راه حل مسالمت آمیز گفتگو را بر راه حل نظامی ترجیح میدهند.وی به خبرگزاری آپا گفت مراحل تکمیلی خط ریلی رشت آستارا که امکان اتصال آذربایجان به سرحدات جنوبی را فراهم خواهد کرد ادامه دارد وی با اشاره به اهمیت توسعه همکاری های ترانزیتی گفت که فعالیت گمرکات مرزی ایران آذربایجان به 12 ساعت افزایش یافته است و همکاری در بخش جهانگردی نیز گسترش یافته است(خبرگزاری ایسنا،اردیبهشت 92)

مجموع این سخنان نشان میدهد که روابط ایران و آذربایجان با وجود تنشهای اخیر فراوان که اغلب هم از سوی بازیگران خارج از منطقه ایجاد و تقویت شده است همچنان و به طور کم و بیش ادامه دارد. گرچه احتمال میرود که این کشور پایگاهی شود علیه ایران و به این مساله باید توجه شود.شاید در حال حاضر راه حل منطقی بها ندادن به این سخنان و ادعاهای بی پایه و تحریک کننده از سوی این کشور تمرکز روی بهبود روابط به خصوص در زمینه اقتصادی که برای ایران در شرایط کنونی وبا تحریم هایی که افزایش یافته و هر روز ایران را بیشتر در تنگنا قرار میدهد بسیار با اهمیت است.همین که آمارها نشان میدهد مبادلات بین دو کشور افزایش یافته است نسبت به سال قبل خود میتواند پیشرفت قابل قبولی در دیدگاه واقعگرایی ایران داشته باشد.برای ایران در اولویت است که تمامیت ارضی و حاکمیت اسلامی خود را در شرایطی که اغلب قدرتهای بزرگ و اقتصادی دست به تحریم ایران زدند حفظ کند و تمام تلاش خود را انجام دهد که در منطقه بیشتر از قبل منزوی نشود و تن به خواسته های غرب برای انزوای روز افزون خویش ندهد .همینکه حضور خود را در منطقه و فعالیت های اقتصادی که شامل صادرات کالا و واردات آن و همچنین مبادله انرژی با کشورهای همسایه است حفظ کند و تلاش برای سوآپ کردن انرژی و حضور در طرحهای انتقال انرژی میتواند مفید باشد.آذربایجان تحت تاثیر غرب و تبلیغات آن علیه ایران قرار گرفته و با ذهنیت خود مبنی بر اینکه کشوری مثل ایران که اسلامی و شیعی است و مخالف حکومت سکولار اقتدارگراست و هدفش اشاعه ارزش های انقلابی و اسلامی در این کشور است با هم ترکیب شده و واکنشی تهاجمی علیه ایران را ترتیب داده است که با کوچکترین اقدام ایران به دنبال واکنش منفی و ذهنیت سازی و جهت دهی به افکار عمومی علیه ایران است تا در صورت لزوم حتی مردم مسلمان و شیعه آنجا علیه ایران بسیج شوند اما اینکه تا چه حد در این مورد موفق باشد مشخص نیست.شخصا معتقدم که این اقدامات و مانور های بیش از حد ناشی از اعتماد به حمایت قدرتهایی چون آمریکا و اسراییل است و اعتماد بیش از حد و کاذب این کشور به موقعیت خاص خود برای آنها و فراموش کردن اینکه این کشور نیز مهره ای بیش نیست در دست قدرتهای خارجی برای اهدافشان و اتکای بیش از حد به آنها در نهایت به ضرر خودش تمام خواهد شد.

