تاثیرات شکاف‌های قومی و نژادی در ترکیه و آینده آن

به گزارش مرکز فرهنگی قفقاز ، احمد مرجانی نژاد کارشناس مسائل ترکیه طی مقاله ای نوشت: 

شکاف‌های قومی در ترکیه

برخی اقلیت های قومی همانند «چرکس ها» ، ضمن هم سانی نسبی در جامعه ترکان ، ویژگی ها و مراسم های خاص خود را دارند و چندان تاثیرگذار نیستند. اما عرب تبار های ساکن ترکیه ، از منظر فرهنگی، ضمن همراهی با جامعه ترکان ، بطور نسبی زبان ، آداب و سنن سنتی شان را حفظ کرده اند ، از لحاظ سیاسی نیز در چهارچوب احزاب قانونی راست گرا و چپ گرا ی ترکیه فعالیت دارند و وضعیت اقتصادی قابل توجهی ندارند. اما وضعیت اقلیت یهودی ها عموما مهاجر به عنوان اقلیت نژادی و دینی ، اندکی متفاوت است. یهودی هایی که در زمان عثمانی یهودی بودن خود را علنی نمی ساختند و اظهار می کردند که مسلمان هستیم و به « دونمه » مشهورند ، با وجود این که جمعیت شان بسیار کم و حداکثر حدود سی هزار نفر هستند، بیشترین نفوذ و قدرت را در اقتصاد و رسانه های گروهی ترکیه دارند، به طوری که صنایع ماشین سازی و حتی بزرگترین آژانس های خبری متعلق به یهودی ها است. بیشترین ارتباطی با اسرائیل هم از طرف این یهودی ها است. از نظر سیاسی و اقتصادی با لیبرالیزم غرب هم سو هستند و در امور فرهنگی نیز ترکیبی از آداب و سنن سنتی و تجدد غربی را به نمایش می گذارند.

بالکان تبارها ی ساکن ترکیه ، از منظر سیاسی بیشتر از حزب جمهوری خواه خلق حمایت می کنند، زیرا حزب مذکور را متناسب با ارزش های غربی، لائیزم ، دموکراسی ، مناسب ترین راه جهت پیوستن به اتحادیه اروپا ، می دانند. در جایگاه اقتصادی اغلب به امور ی چون تولید و صدور فرآورده های کشاورزی ، صنایع داخلی کوچک ، می پردازند . از منظر فرهنگی نیز علی رغم تمایل به آداب و رسوم غربی ، آداب و سنن اسلامی و ملی مردم ترک را لحاظ می کنند .

احتمال بیشتر شدن شکاف‌ها در آینده

احساسات ناسیونالیستی اغلب ریشه در مواجهه با قدرت‌های اروپایی در قرن نوزدهم و پس از آن دارد. این مواجهات در سرزمین‌های عثمانی، در قالب رویارویی دو اجتماع دینیِ اسلام و مسیحیت درک شده است. مشکلات انحطاط، ضعف و عقب‌ماندگی در مقایسه با اروپا ، گفتمان‌های جبران و واکنش را ایجاد کرد. بازیگران خارجی ، در سطح منطقه و بین الملل ، در راستای کسب منافع و ایجاد فشار بر کشور ها ی مد نظر ، نقش موثری در راه اندازی تنش های نژادی دارند که ترکیه نیز مشمول چنین روندی است . در این بین آمریکا در پی تحقق طرح خاورمیانه بزرگ ، اجرای سایس – پیکو جدید ( تغییر نقشه های جغرافیای منطقه، در ارتقاء تنش های نژادی ، از طریق عملکرد های سیاسی و فرهنگی نقش دارد . رژیم سعودی نیز با تکیه بر ثروت های نفتی ، هدف اش برتری تئوریهای وهابیت گرایی بر آرمان های اخوان المسلمی در ترکیه است. در این بین با توجه به حضورکردها به عنوان بزرگترین اقلیت ترکیه، اغلب در بخش‌های شرق و جنوب شرقی ترکیه ، ارامنه بیشتر در استانبول و اطراف ، گرجی‌ها عمدتا در سواحل دریای سیاه و شمال غربی، یونانی‌ها در غرب ترکیه و استانبول، بالکان تبار ها در سواحل دریای مدیترانه ، عرب تبار ها در کنار مرز کشورهای عراق و سوریه و در مناطق جنوبشرقی ترکیه و درگیری سیاسی یکصد ساله وجنگ مسلحانه چهل ساله نظام جمهوری ترکیه با اکراد و حزب کارگران کردستان موسوم به « پ.ک.ک» ، در صورت تداوم روند مذکور و عدم حل و فصل بنیادی نزاع ترک – کرد ، احتمال دارد در آینده ، معضل اجتماعی بحران هویت ، تنش های نژادی و شکاف های قومی در شرق و جنوب شرقی ترکیه ، بیشتر شود . در این میان تنش های قومی موجبات تداوم بحران هویت ها و فراگیر شدن معضلات فرهنگی و سیاسی در جمهوری ترکیه را فراهم ساخته است. اگر چه علی رغم همه تحدید ها و تهدید ها ، اما به دلیل توسعه ارتباطات در جهان معاصر ، اقوام مختلف در سطوح مختلف نفوذ و نقشی انکار ناپذیر در حیات اجتماعی ترکیه و تاثیر نسبی در مسائل سیاسی- فرهنگی – اقتصادی دارند .

