پایگاه خبری حقایق قفقاز / هنگامی که سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان در سال 1985 بر اساس معاهده ازمیر با هدف اعتلای سطح زندگی اقتصادی مردم منطقه سازمان همکاری اقتصادی اکو را تاسیس کردند، قطعا از نمودار پیشرفت صنعت و اقتصاد کشورهای خود مطلع بودند. بعدها که با اضافه شدن هفت کشور دیگر این سازمان از لحاظ تعداد اعضا و وسعت جغرافیایی بعد از اتحادیه اروپا در جایگاه دومین اتحادیه منطقه ای پرچم خود را برافراشته می‌دید، انتظارات از این سازمان در بالاترین سطح خود قرار داشت و برنامه های کلانی جهت پویایی هر چه بیشتر آن در تقویم سالیانه تصویب و در مسیر اجرا قرار گرفت. لکن برخی عوامل واگرایی نظیر عدم وجود بستر مناسب یا نهاد لازم بمنظور حمایت و تقویت فرهنگی و اقتصادی روابط منطقه ای و بین المللی، برنامه مدرن و نیز عدم شناخت و اطمینان لازم جامعه ی بخش اکو، موجبات کمتر دیده شدن پتانسیل واقعی اعضا و بویژه سازمان اکو را فراهم آورده است.
از طرفی با نگاهی روشن میتوان گفت که تاسیس سازمان اکو و مجامع سه گانه آن و همچنین تحولات چند دهه اخیر کشورهای حوزه CIS، ایران، ترکیه، افغانستان و پاکستان، در مقاطعی به شدت همکاری های موفق تجاری، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی اعضا افزوده است.
با تعاریف و تاریخچه یاد شده در فوق و با پژوهش در کشورهای عضو نکته ای مهم و زمینه ساز در تعاملات ملت ها و تحکیم قرابت ها وجود دارد. اکثرکشورهای عضو اکو به دلیل درگیری در روزمرگی اقتصادی و سیاسی هیچ گاه نگاهی استراتژیک بر مراکز اندیشه ورزی ( اندیشکده ها و اتاق های فکر ) و ترسیم آینده ای روشن و هدفمند از درون آن نداشته و همیشه از بیم بالادستی های سیاسی، هم اندیشی را معطوف به یک کشور یا یک حزب و یا سیاستمداری خاص کرده اند. کمبود اتاق های فکر در برخی از این کشورها و عدم تبادل اطلاعات و ایده های نو بمنظور تدوین مناسبات آینده، صدمه ای جبران ناپذیر در مسیر پیشرفت آنان گذاشته است چرا که راه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، اطلاعاتی و نظامی ساخته شده پس از مدتی به دلیل فقدان فرماندهی فکری و اندیشه ورزی به رکود و یا حتی نابودی کشانیده شده اند.
نقش بی بدیل مجامع اندیشه ورزی در کشورهای قدرتمند جهان گویای اهمیت آن در هدایت اهداف نظام یک کشور می‌باشد. از این رو روند رو به رشد کشورهای شاخص در دنیا از مدیریت داخلی تا مدیریت منطقه ای و بین المللی ریشه در تاسیس، هدایت، حمایت و فرمانبری از اتاق های فکر و مجامع اندیشه ورز دارد. ایمان واقعی این کشورها به میزان بهره وری اتاق های فکر باعث شده است ریسک های جهانی در حوزه های؛ سیاسی، اقتصادی، اطلاعاتی، اجتماعی، فرهنگی و نظامی و نظیر آن همه و همه از درون این مراکز برآمده و در مسیر اجرایی دولت ها و مجموعه های تابعه قرار گیرند.
وجود یک کانون موجه در تقریب مناسبات فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و هنری در منطقه اکو می‌تواند بطور مستمر، اندیشه راهبردی و سیاست های امروز تا دوره هایی را بر اساس مسیر پیشرفت جهان ترسیم و به بدنه ی دستگاه های اجرایی کشورهای عضو تزریق کرده و به بعنوان عنصری جدایی ناپذیر در کنار دولت ها باشد.
جمع اندیشی و اندیشه ورزی در منطقه اکو با نگاه تحکیم قرابت های فرهنگی، پیوندهای معنوی و روابط دوستانه میان ملت های کشورهای عضو از طریق روش های اجتماعی و فرهنگی بصورت تئوری و عملی نیازمند نگرش کانونی بر محور خرد اندیشه ورزان اعضای آن می باشد. توضیح این که اندیشه ورزان هر کشور صرفا عقلای سیاسی و دینی و نظامی آن کشور نخواهند بود و صاحب نظران و فرهیختگان در تمامی سطوح هر یک صاحب کرسی و حق ارائه تفکر و ایده خود را دارند.