رابطه با اسراییل نیز که اخیرا بر گستره و ابعاد آن افزوده شده در این رابطه قابل اشاره است.همانطور که میدانیم آذربایجان در راستای نزدیکی به غرب نزدیکی به اسراییل را شروع کرده است زیرا به خوبی از لابی قوی یهودیان در کنگره آمریکا با خبر است البته باید اشاره کرد که اسراییل و توانایی نظامی اش نیز دلیل محکمی برای این ارتباط از جانب آذربایجان است. برای اسراییل نیز که نیاز به انرژی دارد به دنبال منبعی برای تامین انرژی خود است و آذربایجان نیز کشوری مناسب است در این رابطه به جهت ذخایری در حوزه دریای خزر دارد همچنین اسراییل که همیشه کشوری ضد دینی و اسلامی در افکار عمومی بوده است با این ارتباط میخواهد ذهنیت ها را نسبت به خود تغییر دهد.همچنین این کشور به دنبال آن است که به هر طریقی که ممکن است به ایران ضربه بزند و در نهایت آنرا به نابودی بکشد و در این راه از هیچ کوشش دریغ نمیکند .تاسیس پایگاه هوایی در آذربایجان و فروش تسلیحات پیشرفته نظامی و راداری به این کشور و آموزش شیوه های نوین برای ارتش این کشور و تلاش برای مدرن سازی آن در این راستا قابل اشاره است.به طور مثال در سال 91 قراردادی به ارزش 300میلیون دلار بین دو کشور به امضا رسید برای خرید هواپیماهای بدون سرنشین از اسراییل بسته شده است.نوع هواپیما در این قرارداد ذکر نشده است اما تصریح شده است که این هواپیما ها قادر به پروازهای طولانی مدت هستند و بوسیله موشک های مدرن مجهز شده اند و می توانند اهداف را به دقت مورد هدف قرار دهند.(پایگاه خبری مذهبی ظهور،خرداد 91)

به دنبال آن باید اشاره کرد به سفر وزیر امور خارجه آذربایجان به اسراییل که اولین سفر رسمی در حد وزیر امور خارجه بوده است.در آن سفر که قرار بود در مورد گسترش همکاری نظامی و امنیتی طرفین و تحولات جاری در منطقه و مناسبات با ایران باشد،شیمون پرز از آذربایجان به خاطر مقابله با نفوذ ایران در منطقه تشکر کردو نگرانی خود را از فعالیت های هسته ای ایران اعلام کرد و آذربایجان را متحدی با اهمیت برای خود خواند و موقعیت جغرافیایی ویژه آذربایجان را مهم تلقی کرد  و از دولت این کشور به خاطر موضع شفاف علیه جنگ و تروریسم تقدیر کرد.(بنیاد مطالعات قفقاز)

به دنبال این دیدار و واکنش منفی از سوی ایران،مقامات این کشور این سفر را در چهارچوب عضویت این کشور در شورای امنیت سازمان ملل برای ایفای نقش جدی تر در روند مذاکرات صلح خاورمیانه ارزیابی کردند.وفا قلی زاده مشاور سابق رییس جمهور آذربایجان گفت سفر وزیر امور خارجه به اسراییل اهداف ضد ایرانی تل آویو را محقق نکرده است.(بنیاد مطالعات قفقاز)

بعد از گذشت چند روز رامیز مهدی اف دبیر شورای عالی امنیت ملی آذربایجان  به تهران سفر کرد و در دیدار با علی لاریجانی،آقای لاریجانی با اشاره به اشتراکات متعدد دینی،فرهنگی،جغرافیایی روابط دو کشور را برادرانه و دوستانه خواند و افزود مردم و مسئولان همسایه و مسلمان با یکدیگر احساس قرابت و دوستی عمیقی دارند که باید هرچه بیشتر گسترش یابد و رامیز مهدی اف نیز در این دیدار با ابراز خرسندی از سفر به تهران ایران را به عنوان دوست و برادر آذربایجان خواند و گفت مردم دو کشور را ریشه های تاریخی عمیقی به هم پیوند داده است و تاریخ این کشور بخش مهمی از تاریخ عمومی ایران است.(سایت خبری قطره)

همچنین در تاریخ 16 اردیبهشت الهام علی اف با ایهود باراک نخست وزیر و وزیر دفاع سابق رژیم صهیونیستی دیدار کرد. در این دیدار اهمیت اولین اجلاس مجمع قفقاز جنوبی مورد تاکید واقع شد و به گسترش روابط فی ما بین در تمامی عرصه ها تاکید کردند و از روند فعلی پیشرفت و گسترش روابط اعلام رضایت کردند(سایت خبری قطره)