آینده شکاف های قومی– نژادی در ترکیه و تاثیر بر بحران های امنیتی- سیاسی

فقدان وحدت در هر سرزمینی ، شکل دهنده مهمترین عوامل تهدید امنیت ملی است. تنش های قومی و نیز عقیدتی ، منبع بحران های اجتماعی ، مشکلات سیاسی، فرهنگی ، اقتصادی ، در هر کشور محسوب می گردد . مسلما تداوم بحران هویت ، تنش های نژادی ، درگیری های قومی در هر کشوری از جمله جمهوری ترکیه ، ضمن تهدید امنیت و تحدید استقلال ارضی، به بروز معضلات اجتماعی ، شکنندگی جامعه، نارضایتی عمومی ، تداوم درگیری های فرهنگی ، منازعات سیاسی ، تضعیف اقتصاد ، منجر خواهد گردید .

در تعریف ملی‌گرایی و هویت ترکی، عنصر «دین» اهمیت زیادی دارد. برای نمونه در پرسش از جامعه ترکیه مبنی بر این که : «آن‌چه که با هویت ترکی هماهنگی ندارد چیست؟»، در مرتبه نخست، ۵۰ % پاسخ دادند: « بی‌دینی» و در مرحله دوم پاسخ دادند : « مسیحیت و یهودیت» و در درجه سوم نیز « همجنس‌گرایی » قرار گرفت . این سه اولویت نشان از اهمیت و تاثیر گزاره‌های دینی بر ملی‌گرایی دارد. لذا تا زمانی که ذهنیت یک سان سازی قوم ترک در بین رهبران سیاسی ترکیه ادامه یابد ، وضعیت پرتنش خواهد بود . تغییر در تعریف و تفسیر ملت – دولت ، هویت شناسی ساکنان ترکیه، در منابع داخلی ، رعایت اصول دموکراسی و نیز تعهد به قوانین بین المللی ، خواهد توانست ترکیه را از معضل مذکور رها سازد. گذشته از این از سویی طبق طرح های برنارد لوئیس ( یهودی زاده آمریکایی ) و نظرات هانینگتون ( برخورد تمدن ها ) در چهار چوب « سایس – پیکو جدید » ، طرح ایجاد خاورمیانه بزرگ ، بالکانیزه کردن خاورمیانه ، تغییر نقشه های جغرافایی منطقه ، تضعیف ارتش های جهان اسلام ، ایجاد سرزمین های نژادی ، مذهبی عاری از هویت تمدنی ، تشکیل اسرائیل بزرگ از نیل تا فرات ، مورد پیگیری جدی « ص- ص » (صهیونیزم و صلیبیون بین الملل ) است. همچنین اصل قدیمی : تجزیه کن و حکومت نما ، به صورت ایجاد درگیری های قومی و مذهبی از اهداف سیطره جویان جهانی است . در این شرایط نقشه های راه اندازی « کردستان بزرگ » ، ایجاد « ارمنستان بزرگ »، تشکیل« آذربایجان بزرگ » و…. در منطقه مطرح است و خود مختاری ، استقلال نسبی مناطق کرد نشین در سوریه ، عراق ، ترکیه ، و حتی ج.ا.ایران نیز قابل لحاظ است. اما تحقق تجزیه ترکیه ، معادلات منطقه را بهم خواهد زد و به راهبرد ها ، نوع عملکرد ها، اعمال روش های سیاسی ، روابط با همسایگان ، دول منطقه و نیز تعاملات بین المللی بستگی دارد. بنابراین با لحاظ موقعیت و شرایط کشور های منطقه ، رقابت های بین المللی ، امکان وقوع تجزیه جمهوری ترکیه ، حداقل طی دهه جاری بعید به نظر می رسد .

واژگان کلیدی: شکاف‌های قومی و نژادی، تجزیه ترکیه، بحران، قومی، ترکیه