جهت دستیابی به یک جمع اندیشی می بایست زمینه سازی منطقی و هدفمندی از تمامی کشورها با پیش دستی و راهبری موسسه فرهنگی اکو آغاز گردد. حمایت موسسه فرهنگی اکو بعنوان یکی از مجامع سه گانه ذی ربط سازمان بین المللی اکو در فضاهای مختلف منطقه ای و بین المللی بیانگر شناخت دقیق و ظرفیت سنجی این موسسه از منابع فرهنگی، آموزشی، گردشگری و هنری کشورهای عضو می‌باشد. هدف گذاری این موسسه در ظرفیت های اعضا، فرصت های سرمایه گذاری فرهنگی و گردشگری و هنری مناسبی را برای دو کشور ایجاد کرده است. لیکن تمرکز موضوعی مجموعه ی مذکور نسبت به پروژه های تعریف شده، سایر فعالیت های بالفعل و بالقوه اعضا را با خطر امکان حذف، فراموشی و یا خارج شدن از اولویت تهدید می‌نماید.
بنابراین ایجاد بستر مشترک هم اندیشی باز و نامحدود و تصمیم سازی بر محور خرد جمعی از اندیشمندان و صاحب نظران کشورهای عضو در عرصه های مختلف می‌تواند با برنامه ریزی مناسب، منتج به پویایی و اهداف عالیه و احیای تعاملات و مناسبات منطقه ای و بین المللی در سطح اکو گردد.
ایجاد بستر مشترک هم اندیشی باز و نامحدود در بین ده کشور عضو سازمان همکاری های اقتصادی اکو نظیر؛ ایران، ترکیه، پاکستان، آذربایجان، افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان در ذیل موسسه فرهنگی اکو بعنوان یکی از مجامع این سازمان که با عنوان ” مرکز مشترک اندیشه ورزی اکو” (ECO THINK TANK CENTER) که به اختصار ((ETC)) خوانده می شود، می تواند با نو اندیشی فارغ از محدودیت های موجود و در راستای سیاست های سازمان اکو الگوی مناسبی را در عرصه ی منطقه ای و بین المللی معرفی کند.
تشکیل مرکز مشترک اندیشه ورزی اکو با بهره گیری از ظرفیت تمامی صاحبنظران کشورهای عضو در ذیل ساختار اکو، دریچه ی تازه ای در همکاری های منطقه ای و بین المللی می گشاید. با عنایت به ماهیت رسمی و دیپلماتیک سازمان اکو و در ذیل آن موسسه فرهنگی اکو بعنوان متولی اصلی مرکز مشترک اندیشه ورزی، کلیه دیپلمات های کشورهای عضو اکو در سراسر ملل فضای مناسبی را جهت تعاملات فکری در زمینه های علمی، فرهنگی، اجتماعی هنری و بعضا اقتصادی و سیاسی کسب خواهند کرد. سفرا، رایزانان و دیپلمات های نمایندگی های کشورهای عضو در سایر ملل از اولین اعضای افتخاری این مرکز اندیشه ورزی بوده و خود بعنوان عضو یاب مرکز مشترک اندیشه ورزی در سراسر ملل بمنظور جذب اندیشه ورزان در جهت تجمیع و گردهمایی مشاهیر بدون منصب دولتی و صاحبنظران ، هدایت افکار عقلا، جمع آوری ایده ها و افکار، آنالیز و دسته بندی افکار و تزریق در سطوح دولت ها و حکومت ها فعالیت خواهند کرد.
مرکز مشترک اندیشه ورزی اکو از طریق تخصیص یک کرسی اندیشه ورزی به هر شخص صاحب تفکر در ذیل مرکزیت هر کشور و پس از آن در لوای مرکز مشترک اندیشه ورزی موسسه فرهنگی اکو اقدام به فعالیت و ارائه خروجی به سازمان مرکزی می کند.
امید است با گرد آوری گروهی همفکر و با هدایت و مدیریت فنی صاحبنظران حوزه منطقه اکو بتوانیم گامی موثر در جهت همکاری های نزدیک تر میان مردم منطقه بطور کلی و میان رسانه های گروهی اندیشمندان و هنرمندان بطور خاص، گسترش درک عمیق تر و روابط نزدیک تر میان مردم منطقه از طریق اندیشه ورزی و شناساندن جایگاه مردم برای مردم در کشورهای عضو داشته باشیم.
نویسنده: سید محمود کمال آرا ( نویسنده و پژوهشگر روابط بین الملل)