گذری بر این اخبار نشان میدهد که روابط دو کشور روز به روز افزایش یافته است و برای هر دو طرف این رابطه سودش بر هزینه اش غلبه دارد اما اینکه جمهوری آذربایجان با افزایش هزینه این ارتباط باز هم حاضر به ادامه این رابطه به ضرر ارتباطش با ایران هست یا نه معلوم نیست اما آنچه که مشخص است این است که ادامه این رابطه نه تنها از جانب ایران بلکه حتی از جانب روسیه نیز با انتقاد مواجه خواهد شد و روسیه از آنجا که حضور هرگونه قدرت خارجی را در حوزه منافع حیاتی خویش با شک وتردید می نگرد و نمی پذیرد که این حوزه به غرب و ساختارهای غربی وابسته شود و گرایش بیشتری پیدا کند حتی اگر لازم باشد از ابزارهای کنترل در منطقه استفاده کند و بر این کشور فشار آورد برای به کرسی نشاندن حرف خویش. قدرت زیاد اسراییل در آذربایجان و تغییر ساختار نظامی آن و به تبع کاهش دادن وابستگی این کشور به ساختار های سنتی روسیه برای روسیه رضایت بخش نخواهد بود و واکنش آن را در پی خواهد داشت.

همچنین باید به رابطه با روسیه اشاره کرد.این کشور همچنان قدرت بی رقیب منطقه است حتی با وجود گرایش های غربی بین رهبران منطقه نمیتوان گفت که اینها قادرند جایگزین قدرت روسیه در منطقه باشند و وابستگی جمهوری های سابق شوروی به روسیه غیر قابل انکار است و آنها به نوعی با این سیستم پرورش و رشد یافته اند و زمان زیادی می برد تا بخواهند تغییر شیوه و سبک زندگی و حتی اداره کشور بدهند.اما مهمترین مساله که در اخبارهای اخیر به چشم می خورد مساله تمدید قرارداد اجاره ایستگاه راداری قبله در آذربایجان است که مدت آن در سال 2012 به پایان رسید و با وجود مذاکرات فراوان برای تمدید آن در نهایت تمدید نشد.این پایگاه برای روسیه اهمیت زیادی داشته است زیرا از حوزه های تحت پوشش رصدی آن اقیانوس هند بود که رقیب روسیه در آن حضور و پایگاه نظامی دارد(آمریکا).قابل ذکر است  پس از استقلال جمهوری آذربایجان این ایستگاه راداری یکی از اموال این کشور به حساب آمد و روسیه  طبق  توافقنامه ای به استفاده از آن ادامه داد. پس از استقلال جمهوری آذربایجان، این ایستگاه راداری یکی از اموال این کشور به حساب آمد و روسیه  طبق  توافقنامه ای به استفاده از آن ادامه داد. جمهوری آذربایجان با توجه به انقضای توافقنامه استفاده از این ایستگاه راداری در سال 2012میلادی، در ابتدا از روسیه خواسته بود تا برای اجاره این ایستگاه سالانه 15 میلیون دلار پرداخت کند، اما بعداً مبلغ اجاره درخواستی خود را 300 میلیون دلار اعلام کرد.این در حالی است که، با توجه به درخواست اجاره 300 میلیون دلاری از سوی آذربایجان، در واقع این خواسته به منزله شرطی غیرقابل اجرا از سوی آذری ها مطرح شد. روسیه تا هنگام خاتمه دادن به قرارداد اجاره این ایستگاه راداری، سالانه 7 میلیون دلار بابت اجاره این ایستگاه رادار، 5 میلیون دلار قیمت برق آن و 10 میلیون دلار هم هزینه‌های اشتراکی می پرداخت. دولت آذربایجان همچنین خواهان کاهش حداکثری مخاطرات زیست محیطی این ایستگاه، پرداخت مبالغی برای جبران زیان وارده به ساکنان اطراف ایستگاه، افزایش تعداد نظامیان آذربایجانی شاغل در این ایستگاه و واگذاری بخش‌های خدماتی ایستگاه به آذربایجانی‌ها شده بود. برخی از منابع روسی با اعلام مخالفت مسکو با برخی از این شروط اعلام کرده بودند که، با مبالغ مورد درخواست آذربایجان امکان ساخت یک ایستگاه راداری جدید در قفقاز شمالی وجود دارد. این در شرایطی است که چندی پیش خبرگزاری آپا به نقل از منابع آگاه نظامی با اشاره به اتمام مدت اجاره پایگاه قبله در سال ۲۰۱۲، نوشته بود: روسیه به دنبال عقد قراردادی با جمهوری آذربایجان است که طی آن موقعیت حقوقی جدیدی برای حضور در این ایستگاه راداری پیدا کند و حتی موضوع بازسازی این ایستگاه راداری  نیز در بین بوده است. ناگفته نماند که، مقام های مسکو و باکو بین سال های 2009 تا 2011 میلادی تلاش مضاعفی را به منظور استفاده مشترک روسیه و آمریکا از ایستگاه راداری قبله انجام دادند. این تلاش ها تا پیش از استقرار سامانه راداری پیش اخطارآمریکا و ناتو ( که بخشی از سامانه سپر موشکی تلقی می شود) در استان ملاطیه ترکیه ادامه داشت. با شکست گفتگوهای روسیه و آذربایجان، بر اساس قرارداد مسکو و باکو مهلت اجاره ایستگاه راداری روسیه در خاک جمهوری آذربایجان در اواسط دسامبر 2012 میلادی به پایان رسید.(سایت شبکه خبر،دی 91)

