مقامات ترکیه، جمهوری آذربایجان و روسیه در نشستی مشترک در آنکارا یک یادداشت همکاری در زمینه بهره‌برداری از ظرفیت‌های خط‌آهن باکو ــ تفلیس ــ قارص و افزایش حجم ترانزیت کالا در این مسیر امضا کردند.
به گزارش پایگاه خبری حقایق قفقاز، شرکت راه‌آهن جمهوری آذربایجان در بیانیه‌ای اعلام کرد که این همکاری سه‌جانبه، عملیات خط‌آهن باکو ــ تفلیس ــ قارص را تقویت کرده و ترانزیت محموله‌ها از مبدأ روسیه و از طریق قفقاز و آناتولی تا مقصد را تضمین خواهد کرد.
بر اساس اعلام راه‌آهن روسیه به‌واسطه یادداشت همکاری امضاشده بین سه کشور خط‌آهن باکو ــ تفلیس ــ قارص به خط‌آهن ترانس سیبریا متصل خواهد شد و از این طریق این پروژه به بنادر شرقی روسیه دسترسی پیدا خواهد کرد.
این امر پیشرفتی بسیار مهم برای حملونقل و ترانزیت کالا در منطقه اوراسیا می‌باشد که به‌طور همزمان در آن پروژه‌های مشابهی از سوی کشورهای منطقه در حال اجرا است که موجب رقابت میان آنها شده است، در حقیقت خط‌آهن باکو ــ تفلیس ــ قارص اهمیت بیشتر خط‌آهن ترانس سیبریا متعلق به روسیه در مسیر ترانزیت کالاها از شرق به غرب و بالعکس را موجب شده است.
اولگ بلوزرووف مدیرکل راه‌آهن روسیه پیش از امضای یادداشت تفاهم سه‌جانبه در آنکارا با سفر به باکو با الهام علی‌اف رئیس جمهوری آذربایجان و جاوید قربانوف رییس راه‌آهن این کشور دیدار کرد.
دو طرف عملیات مسیر حملونقل بین‌المللی شمال و جنوب (که شامل ایران نیز می‌شود) و چشم‌انداز پیوستن روسیه به پروژه خط‌آهن باکو ــ تفلیس ــ قارص را مورد بحث و بررسی قرار دادند.
بلوزرووف در باکو خاطرنشان ساخت که در سه‌ماهه اول سال ۲۰۱۹ حجم حملونقل بین خطوط راه‌آهن جمهوری آذربایجان و روسیه ۲۵ درصد افزایش یافته است و طرف روسی آماده حمل بارهای مربوط به خط‌آهن باکو ــ تفلیس ــ کارس برای استفاده از ظرفیت کامل این پروژه می‌باشد.
مدیرکل راه‌آهن روسیه همچنین پیشنهاد ساخت یک سرویس منظم ترانزیت کانتینر از چین به جمهوری آذربایجان را از طریق مسیر راه‌آهن ترانس‌سیبریا و نیز ایجاد یک مرکز توزیع در باکو مطرح کرد.
در انتهای این دیدارها مقامات روسیه و جمهوری آذربایجان یک یادداشت همکاری برای افزایش ترافیک حملونقل کریدور شمال و جنوب و نیز مسیر روسیه ــ جمهوری آذربایجان ــ ترکیه با استفاده از زیرساختهای خط‌آهن باکو ــ تفلیس ــ کارس امضا کردند.
همان روز، در تاریخ ۶ مه، بلوزرووف و قربانوف به آنکارا پرواز کرده به علی احسان اویگون، همتای ترکیه‌ای خود، برای امضای یادداشت سه‌جانبه فوق‌الذکر، پیوستند.
کنار این یادداشت، شرکت راه‌آهن روسیه و شرکت لجستیک اوراسیا ــ پاسیفیک متعلق به ترکیه توافق کردند تا یک سرمایه‌گذاری مشترک برای توسعه ظرفیت های حملونقل در مسیر خط‌آهن باکو ــ تفلیس ــ قارص ایجاد کنند.
در این نشست سه‌جانبه طرف روسی همچنین پیشنهاد کرد که یک خط‌آهن جدید به‌طول ۷۶ کیلومتر بر اساس استاندارد روسیه در زمینه پهنه و عرض ریل‌ها (۱۵۲۰ میلی‌متر) از مرز گرجستان تا شهر کارس در ترکیه ساخته شود.
در حال حاضر خطوط راه‌آهن ترکیه بر اساس استاندارد اروپایی و به‌عرض ۱۴۳۵ میلی‌متر می‌باشند. این پیشنهاد به این معنا است که قطارها بدون توقف می‌توانند از مرز گرجستان و ترکیه عبور کنند و تا رسیدن به شهر کارس نیازی نیست که ارابه‌های واگن را تغییر دهند.
