صادرات خدمات فناوری محور، حلقه گمشده راهبردهای دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در حوزه قفقاز / تحلیل

در صورتی که برنامه ریزی های مناسبی انجام گردد و اراده کافی وجود داشته باشد ایران دارای پتانسیل های مبدل شدن به یک هاب تامین نیازهای فناوری محور برای کشور های منطقه است.

به گزارش پایگاه خبری حقایق قفقاز، میثم عباسی مدیر گروه مطالعات آینده پژوهی پژوهشکده فناوری های پیشرفته و هوش مصنوعی و پژوهشگر و فعال حوزه صنعت و فناوری های پیشرفته حوزه روسیه و CIS ” نوشت: صادرات خدمات فناوری محور، حلقه گمشده راهبرد های دیپلماتیک جمهوری اسلامی در حوزه قفقاز است که دولت باید برنامه ای منسجم برای استفاده از ظرفیت های استان های شما غربی کشور برای توسعه حضور در قفقاز داشته باشد.

توسعه تعاملات چند جانبه و همکاری های بین همسایه ای کشورهای دارای مرز مشترک یکی از اولویت های دیپلماسی در جهان امروزی به شمار می رود. به هر میزان برنامه ها و ابتکاراتی توسط کشور ها برای کاهش تنش های بین همسایه ای و افزایش همگرایی، ارائه و پیاده سازی گردد به همان میزان شاهد رشد گفتمان های هم افزا خواهیم بود که اثرات اش را در کوتاه مدت و بلند مدت بر جای می گذارد. اشتراکات فرهنگی، زبانی، مذهبی و تاریخی می توانند گزینه های مناسبی برای کلید خوردن برنامه های همکاری باشند. اما جهان امروزی نشان داده است که عوامل دیگری نیز می توانند بر توسعه روابط دیپلماتیک اثر گذار باشند. یکی از مهم ترین مواردی که از زمان روندتوسعه صنعتی مورد توجه نظریه پردازان قرار گرفت قدرت علمی و فناوری و تاثیر آن بر دیپلماسی بود. کشور هایی که دارای توان علمی بالایی بودند دریافتند که فناوری و ماحصل آن می توانند یکی از پایه ها و زمینه ساز های بسط قدرت یک کشور در سطح منطقه ای و جهانی باشد.

قدرت تکنولوژی امروزه یک شاه کلید در جهت برآورده ساختن منافع ملی و سرزمینی و یک ابزار دیپلماسی به شمار می رود. روندی که در آینده نیز ابعاد وسیع تری نیز به خود خواهد گرفت.

یکی از نمود های بسیار بارز تاثیر فناوری بر قدرت نفوذ یک کشور در حوزه های جهانی، کشور چین است. اگر چین در دهه های گذشته صرفا یک کشور مونتاژکار به شمار می رفت ولی چین امروزی نشان داده است که از قدرت فناوری خود که سالهاست سرمایه گذاری های کلانی روی آن انجام داده به عنوان ابزاری برای گسترش نفوذ خود در آسیا و سایر نقاط جهان بهره می برد. برای تاثیرات بسیار قابل توجه فناوری بر هژمونی یک کشور می توان مثال های زیادی آورد اما در مقیاس منطقه ای باید به کشور خودمان از این منظر نگاهی بیندازیم.

جمهوری اسلامی ایران در منطقه ای واقع شده که اصطلاحا کریدور لجستیک و نقطه اتصال آسیا به اروپا نامیده می شود. اهمیت سرزمینی و موقعیت جغرافیایی کشورمان بر کسی پوشیده نیست. وجود معادن و ذخایر طبیعی بالا نیز اهمیت موضوع را چندین برابر می کند. اما ایران دارای یک نوع دیگر از ظرفیت پنهان نیز می باشد که تا به امروز توجه چندانی به آن نشده است و آن قدرت بالقوه و بالفعل علمی و فناوری و توان متخصصین بومی می باشد. ایران با داشتن مراکز دانشگاهی و پژوهشی متعدد توان بالایی برای ایفای نقش در زمینه های علمی و فناوری در عرصه های منطقه ای و حتی جهانی دارد. وجود متخصصین و شرکت های فناور و دانش بنیان که در عرصه های بین المللی نیز می توانند حرفی برای گفتن داشته باشند یک فرصت طلایی برای ایران ایجاد کرده است که اگر به آن توجه  کافی در جهت  توانمند سازی برای صادرات انجام شود می تواند علاوه بر کسب درآمد، زمینه را برای تثبیت موقعیت در دیپلماسی منطقه ای و بین المللی نیز به خوبی ایفا نماید.