در حال حاضر روسیه در حال جایگزینی این ایستگاه که نقشی حساس در سیستم دفاع موشکی آن بر عهده داشت، با یک سامانه راداری جدید( رادار ورونژ) کرده که در آرماویر (Armavir ) واقع در منطقه جنوبی کراسنودار (Krasnodar) روسیه مستقر شده است. این رادارهای جدید، عناصری کلیدی برای سامانه‌های هشدار دهنده موشکی روسیه  به شمار می‌روند.(سایت شبکه خبر،1391)

همچنین وزیر امور خارجه روسیه در دیداری که با ادوارد نعلبندیان داشت  به جمهوری آذربایجان درباره جنگ با ایران هشدار داد و گفت که تعداد آذری های ایران بیشتر از آنهاست همچنین بیان کرد که حمله نظامی به ایران امنیت آذربایجان و کشورهای عربی را تهدید میکند و عواقب آن سخت و منفی است.از آنجا که قبلا مقامات اسراییلی تهدید کرده بودند تاسیسات هسته ای ایران را مورد هدف حملات نظامی قرار میدهند و برخی گزارش ها نیز نشان میدهد که جنگنده های اسراییلی برای حمله به ایران از پایگاههایی در آذربایجان حمله خواهند کرد البته مقامات آذری همکاری نظامی با اسراییل را رد کرده بوند.(عصر ایران)

با این سخنان اینگونه برداشت میشود که روسیه واقع بینانه تر به ماجرا نگاه میکند و خواهان روابط به دور از تنش بین این دو کشور است یا به عبارتی ظاهرا خواهان ثبات و امنیت در منطقه و تنش زدایی بین بازیگران منطقه ای است.اما شاید از نظر روسیه در نهایت قوی شدن آذربایجان و افزایش قدرت نظامی این کشور به ضرر خودش نیز باشد و دیگر آن طور که باید نتواند کنترل خود را بر آن اعمال کند.گرچه قابل ذکر است که محور تهران مسکو ایروان در منطقه محوری نسبتا مستحکم است و برای خروج از انزوای این سه کشور و در مقابل محور غرب با آذربایجان و شاید گرجستان است به این دلیل شاید بتوان گفت که روسیه نیز مخالف هرگونه حمله نظامی به کشوری چون ایران است که میتواند شریک خوبی برایش باشد و بازیگر قوی است در منطقه.