در ابتدا پروژه خط‌آهن باکو ــ تفلیس ــ قارص با نام کریدور مرکزی با هدف دریافت کالاها از چین از طریق کشورهای آسیای مرکزی و دریای خزر توسعه یافت و در نتیجه رقیب سرسخت خط‌آهن ترانس سیبریا متعلق به روسیه شد.
با وجود این، روسیه به سرعت از فرصت این خط‌آهن برای صادرات محصولات خود به بازار ترکیه و دسترسی به بنادر این کشور در دریای مدیترانه استفاده کرد، به‌عنوان مثال، جاوید قربانوف رئیس راه‌آهن جمهوری آذربایجان در اوایل سال ۲۰۱۸، چند ماه پس از افتتاح خط آهن باکو ــ تفلیس ــ قارص اعلام کرد که ماهانه حدود ۷۰،۰۰۰ تن محصولات متالورژی روسیه از طریق این خط‌آهن به ترکیه ارسال می‌شود.
وی افزود: روسیه علاقه‌مند است تا صادرات چوب و نیز واردات مواد غذایی را از طریق این خط‌آهن انجام دهد. در تابستان گذشته کارخانه روسی ماگنیتوگورسک یکی از بزرگترین تولیدکنندگان فولاد جهان با هدف ایجاد یک مسیر جدید با ظرفیت ۵۰۰هزار تن برای صادرات تولیدات خود محموله‌ای آزمایشی از کویل‌های نوردی خود را به بندر اسکندرون ترکیه ارسال کرد.
ترکیه بزرگترین بازار محصولات فولادی روسیه است و حجم واردات فولاد این کشور از روسیه سالیانه ۵ الی ۶ میلیون تن می باشد. همچنین سالانه میلیون‌ها تن کالاهای دیگر به‌ویژه زغال‌سنگ، غلات و کود نیز از روسیه به ترکیه صادر می‌شود.
تاکنون، حملونقل این کالاها و همچنین تجارت روسیه با برخی دیگر از کشورهای اروپای جنوب‌شرقی از طریق خاک اوکراین انجام می‌شود. تنش در روابط روسیه و اوکراین این مسیر حملونقل را با محدودیت‌های زیادی روبه‌رو کرده است، بنابراین روسیه در جست‌جوی مسیرهای جایگزین برای دور زدن اوکراین است.
یک گزینه دیگر استفاده از مسیر دریایی مستقیم به بندر نووراسییسک در دریای سیاه است، اما این مسیر به‌دلیل ظرفیت کم چندان مورد توجه نیست، بنابراین خط‌آهن باکو ــ تفلیس ــ کارس فرصت‌های جدیدی برای دسترسی روسیه به بازارهای ترکیه و اروپای جنوب شرقی ارائه می‌دهد.
با این حال برخی از کشورهای منطقه از امضای یادداشت همکاری میان روسیه، ترکیه و جمهوری آذربایجان خوشنود نیستند. ماموکا باختادزه نخست وزیر گرجستان یکی از سه شرکای اصلی خط‌آهن باکو ــ تفلیس ــ کارس از امضای این یادداشت همکاری انتقاد کرد.
وی با توجه به توافق بین‌المللی بین گرجستان، جمهوری آذربایجان و ترکیه معتقد است که مشارکت طرف‌های دیگر در پروژه خط‌آهن باکو ــ تفلیس ــ آنکارا نیازمند جلب رضایت همه طرف‌ها است.
نخست وزیر گرجستان همچنین پیشنهاد روسیه برای ساخت یک خط‌آهن جدید در داخل ترکیه به‌سمت شهر کارس بر اساس استاندارد ریل‌های روسی را محکوم کرد. وزیر اقتصاد گرجستان نیز با انتقاد از امضای این یادداشت همکاری اعلام کرد که هیچ طرفی حق ایجاد تغییر در این پروژه را ندارد.
واکنش تفلیس به‌معنای مجاز نبودن حمل کالاهای روسیه از طریق این خط‌آهن در داخل خاک گرجستان نیست، در واقع گرجستان هم‌اکنون یک مسیر کلیدی برای تجارت روسیه با ارمنستان است. به‌نظر می‌رسد تفلیس از این ناراحت است که از تصمیمات مهم در مورد این پروژه کنار گذاشته شده است.
به‌طور کلی، ترانزیت کالاهای روسی می‌تواند کمک کند تا حداکثر ظرفیت خط‌آهن باکو ــ تفلیس ــ قارص مورد بهره‌برداری قرار بگیرد. در فاز اول این پروژه، حملونقل ۵ الی ۶ میلیون تن کالا در سال پیش‌بینی شده است.
منبع: تسنیم