کشور های خاورمیانه و قفقاز در این میان باید بیشترین توجه را در دایره فعالیت دیپلماسی فناوری محور جمهوری اسلامی ایران داشته باشند. چرا که دارای بهترین موقعیت برای صادرات خدمات فناوری محور ایرانی هستند. بازار کشور هایی مانند عراق، جمهوری آذربایجان،روسیه، ترکیه،افغانستان و سایر کشور ها بر حسب نیاز های صنعتی و خدماتی متناسب با خود می توانند به عنوان بازاری هدف برای محصولات و خدمات دانش بنیان ساخت ایران تلقی شوند.

در این میان کشور های حوزه قفقاز با توجه به تحولات و موقعیت ویژه کشور های این حوزه نیازمند برنامه ویژه ای هستند و در این میان باید از پتانسیل های استان های شمال غربی کشور حداکثر استفاده را برد. در صورتی که برنامه ریزی های مناسبی انجام گردد و اراده کافی وجود داشته باشد ایران دارای پتانسیل های مبدل شدن به یک هاب تامین نیاز های فناوری محور برای کشور های منطقه است. با نگاهی به آمار های کشور هایی نظیر هلند که عمده درآمدشان از طریق صادرات خدمات فناوری است به خوبی می توان تصور کرد که درآمد این نوع صادرات چندین برابر درآمد فروش یکساله نفت در کشور ماست.

استان های اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی علاوه بر موقعیت منطقه ای، دارای ظرفیت های انسانی قابل ملاحظه ای از جمله نیرو های متخصص نیز هستند. اشتراکات تاریخی، فرهنگی و زبانی به همراه دارا بودن ظرفیت های بالقوه و بالفعل صنعتی و فناوری در این استان ها یک فرصت بسیار مناسب را برای حضور این استان ها در دیپلماسی فناوری محور در منطقه قفقاز مهیا می نماید. موضوعی که به نظر می رسد از سوی متولیان امر توجه چندانی به آن نشده است.

مراکز دانشگاهی، پارک های فناوری و شرکت های فناور در این استان ها جزو مراکز دارای رتبه های برتر در کشور محسوب می شوند و این موضوع می تواند فرصتی طلایی را برای صادرات خدمات فنی و فناوری به همسایگان شمالی ایجاد نماید.

ایجاد پلن های کوتاه مدت و بلند مدت برای توانمند سازی شرکت ها و فناوران در کشور برای حضور در بازار های بین المللی با اولویت نیاز های منطقه ای در کنار تعریف پروژه هایی جهت معرفی شرکت های ایرانی به کشور های همسایه با اولویت ایجاد و توسعه برنامه ای جامع برای آگاهی از نیازهای صنعتی و فناوری کشورهای منطقه در کنار توانمند سازی شرکت های کوچک ولی دارای ایده و تجمیع آن ها می توانند از جمله اقدامات مناسب در این زمینه باشند که نیازمند همکاری های دستکاه دیپلماسی، پارک های علم و فناوری و پژوهشگاه های کشور می باشد.

آینده متعلق به فناوری است و تجربیات دهه اخیر در تحولات ژئوپلیتیک به خوبی نشان می دهد کشور های دارای فناوری تا چه اندازه توانسته اند از این ابزار برای گسترش و تثبیت نفوذ خود استفاده نمایند. به نظر می رسد وقت آن رسیده است که کشور ما نیز از تلاش های خود را برای به کار گیری فناوری در دیپلماسی خود به کار گیرد.