آخرین مساله ای که میتوان به آن پرداخت بحث مربوط به انتخابات ریاست جمهوری آینده این کشور است که در اواخر سال 2013 برگزار خواهد شد.بعضی از خبر ها احتمال این را میدهد که علی اف برای بار سوم میتواند نامزد شود گرچه شورای اروپا انتخاب علی اف را برای سومین بار به سمت ریاست جمهوری آذربایجان مغایر با دموکراسی میداند.(پایگاه خبری بادکوبه)

در همین ارتباط باید اشاره کرد به مصاحبه ای که اخیرا با دکتر موسم صمد اف رئیس حزب اسلام آذربایجان شده است و وی گفته به کسی رای میدهم که در راه رسیدن به استقلال حقیقی کشور تمام تلاش خود را بکند و در صدر آن حل مشکل قره باغ است.در صورت لزوم و خواست و اعتماد مردم نیز میتوانم کاندید شوم(کما اینکه خبرها نشان میدهند که مردم حمایت میکنند از وی).(پایگاه خبری بادکوبه)

در این راستا باید اشاره کنیم به سخنان دکتر مهدی نعلبندی که در پاسخ به سوال اینکه :شانس حزب اسلام و حزب مساوات را برای پیروزی در انتخابات چه قدر می بینید؟ شانس علی اف برای پیروزی مجدد چه قدر است؟گفته است:حزب اسلام به شکل جدی قلع و قمع شد و حزب مساوات نیز در کل هیچ شعار اسلامی خاصی ندارد تنها حزبی که می توان گفت به غیر از حزب اسلام آرمان های اسلامی دارد، حزب استقلال ملی به رهبری “اعتبار محمداُو” است، در مورد حزب مساوات که “عیسی قنبر” را به عنوان نامزد خود معرفی کرده است باید بگویم دعوای عیسی قنبر با الهام علیف یک رقابت سیاسی است در واقع من هیچ مشکلی بین این دو نمی بینم، یعنی رقابت برای انتقال قدرت از خاندان علیف به یک خاندان دیگر است اما روی هم رفته می توان گفت حزب مساوات وجه دموکراتیک تری نسبت به حزب ینی آذربایجان برای خود قائل است.
به نظر من حزب مساوات فرصت را از دست داده است. حیدر علیف قانون اساسی را طوری تغییر داده است که در زمان نخست وزیری الهام علی اف قدرت در دست وی باشد بعد از آن هم دوباره قانون را طوری تغییر داد که امکان شرکت مجدد الهام فراهم شود و حتی طوری قانون تغییر کرده که این شخص می تواند انتخابات را نیز برگزار نکند به نظر من حیدر علی اف کار خودش را کرده است.
من شانس زیادی برای حزب مساوات و دیگر احزاب جمهوری آذربایجان برای اداره جمهوری آذربایجان قائل نیستم و تا زمانی که شرایط به همین صورت است یعنی ما شاهد خیزش عمومی گسترده ای برای تغییر در جمهوری آذربایجان نیستیم الهام علی اف همچنان بر سر قدرت خواهد ماند.(پایگاه خبری بادکوبه)
من صراحتا می گوییم و علاوه بر من کارشناسان داخلی جمهوری آذربایجان نیز بر این موضوع تاکید دارند که تنها حزبی که قدرت بسیج مردم به شکل رادیکال را دارد حزب اسلام است.
همان طور که می دانید حیدر علی اف کسی بود که به دفتر مرکزی حزب کمونیست شوروی راه یافت و زمانی روی کار آمد که هیچ رقیبی نداشت، از این رو برای خود یک کاریزما ایجاد کرد و این کاریزما را به خانواده خود نیز منتقل کرده است که می توان گفت تا حدی دلیل محبوبیت الهام علی اف به خاطر محبوبیت پدرش است و به خاطر همین محبوبیت نسبی احتمال این که باز هم رئیس جمهور آذربایجان بشود بسیار زیاد است(پایگاه خبری بادکوبه1392)

همچنین از نظر ایشان حیات سیاسی علی اف ها به ادامه مناقشه قره باغ بستگی دارد ، تا زمانی که مناقشه قره باغ ادامه دارد تغییر قانون اساسی همچنان پا برجا خواهد بود، تغییری که به الهام اجازه می دهد انتخابات را به تعویق بیاندازد، مرحوم حاج علی اکرام به خود من گفت که این ها (علی اف ها) قره باغ را فروختند.
قره باغ تنها با نیروی نظامی آزاد می شود وقتی می گویم نیروی نظامی این ارتش را نمی گوییم، این ارتش توان آزادسازی قره باغ را ندارد قره باغ تنها با ندای یا حسین آزاد می شود.(پایگاه خبری بادکوبه)

نتیجه گیری :

اگر قرار باشد نتیجه ای از مجموع اخبار و مباحث مطرح شده در این گزارش نتیجه ای به دست آید باید اظهار کرد که برای کشوری چون جمهوری آذربایجان که در دهه 90 میلادی استقلال یافت و کشوری نوپا محسوب میشود که سابقه حضور در یک سیستم بسته و متمرکزی چون اتحاد شوروی را دارد و رهبران آن تحت اصول و باورهای کمونیسم و اتحاد شوروی قرار داشتند و برا اساس آن رشد یافتند و به نوعی تربیت یافته آن اصول هستند ورود به سیستم باز سیاسی و اقتصادی دشوار بوده است.استقرار دموکراسی و آزادی در این کشور به ظاهر زیبا و سهل بوده اما به مرور زمان مشخص شد که راه درازی در پیش است برای رسیدن به آنها.حضور قدرتهای خارجی و تلاش برای نفوذ هرچه بیشتر در منطقه به منظور دستیابی به اهداف اقتصادی و متنوع ساختن منابع انرژی و همچنین مقابله با روسیه و ایران برای حضور و نفوذ در این منطقه دنبال شده است.تشویق و حمایت از ترکیه برای ارائه مدلی از حکومت برای این کشور در این راستا قابل اشاره است.تقویت حضور اسرائیل در این کشور و گسترش همکاری بین این دو کشور نیز حائز اهمیت است.اما مساله ای که برای حکومت آذربایجان میتواند مشکل ساز و خطر آفرین باشد فضای بسته سیاسی و مذهبی در کشور و اعمال فشار علیه مسلمانان و قوانین ضد دینی که روز به روز بیشتر میشود و همچنین نبود آزادی بیان برای مطبوعات و روزنامه نگاران و اجازه ندادن برای کوچکترین فعالیت سیاسی چه مذهبی چه غیر مذهبی که باعث شده است مردم این کشور روز به روز نسبت به دولت و سیاست های آن بدبین و ناراضی باشند و از هر فرصتی چه در داخل و چه در خارج کشور استفاده کنند برای بیان اعتراض و رساندن صدای اعتراض خود به نهادهایی که ادعای دفاع از حقوق بشری را دارند.اما قطعا اگر دولت به این گونه سیاست های خود ادامه دهد موج اعتراضات خشمگین تر و جدی تر میشود و شاید در نهایت به سقوط حکومت بینجامد.گرچه تا روی کار آمدن رییس جمهور جدید و سیاست هایی که در پیش خواهد گرفت پیش بینی دقیقی نمی توان کرد.

فهرست منابع:

1.سایت خبری ایرنا                                                   www.irna.ir

2.سایت خبری ایسنا                                                www.isna.ir

3.پایگاه خبری مذهبی ظهور       www.zohur.net

4.سایت خبری بادکوبه    www.badkube.com

5.سایت خبری بولتن نیوز                www.bultannews.com

6.سایت شبکه خبر           www.iribnews.ir

7.سایت خبری عصر ایران                www.asriran.com

8.سایت خبری قطره www.ghatre.com

9.بنیاد مطالعات قفقازwww.ccsi.ir

10.سایت خبری مشرق نیوز www.mashreghnews.ir

11.سایت وزارت امور خارجه آذربایجانwww.azerbaijan.az

12.سایت ریاست جمهوری آذربایجان

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا